به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه و مناظره در نشستی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی به معرفی هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره، و ارائه گزارشی از ساختار و فعالیت‌های این هیئت پرداخت.

وی با اشاره به گذشت حدود ۱۰ سال از تأسیس و فعالیت هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، این هیئت را هیئتی توصیف کرد که توسط رؤسا و استادان دانشگاه‌ها و حوزه‌ها اداره می‌شود و در این رابطه بیان کرد: هر چند آیین‌نامه‌ها، قوانین و مصوباتی برای فعالیت هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره وجود دارد که به دانشگاه‌ها ابلاغ شده است اما به هیچ وجه این گونه نیست که فعالیت‌های این هیئت نمودار تصمیماتی از بالا برای مجموعه‌های مرتبط باشد؛ بلکه روند و فرآیند اجرایی کاملاً بر اساس تصمیماتی است که توسط استادان و صاحب‌نظران گرفته می‌شود.

ساختار هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره

وی در تشریح این مطلب و معرفی بیشتر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره به ساختار آن اشاره کرد و گفت: یکی از بخش‌های هیئت حمایت مجمع عمومی است که شامل جمعی از رؤسای دانشگاه‌های بزرگ کشور، رؤسای کرسی‌ها و جمعی از اساتید برجسته است و مباحث کلان هیئت حمایت با حضور این افراد و در همین مجمع به تصویب می‌رسد.

دبیر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره با اشاره به یکی دیگر از بخش‌های هیئت حمایت با عنوان شورای علمی که متشکل از رؤسای کرسی‌ها، جانشینان آنها و جمعی از اساتید است، بیان کرد: در این شورا مباحث جزیی‌تر و در واقع کاربردی‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرد و مصوبات دقیق‌تری فراهم می‌آید که پس از طرح در مجمع عمومی به تصویب نهایی می‌رسد.

حجت‌الاسلام خسروپناه با اشاره به وجود پنج کرسی علوم عقلی، علوم نقلی، علوم رفتاری، علوم اجتماعی و هنر و معماری در هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره، اظهار کرد: هر کدام از این کرسی‌ها شورای علمی مختص به خود را دارد که شامل جمعی از استادان و متخصصان در حوزه‌های مربوطه است و بررسی طرح‌نامه‌های رسیده از دانشگاه‌ها و مصوبات لازم در مورد برگزاری پیش‌اجلاس‌ها و اجلاسیه‌ها را به عهده دارد.

فرآیند برگزاری کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره

وی سپس به فرآیند برگزاری کرسی‌ها پرداخت و گفت: در دانشگاه‌های بزرگ کمیته‌ای دستگاهی وجود دارد که متشکل از رئیس دانشگاه، معاونت پژوهشی، معاونت فرهنگی و جمعی از استادان دانشگاه است و طرح‌نامه‌های اعضای هیئت علمی برای ارائه در کرسی‌ها ابتدا در این کمیته‌ها بررسی می‌شود و در صورت تأیید آنها،‌ طرح‌نامه برای هیئت حمایت ارسال و در شوراهای علمی کرسی‌های مربوطه مطرح و از آن طریق فرآیند برگزاری پیش‌اجلاس و اجلاسیه‌ها دنبال می‌شود.

خسروپناه بر همین اساس نقش اصلی در رونق‌گیری و فعالتر شدن کرسی‌های نظریه‌پردازی را از آن استادان دانشگاه و همچنین کمیته دستگاهی دانشگاه‌ها دانست و گفت: هر چقدر استادان و کمیته‌های دانشگاهی فعالتر شوند طبیعتاً طرح‌های بیشتری به دبیرخانه هیئت حمایت و شوراهای علمی آن ارسال خواهد شد و کرسی‌های بیشتری هم برگزار می‌شود و در واقع باید گفت که اصل برگزاری کرسی‌ها توسط خود دانشگاه‌ها انجام می‌شود و در این میان نقش هیئت حمایت هم همچنان که از نام آن مشخص است حمایت است؛ که شامل حمایت‌های گوناگونی از جمله حقوقی و معنوی و فرهنگی است که تفصیل آن در پایگاه اینترنتی هیئت حمایت آمده است.

انواع کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره

وی در ادامه با اشاره به دو نوع کرسی تعریف شده در برنامه‌های هیئت حمایت،‌ یعنی کرسی‌های تخصصی و کرسی‌های ترویجی،‌ بیان کرد: یک دسته از کرسی‌ها کاملاً تخصصی و فنی است و صاحب آن کرسی در واقع می‌خواهد نظریه تازه‌ای ارائه بدهد و با توجه به همین امر فرآیند برگزاری کرسی کاملاً تخصصی و با حضور هیئت ناقدان و داوران خواهد بود.

رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: در نشستی که برگزار می‌شود صاحب نظریه و مدعا نظریه و ادعای خود را مطرح و از آن دفاع می‌کند و بعد از طی شدن مراحل نقد و مباحثه داوران تصمیم می‌گیرند که آیا این نظریه و نظر نو و جدید است یا نه و چه امتیازی به آن تعلق می‌گیرد.

خسروپناه با اشاره به طولانی بودن فرآیند برگزاری کرسی‌های تخصصی،‌ بیان کرد: با توجه به این که در این کرسی‌ها ادعای طرح یک نظریه تخصصی جدید می‌شود و چنین چیزی به صرف ادعا ثابت نخواهد شد و نیاز به رسیدن به یک توافق نسبی در میان استادان آن حوزه تخصصی است،‌ چنین طرح‌هایی طی سه تا چهار جلسه و گاه تا یکی دو سال توسط شوراهای علمی مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در صورت تأیید در ‌پیش‌اجلاس‌ها مطرح و توسط کمیته‌های داوران و ناقدان بررسی می‌شود، و در صورت تأیید در این مرحله، در مرحله بعدی و نهایی اجلاسیه‌های اصلی برگزار می‌شود و بعد از اتمام این اجلاسیه‌ها داوران تصمیم می‌گیرند که این نظریه نظریه نوی است یا نه و اگر هست چه امتیازی و چه نمره‌ای باید بگیرد.

