به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از مهر، دکتر محمد‌سعید ذکایی شب گذشته در مراسم رونمایی از کتاب«تاریخ فرهنگی ایران مدرن» در کتابخانه ملی گفت: تاریخ فرهنگی در ایران، فضای مطالعاتی جدید است. در ایران در حوزه علوم انسانی، پژوهش ها بیشتر به صورت کمی یا تجربه گراست در صورتی که این کتاب به زندگی روزمره پرداخته است. با این نگاه باید این کتاب را نقد کرد و نه به عنوان یک مورخ حرفه ای.

وی امتیازات این اثر را برشمرد و افزود: این کتاب با خود پدیده سروکار دارد و بیش از آن که با مفاهیم نظری سروکار داشته باشد با پدیده سروکار دارد و مخاطب را درگیر مبانی نظری نمی کند. کتاب مملو از گونه شناسی و سنخ شناسی است و اساسا هنر کتاب در سنخ شناسی است. این اثر سعی کرده خصوصیات سنخ ها را شرح دهد و تلفیق مناسبی از مردم شناسی، جامعه شناسی و تاریخ است.

وی ادامه داد: در کتاب دستور کارهای متعددی وجود دارد که هر یک می تواند یک سرفصل و یا کتاب باشد. همچنین این اثر بررسی تحولات با مبنای تجربی است.

این جامعه شناس افزود: نویسنده در این کتاب، با تکیه بر پشتوانه نظری دست به تالیف کتاب نزده اما تحولات را براساس تجربه پیش برده و خواننده را با مفاهیم انتزاعی مواجه نکرده است.

ذکایی در ادامه با بیان این‌که بیشتر مولفان و محققان درگیر چارچوب استعاره ها هستند، افزود: نویسنده در کتاب خود از این چارچوب‌ها خارج شده و به پرداخت عینی از مسایل دست زده است.

این استاد دانشگاه به مباحث بین‌رشته‌ای در کتاب اشاره کرد و گفت: اتکا به تجربه خودزیسته در کتاب‌های علوم اجتماعی کمتر دیده می‌شود در حالی‌که این کتاب جسارت نویسنده از ابراز این موضوع در کتاب است.

داریوش رحمانیان استاد تاریخ دانشگاه تهران هم نویسنده کتاب را دانشمندی تمام عیار در مباحث میان‌رشته‌ای معرفی کرد و گفت: نظام رشته‌ای در کشور دچار بحران معنا است اما وجود دکتر فاضلی در فضای آکادمیک کشور در مباحث میان‌رشته‌ای مغتنم است.

وی ادامه داد: مساله نویسنده این کتاب، تاریخ اکنون کشور است. او به دنبال این است که «اکنون چیست؟» این کتاب در حد طرح مساله بسیار خوب عمل کرده است.

رحمانیان، گفتارهای سیزده‌گانه این کتاب را مدخلی مناسب برای انجام تحقیقات عمیق‌تر دانست و افزود: در این کتاب خلاقیت نویسنده در بررسی برخی وقایع تاریخی و اجتماعی به چشم می‌خورد، همچنین نویسنده با این اقدام فضا را برای گفت‌و‌گوی جدی باز می کند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به رشته تاریخ نیز اشاره و تصریح کرد: رشته تاریخ در ایران گرفتاری های خاصی دارد و برنامه درسی اش ایدئولوژی زده، عوام‌زده و سیاست زده است که اسمش را تاریخ گذاشته‌اند. متاسفانه معرفت تاریخ در ایران گرفتار زندان سیاست است. این رشته نمی تواند ادعا کند متولی تاریخ است. ما از این بابت به تاریخ فرهنگی نیازمندیم و این اثر از این جهت غنیمت است که یک الگو را دربرابر پژوهشگران می گذارد.

رحمانیان در پایان گفت: پژوهش های تاریخی در ایران دچار روش زدگی هستند که علاج آن فرار از روش نیست. کتاب بی واسطه سعی کرده به مباحث بپردازد. هنر یک دانشمند پاسخ دادن به پرسش های قدیمی نیست بلکه طرح پرسش های جدید است که در این اثر به وفور دیده می شود.

دکتر علیرضا ملایی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی نیز با بیان این که کتاب حاضر افق روشنی پیشروی دانش‌آموختگان علوم اجتماعی می‌گشاید، گفت: تلاش نویسنده برای کنار هم قرار دادن تاریخ و علوم اجتماعی نقطه قوت کتاب است.

وی ادامه داد: این اثر برای خوانندگان در چند سال آینده حایز اهمیت خواهد بود چراکه تحلیل‌های جامعه‌شناختی به تاریخ کمک فراوان می‌کند. فاضلی به‌عنوان نویسنده این اثر، و به‌عنوان یک اندیشمند در حوزه‌ای غیر از تاریخ نگاهی بیرونی به مساله تاریخ دارد.

این استاد دانشگاه گفت: این کتاب از علوم اجتماعی، تاریخ و دانش میان رشته ای سخن می گوید. در هر سه این حوزه سوالاتی وجود دارد به طور مثال در حوزه تاریخ این سوال مطرح است که چه کمکی به تاریخ می‌کند؟

وی در پاسخ به این سوال گفت: این کتاب به تاریخ اکنون و زنده ایران می پردازد و از این نظر چند اهمیت دارد؛ از نظر داده های تاریخی به عنوان یک منبع محسوب می شود. رویکردها و زوایای دید به مورخان آینده کمک می‌کند. بحث‌های اثر یک نوآوری است. از نظر موضوع یابی و طرح پرسش ها این اثر می تواند افق های جدیدی را برای مورخان بگشاید. همچنین در این کتاب از روش های زیادی استفاده شده است.

ملایی درباره نقاط ضعف اثر اظهار داشت: کتاب ضعف منبع شناختی دارد که بسیاری از کسانی که از بیرون به تاریخ نگاه می کنند این ضعف را دارند. در حالی که اقتضای علم تاریخ این است که به منابع اصلی بپردازیم. ضعفی که در نقد داده های تاریخی استفاده شده است یکی دیگر از نقاط ضعف اثر است چون کار مورخ این است که داده های کتاب های اصلی را نقادی کرده و آنها را وحی منزل نداند. مورخ باید داده ها و روایت ها را نقادی کند و یک منطق قوی در پشت گزینشش باشد.

وی تاکید کرد: فاضلی در این اثر تخیل جامعه شناسانه را با تخیل مورخانه در هم آمیخته است. اما ضعفش این است که مخاطب فهم ناقص از اثر دارد. اما کتاب از این جهت که طرح موضوع کرده اهمیت دارد و صبغه تاریخی و جامعه شناسی دارد.