به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از تسنیم؛ نشست علمی «آینده پ‍‍ژوهی فرهنگ» صبح امروز سه شنبه ۲۵ شهریور درپ‍‍ژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام غلامرضا بهروزی لک عضو هیات عملی دانشگاه باقرالعلوم و از اساتید علوم سیاسی و آینده پژوهی گفت: آینده پژوهی از نظر مطالعات جدید مطالعه آینده محتمل پیش رو با تأکید بر قرائن تجربی است. تمایز این نوع مطالعه با دیگر علوم این است که آینده پژوهان براساس کشف و قرائن تجربی موجود آینده را مطالعه می‌کنند.

بهروزی لک افزود: نگاهمان براین اساس است که آینده پژوهی از مفاهیم دینی ما سرچشمه می گیرد. ما در این رویکرد دو کار انجام می دهیم که یکی کشف آینده پیش رو و دیگری تجویز آینده مطلوب است. البته گاهی حوزه آینده پژوهی تصویری براساس تصورات ماست.

وی در تعریف مفهوم فرهنگ عنوان کرد: برخی فرهنگ را معنای زندگی تعریف کردند اما به نظرم فرهنگ مجموعه باورهایی است که زیرساخت فرهنگ را می‌سازند. معمولا روی باورها ارزشها، روی ارزشها هنجارها و روی هنجارها رسوم شکل می‌گیرد.

این استاد آینده پژوه تأکید کرد: یکی از رویکردهای آینده پژوهی تحلیل روند فرهنگ در جهان کنونی است. روند عبارتند از تحولات منطقی که نوعی نظم را باید در آن شناسایی کرد. مسأله روند معلول پیشران هایی است. فرهنگ در جهان کنونی تحت تأثیر جهان مدرنیته غربی است. مدرنتیه غربی شامل اومانیسم و سکولاریسم و عقل خودبنیاد می شود. در کشور ما این تأثیرات در حال شکل گیری بوده و در انقلاب مشروطه و با نظام آموزشگاهی جدید در فرهنگ و در عصر جهانی شدن این شرایط به وجود آمده است.

بهروزی لک افزود: وقتی فرهنگ با پسامدرن تلفیق شود، بحران هویت و معنا گرایی به وجود می آید و با تغییر شراط معناها متفاوت می‌شود. جهانی شدن همراه خود یک آشفتگی فرهنگی به وجود می‌آورد و در کشورما در عامل باعث بحران شده است. یکی اینکه از فرآیند ادغام شوندگی تأثیر می‌پذیرد و دوم اینکه بحران معنا با بحران دوره پسامدرن و معانی تلفیق شده است. در جهان کنونی وارد عصر چهل تکه‌گی و هویت‌های غیرشفاف شدیم.

این کارشناس آینده پ‍ژوه با اشاره به مفهوم مهدویت توضیح داد: ما مفهوم دیگری در فرهنگ خودمان به نام آخرالزمان داریم که باید به آن توجه کنیم. پیامبر(ص) در حجت الوداع ویژگی هایی برای آخرالزمان برشمرد. اول اینکه هواهای نفسانی غالب و نماز ضایع می شود. دوم اینکه ضدارزش ها تبدیل به ارزش می‌شود. سوم اینکه مدها و سبک هایی از مغرب و مشرق تلفیق می شود و همجنس بازی رواج پیدا می کند. به نظر می رسد گریزی از این تحولات نداریم و این فضا یک زمینه برای استغاثه جهانی است.

وی ادامه داد: اگر این فرآیند در جامعه و ایران اتفاق می افتد به دلیل همین تغییر روندها وشرایط هاست. جامعه انقلاب اسلامی به نوعی مقارن جهانی شدن پیش رفته و اتفاق افتاده است. شرایط فرهنگی در عصر جهانی به گونه ای است که به سمت آینده شناسی دینی حرکت می کنیم. ادغام شوندگی در همین شرایط به وجود می آید.

