فرهنگ امروز/سارا فرجی: گفت‌وگو با ابراهیم حاتمی‌کیا در یکی از روزهای شلوغ جشنواره و پس از نمایش فیلم «شیار 143» که با استقبال تماشاگران و اهالی رسانه مواجه شد، صورت گرفت. سیل مصاحبه‌ها هم درست زمانی انجام شد که ابراهیم حاتمی‌کیا با دیدن فیلم «شیار 143» ساخته‌ی نرگس آبیار، فیلم «چ» خود را به این اثر تقدیم کرد؛ اما خبرنگار فرهنگ امروز در این میان به سراغ حاتمی‌کیا رفت تا به تکمیل پرونده‌ای که در خصوص حاکم شدن فضای سیاه و ناامیدی در فیلم‌هاست، بپردازد، پروژه‌ای که از ابتدای جشنواره به این موضوع اختصاص یافته و اغلب بزرگان سینما در مورد این فضای سیاه و ناامیدی که به نوعی تبدیل به پز روشن‌فکری و کلیشه شده است اظهارنظر کرده‌اند.

ابراهیم حاتمی‌کیا در خصوص اینکه چرا سینمای ایران در مورد مسائل نقد اجتماعی درگیر نوعی سیاه‌نمایی و فضای یاس و ناامیدی شده است به خبرنگار فرهنگ امروز گفت: خجالت نکشیم و اعتراف کنیم که سینمای ایران از جامعه عقب مانده است و متأسفانه در سال‌های اخیر در سرازیری افتاده است که ارتباطش با تماشاگر در حال قطع شدن است، این در حالی‌ است که وقتی فیلم‌هایی مثل فیلم خانم آبیار یا فیلم خانم پوران درخشنده ساخته می‌شود بر دل مردم می‌نشیند و با استقبال خوبی هم مواجه می‌شود؛ بنابراین پیداست که وقتی حرفی را می‌زنیم که با آرمان‌ها و آرزوهای مردم هماهنگ است، بر دل مردم می‌نشیند.

او دلیل بروز این پدیده را بلایی دانست که جشنواره‌های خارجی بر سر فیلم‌سازان ایرانی آورده‌اند و ادامه داد: متأسفانه این شیوه فیلم‌سازی بلایی است که جشنواره‌های خارجی و سلیقه‌های خارجی بر سر فیلم‌سازان ایرانی آورده‌اند و خاله‌بازی‌هایی که آن‌ها می‌آیند این‌ور و فیلم می‌سازند و یا ما می‌رویم آن طرف فیلم می‌سازیم، نتیجه‌اش می‌شود بحران تماشاگر که با آن مواجه‌ایم و انگار فیلم‌هایی که ساخته می‌شود برای ایرانی‌ها ساخته نشده است و گویی فیلم برای آن طرف آب‌ها ساخته شده است و متأسفانه سینما این روزها در حال حرکت به این سمت است که مسئولان باید پاسخ‌گو باشند.

وی در خصوص روی کار آمدن دولت تدبیر و امید و شعارهایی که در این دولت برای سینماگران مطرح شده است، افزود: این موضوعات هیچ ربطی به دولت ندارد و ارتباط دادن این مسائل با دولت اشتباه است.

کارگردان فیلم «چ» در پاسخ به این سؤال که آیا سینما را باید به‌عنوان یک هنر سرگرم‌کننده دانست یا خیر؟ گفت: طبع و ذات من با این‌گونه فیلم‌ها سازگاری ندارد، اگرچه که معتقدم این‌گونه فیلم‌ها هم باید وجود داشته باشند؛ اما گرایش بیش از اندازه به این هنر به‌عنوان یک سرگرمی، منجر به ساخته شدن فیلم‌های «شونه تخم‌مرغی» می‌شود که مشاهده می‌کنیم.

بخش دوم مصاحبه با حاتمی‌کیا با محوریت فیلم «شیار 143» صورت گرفت، فیلمی که با وجود اینکه حاتمی‌کیا بار دومش بود، می‌دید؛ اما در سالن سینما پابه‌پای سایر تماشاگران گریه کرد و همین حال خوش، او را وادار کرد که «چ» خود را به فیلم آبیار تقدیم کند.

