فرهنگ امروز / ناصر فکوهی: ژان روش (1) متولد 1917 در فرانسه، درسال 2004  و در  سن 86 سالگی در یک تصادف رانندگی، هنگامی ‌که برای تهیه آخرین فیلم مردم‌نگارانه ‌اش در افریقا به سر می‌برد، کشته شد و بدین‌ترتیب  تا به آخر نسبت به  این قاره و مردمان شاد و سرزنده و در عین حال  فقیر و تنگدستش وفادار ماند. میراث بزرگ ژان روش در زمینه فیلمهای مستند و مردم‌نگارانه که به بیش از 120 فیلم می‌رسد، گویای  عشقی درونی و بی پایان  او نسبت به انسانها و انسا‌ن‌شناسی بود. عشقی که از همان دوران جوانی وی را از خط سیری  که با مهندسی راه و ساختمان آغاز شده بود، به سوی مطالعه بر انسان و فرهنگ انسانی کشاند.

زمانی که روش نخستین فیلمهای مردم‌نگاری خود را، برغم مقاومت‌های بسیار، در محافل علمی ‌فرانسه وارد کرد و به نمایش در آورد، هنوز هیچ کس، حتی نزدیک ترین دوستان خود او،  این ابزار و کار کردن در  زمینه فیلم را در حوزه دانشگاهی و آکادمیک نمی‌پذیرفت و به خصوص  هیچ کس حاضر نبود از چنین فیلمهایی به عنوان مواد درسی و علمی ‌بهره بگیرد.

با این وصف تلاش بیش از نیم قرنی روش بود که فیلم مردم‌نگاری و مستندسازی را از نوعی رسانه سرگرم‌کننده و حاشیه‌ای در کنار  فیلمهای داستان و پیش‌پرده‌ای در نمایش چنین فیلمهایی در سالن‌های سینما، بدل به سبک و رسانه‌ای ویژه کرد که نه فقط امروز جایگاه خود را در  حوزه دانشگاهی و در قالب انسا‌ن‌شناسی تصویری یافته است، بلکه در حوزه سینمایی نیز بازارهای بسیار مهمی ‌را به وجود آورده که پایگاه‌های تلویزیونی بی‌شماری در سراسر عالم سفارش‌دهندگان اصلی آن و تماشاچیان این کانالهای تلویزیونی و همچنین دانشجویان، اساتید و پژوهشگران فراوانی در سرتاسر عالم مخاطبان این فیلم‌ها هستند.

امروز فیلم مستند و فیلم اتنوگرافیک به ابزارهایی اجتناب‌ناپذیر برای آموزش و پژوهش تبدیل شده‌اند  و این امر را ما بیش و پیش از هر کس مدیون ژان روش هستیم. چهار سال پس از مرگ تاسف آور و دلخزاش روش، مراسمی یادبود و بزرگداشت و نمایش فیلمهای او که در نوع خود بی‌نظیر به حساب می‌آید،  هم اکنون در کشورهای مختلف جهان همچنان ادامه دارد و بی‌شک تا سالهای سال چنین خواهد بود.  از این رو برگزاری این شب یادبود در فرهنگستان هنر برای روش و  همچنین برای بحث درباره سینمای مستند و اتنوگرافیک،  از جانب ما، تنها سهم کوچکی است برای قدردانی از ارزش  عظیم آثار روش و همچنین برای نشان دادن اهمیتی که به عقیده ما فیلم‌های مستند  و مردم‌نگاری در آینده رویکرد انسا‌ن‌شناسی به جهان هستی و به ویژه به زندگی و فرهنگ انسانها در سراسر جهان خواهند داشت.

منبع: انسان‌شناسی و فرهنگ