بهروزی لک درخصوص اینکه آینده فرهنگ چه می شود، گفت: اول اینکه فرهنگ جهانی می شود و خصلت های محلی خود را از دست می دهد و به فرهنگ بزرگتر تبدیل می شود و در واقع فرهنگ مولود فضای اجتماعی است. دوم اینکه جهانی شدن فرهنگی اتفاق می‌افتد یعنی جهانی شدن را به وجه فرهنگی می‌نگریم. سوم اینکه مفهوم دیگری به نام فرهنگ واحد جهانی به وجود می آید یعنی به دلیل همین ارتباطات ، فرهنگ جدیدی در جهان شکل می گیرد که اکثر جهان با آن همراهی می کنند.

وی افزود: در شرایط و فضای کنونی که شاهد روند تحولات فرهنگی هستیم، این گذار درحال شکل گیری است و هدف ما در حال جهانی شدن فرهنگ است و تکنولوژی های ارتباطی باعث جهانی شدن می شود. در این فضا کشور ما نیز آسیب پذیری های خاص دارد و امکان مقابله با تکنولوژی های نوین هم وجود ندارد. امروزه فضاها فیزیکی  نیست بلکه فضاهای مجازی در زمینه فرهنگ به وجود آمده که بسیار مهم است.

بهروزی لک ادامه داد: این یک رویه است که اساس مسأله نیست بلکه باید آگاهی بخشی کنیم و بهترین کار ایجاد یک چشم انداز براساس آرمان شهر جهانی است. اگر مهدویت برای ما الگو و هدف آینده قرار گیرد، اوضاع بهتر می شود. با این راهکار آسیب های آخرالزمان از بین می رود و یک الگو و نقشه راه نیز ارائه دادیم.

وی با اشاره به اینکه آینده پژوهی مدنظرش براساس رویکرد آیت الله جوادی آملی است، تأکید کرد: با رویکرد آینده پژوهی دینی ایشان می توانیم آینده پژوهی اسلامی داشته باشیم. ما نه در تاریخ جبرگرا و نه اختیارگرا هستیم بلکه می توانیم همراه تمام این مسائل سنت ها را داشته باشیم. ضرورت تاریخی ایجاب می کند که آرمان شهر موجود باشد و اگر جامع تر به فرهنگ نگاه کنیم باید معنای  زندگی زیرساخت آن و رسوم لایه های بیرونی آن باشد.

بهروزی لک در پایان صحبت های خود گفت: آینده پژوهی ما تلفیقی از مفاهیم دینی ماست و بر اساس فهم دین، تاریخ و مطالعه روندها می‌توانیم راهکار ارائه دهیم.

با توجه به غلبه شرایط فرهنگی مهدوی، می‌توان گفت مهدویت در حال وقوع است

در ادامه این نشست غلامرضا گودرزی غلامرضا گودرزی استاد مدیریت و مباحث مهدویت و آینده نگری گفت: دیدگاه من آینده پژوهی فرهنگی است یعنی قصد دارم به پدیده ها به صورت فرهنگ نگاه کنم. به نظرم آینده پژوهی فرآینده مطالعه و بررسی آینده است و چند مولفه اصلی دارد یکی آینده های گوناگون، دومی اصل به کارگیری روش ها که طبعا اختلاف هایی در روش آینده پژوهی وجود دارد. بحث عدم قطعیت و تبعیت از پارادایمی که آینده پژوه می خواهد کار کند نیز در آینده پژوهی مدنظر است.

گودرزی افزود: سعی من بیشتر تمرکز بر روش سنت پژوهی است. در ترسیم فضای کنونی با توجه به صحبت های رهبر معظم انقلاب روی اقتدار فرهنگی تمرکز می کنم. ایشان معتقدند آنچه فرهنگساز است، اقتدار فرهنگی ست که تعدادی مولفه افزاینده مثل انسجام فرهنگی و نهادینه شدن اخلاق و مولفه کاهنده مثل گسست فرهنگی و سبک زندگی مادی وجود دارد.

وی در توضیح فضای امروز بیان کرد: اگر بخواهیم ارزیابی کلی انجام دهیم، دل نگرانی های عمده‌ای داریم و وزن مولفه های کاهنده در کشور بیشتر است. ویژگی های فعلی در این منظر شامل پیوند رهبری با مردم، وجود روحیه انقلابی و بروز تمایلات مذهبی از لحاظ مثبت داریم. از لحاظ مشکلات می توانیم به مسأله حجاب و عفاف، خانواده و زنان، ضعف و شبهات اعتقادی داریم. در یک جمله افق آتی را بحران فرهنگی برای کشور می دانم. به نظرم بحران فرهنگی از یک نظر مخفی است چون در لایه های طبقات اجتماعی شکل می گیرد و از نظر دیگر قابل رصد است چون افراد خبره متوجه نشانه های آن هستند.