او در خصوص دلیل تقدیم فیلمش به «شیار 143» اشاره کرد: این فیلم مظلومانه ساخته شده است، فیلمی است که حال همه‌ی ما را خوش کرده است و بعد از دیدن آن احوال خوبی داریم، این در حالی است که وقتی یک فیلم بد می‌بینیم دلمان می‌خواهد برویم در یک خلوت خفه بشویم. من در این فیلم خیلی گریه کردم؛ ولی بعد از فیلم حال خوشی داشتم و شاداب بودم و با همان حس و حالم فیلم «چ» خود را تقدیم به این فیلم کردم. این نمونه از سینما همان سینمایی است که از فضایی حرف می‌زند که به نظر می‌آید فضای ناامیدکننده دارد؛ ولی بسیار امید دارد. از این نمونه فیلم‌ها که رحمانی هستند باید زیاد حرف زده شود، نه فیلم‌هایی که شیطانی هستند و با زبان شیطان حرف می‌زنند و احوالات یک تماشاگر ایرانی را منکوب می‌کنند و یأسی به تماشاگر می‌دهند که حال تماشاگر بد می‌شود، این در حالی است که مردم در حال حاضر به‌اندازه‌ی کافی مشکلات دارند و دیگر تحمل این‌گونه فیلم‌ها را ندارند. من یادم هست زمانی که «از کرخه تا راین» را ساختم خیلی‌ها گفتند که الآن زمان سازندگی و بزم و شادی است و نباید از این فیلم‌ها ساخته شود درحالی‌که مردم این فیلم را دیدند و اتفاقاً با عمق جانشان هم دیدند.

کارگردان «آژانس شیشه‌ای» با اشاره به ایراداتی که به فیلم «شیار 143» وارد است، ادامه داد: من بار دومی بود که فیلم را دیدم البته دفعه‌ی اول در شرایط و کیفیت خوبی فیلم را ندیدم؛ ولی این بار که در سالن میلاد دیدم، متوجه شدم فیلم با قدرتی است، اگرچه ایراداتی هم بر آن وارد است؛ مثلاً من اگر می‌خواستم این فیلم را بسازم فلش‌بک نمی‌زدم و داستان را به‌صورت سرراست و روان نقل می‌کردم.

حاتمی‌کیا با تأکید بر اینکه زبان این فیلم برخلاف بسیاری از فیلم‌ها دروغین نیست، افزود: به عقیده‌ی من این فیلم در ذهن مخاطب می‌ماند؛ چون زبان مذهبی دارد و دروغ نمی‌گوید و نسبت به خانواده‌های شهدا با امید برخورد می‌کند؛ بنابراین از نظر من این فیلم یک فیلم شیعه و منتظر است و برخلاف بسیاری از فیلم‌هایی است که می‌خواهند درباره‌ی دروغ حرف بزنند؛ اما خودشان دروغ‌گو هستند. این همه امیدواری و حال خوش معجزه‌ی فیلم است.

وی با ابراز تأسف از راه نیافتن ابتدایی «شیار 143» به بخش سودای سیمرغ جشنواره گفت: من با شنیدن این خبر بسیار متأسف شدم و به نظرم مسئولین سینما و جشنواره باید این موضوع را پاسخ دهند که چه خوابی بر آن‌ها وارد شده است که آن‌ها نتوانستند این فیلم را ببینند و چرا این فیلم باید با لابی وارد جشنواره شود؟ فیلمی که سازندگان آن تازه وارد سینما شده‌اند و احتیاج به حمایت دارند، پشتوانه‌ای ندارند و باید زیر بال‌وپرشان را بگیریم، وزیر وقت بر سر پروژه‌ی آن‌ها حاضر می‌شود و با آن‌ها عکس می‌گیرد؛ اما از آن‌ها حمایت نمی‌کند. این فیلم چگونه باید می‌بود که نبود؟ به عقیده‌ی من مسئولین هنگام دیدن این فیلم یا خواب بوده‌اند یا اینکه در احوالات دیگری بوده‌اند. نکته‌ی آخر اینکه اگر انتخاب مسئولان و دست‌اندرکاران به این صورت بوده باشد، وای به حال سینمایی که ما داریم. من حق خودم می‌دانم که چون فیلم درباره‌ی بچه‌های جنگ و مادرانشان هست، در دفاع از سازندگان آن بگویم: دوستان همکار برای شما متأسفم. امیدوارم که این مسئله برای دوره‌های بعدی جشنواره آسیب‌شناسی شود.

کارگردان «از کرخه تا راین» در پایان در مورد اینکه به عقیده‌ی او «شیار 143» سیمرغ امسال را می‌گیرد یا خیر، پاسخ داد: این فیلم فراتر از سیمرغ‌های ماست و من اصلاً به دادن سیمرغ به چنین فیلم‌هایی قائل نیستم و معتقدم خیلی مرغ‌های دیگری باید کنار هم قرار بگیرند تا پرواز را نشان دهیم.