گودرزی با اشاره به بیم ها و امیدهای موجود تشریح کرد: اولین بیم در حوزه فرهنگی موضوع عفاف،گسست نسل ها و موقعیتها، رواج عقاید انحرافی، سطحی نگری در عرصه علمی و اجرایی کشور است که به مسائل ساده نگاه می کنیم. امیدهای ما وجود اعتقادات مردم است که ریشه‌ای و راهبردی و عمیق است. رویشهای عمیق و تحقق وعده الهی نیز از جمله امیدهای ماست.

این کارشناس آینده پژوه با اشاره به تحولات جهان اسلام یادآور شد:  مشکلات جدی در جهان اسلام وجود دارد که روی ما تأثیر مثبت و منفی می گذارد. در محیط بین الملل تقابل ساختگی میان ادبیان را داریم و آنچه طی یک الی دو سال اخیر با آن روبرو بودیم مقبولیت پیدا کردن جریان های افراطی است و این به  انحطاط اخلاقی غرب باز می گردد.

وی افزود: خود رسانه ها هم به عنوان ابزار فرهنگ در این فرایند تأثیر می گذارد. از طرف دیگر مسأله اقتصادی و مشکلات ما به ربا باز می گردد. الوین تافلر می گوید بحران اینه جهان اقتصادی است اما به نظرم از همین جا یک خط انحرافی به وجود می آید که یکی تحقق آینده پژوهی و یا عدم تحقق آن است. این بحران اقتصادی یک تصویر سازی و بحران جهان امروز، بحران هویت است.

گودزری با اشاره به ویژگی بحران امروز گفت: شرایط برای تصمیم گیری سخت شده است و هم یک درهم تنیدگی بین مردم اتفاق افتاده و مردم از این جدال های دائم خسته شده اند و به همین دلیل افراد به افراط و تفریط می روند. در این شرایط افراد به سمت مرزبندی ها گرایش پیدا می کنند. افول انسانیت و خمیدگی و قهر الهی در این شرایط رخ می دهد.

این کارشناس درباره بحران جمعیت در جهان امروز ایران گفت: در سال ۱۴۰۵ به نظر جمعیت بیشتر به حدود ۸۷ میلیون می رسد اما سن جمعیت فعال کشور کم می شود و جوانان آماده کار کم می شوند. آموزش عالی در کشور بحران ایجاد می کند چون توجه به آموزش به خصوص اهمیت به طی سطوح تکمیلی باعث می شود که با یک قشر تحصیلکرده بیکار کم دانش روبرو باشیم و نیازمند یک سیاست گذاری عالمانه هستیم.

وی درباره بحران عفت عمومی یادآور شد: در زمینه عفت عمومی شبکه های مجازی و ماهواره ای سنگ تمام گذاشتند. در عرصه بین الملل هجوم جریان های تکفیری نیز به وجود آمده است. افق های ما در این رابطه گسترش روحیه مقاومت است و پیش بینی ام این است که این نفوذ جریان تکفیری در پاکستان باشد. تشدید فضای رسانه ای هم در این شرایط آسیب زاست اما همه چیز با برنامه جلو می رود و هیچ چیز اتفاقی نیست.

گودزری در پایان گفت: در رابطه با بحث مهدویت باید مسأله تعیین وقت ظهور و نیز نیامدن حضرت را باید تکذیب کنیم. تکلیف ما این است که شرایط ظهور را درک کنیم. من ظهور را چندان خشن نمی بینم و حتما نباید یک جنگ خشن اتفاق بیفتد. دو حالت دارد که قطعا اراده انسان در آن نقش دارد. اول اینکه اراده الهی بر این است که ظهور مثل دعوت پیامبر(ص) اتفاق بیفتد و دوم اینکه مهدویت با توجه به غلبه شرایط فرهنگی مهدویت در حال وقوع است.