دبیر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره با اشاره به تخصصی بودن و پیچیدگی این کرسی‌ها گفت: طبیعی است که هر شخصی نمی‌تواند نظریه‌پرداز باشد و هر شخصی نمی‌تواند ادعا کند که حرف نوی دارد که دیگران نگفته‌اند، ولی هر کسی که این ادعا را بکند ما زمینه را برای او فراهم می‌کنیم تا در محیط دانشگاه در معرض نقد ناقدان و داوری داوران قرار بگیرد و بعد با یک توافق نسبی صحت ادعا و نو بودن آن معلوم شود.

وی با اشاره به نوع دیگر کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره،‌ یعنی کرسی‌های ترویجی، ضمن بیان این مطلب که هدف از برگزاری این کرسی‌ها فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی است،‌ اظهار کرد: کرسی‌های ترویجی فرآیندی ساده‌تر و نه چندان زمانبر دارد و به این شکل برگزار می‌شود که هر کسی ایده نو یا ادعایی روانشناختی، جامعه‌شناختی، اقتصادی، الهیاتی، علوم تربیتی، علوم سیاسی و از این قبیل در حوزه علوم انسانی و اسلامی داشته باشد و حاضر باشد آن ایده و ادعا را مطرح و در گفتگو و مناظره‌ای با یک استاد دیگر شرکت کند این امکان از طریق پیشنهاد برگزاری کرسی ترویجی از سوی دانشگاه و پشتیبانی دبیرخانه هیئت حمایت برای او فراهم است.

حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه با بیان این که برای برگزاری کرسی‌های ترویجی نیازی به پر کردن طرح‌نامه و ارائه مقاله تخصصی یا علمی پژوهشی در ارتباط با موضوع مورد نظر نیست،‌ افزود: در کرسی‌های تخصصی حتماً شخص صاحب نظریه باید حداقل یک مقاله علمی ـ پژوهشی یا یک مقاله ISI یا  ISC یا کتابی تدوین کرده باشد تا داوران و ناقدان بتوانند بر اساس آن نوشته نظریه او را داوری کنند، اما در کرسی‌های ترویجی همین که استادی ایده‌ای، حرفی و نظری داشته باشد جلسه برگزار می‌شود و طبیعتاً حداقل یک نفر در مقابل او به چالش و نقد و بررسی ایده‌اش می‌پردازد و البته جمعی از دانشجویان و یا استادان و دانشجویان نیز حضور خواهند داشت.

وی ضمن بیان این مطلب که در کرسی‌های ترویجی امتیازدهی انجام نمی‌شود،‌ گفت: در کرسی‌های ترویجی در واقع یک داوری نانوشته صورت می‌گیرد و آنچه در اینجا موضوعیت دارد نفس برگزاری یک جلسه و یک گفتگوی آزاداندیشانه است.

خانه گفتگوی آزاد

خسروپناه همچنین به طراحی بخشی با عنوان خانه گفتگوی آزاد در دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره اشاره کرد و گفت: در این بخش موضوعاتی که ممکن است با حساسیت‌هایی همراه باشد و خط قرمزهایی در مورد آنها وجود داشته باشد و امکان طرح در جلسات عمومی نداشته باشد،‌ می‌تواند در یک جلسه تخصصی با حضور جمعی از استادان و دانشجویان صاحب فکر و اندیشه مطرح شود و مورد نقد و ارزیابی قرار گیرد.

دبیر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره افزود: هر شخصی که صاحب ایده یا صاحب نقد یا صاحب نظری است که حساسیت‌زاست می‌تواند بیاید و در اینجا حرف خود را بزند اما باید نقدها را هم بشنود و در واقع در یک گفتگوی آزاداندیشانه وارد شود.

انواع حمایت‌ها از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره

وی با بیان این که هم کرسی‌های ترویجی و هم کرسی‌های تخصصی سال‌هاست که با مشارکت دانشگاهیان و نهادهای دانشگاهی و حوزوی و هیئت حمایت در حال برگزاری است، در ادامه به تشریح حمایت‌ها و پشتیبانی‌هایی که توسط هیئت از کرسی‌ها و ارائه‌دهندگان مباحث و طرح‌ها در کرسی‌ها انجام می‌شود پرداخت.

خسروپناه از حمایت امنیتی به عنوان اولین حمایت نام برد و گفت: با تلاش‌ها و فعالیت‌های صورت گرفته نهادهایی که به گونه‌ای در مسائل امنیتی مسئولیت و مأموریت دارند، کاملاً توجیه شده‌اند و به طور کامل با مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش می‌روند و از این جهت شخص خیلی راحت می‌تواند در چارچوب هیئت حمایت از کرسی‌ها مباحث خود را مطرح کند و طبیعی است که باعث رشد و رونق علم و معرفت هم خواهد شد.

وی با اشاره به حمایت‌های مالی‌ای که هم در کرسی‌های ترویجی و هم در کرسی‌های تخصصی از صاحبان نظریه‌ها و ایده‌ها صورت خواهد گرفت، گفت: هر چند دانشگاه برگزارکننده این کرسی‌هاست اما دانشگاه‌ با انعقاد قراردادی با شورای عالی انقلاب فرهنگی حمایت مالی برای برگزاری کرسی‌ها را دریافت خواهند کرد.

دبیر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره با اشاره به دیگر حمایت‌هایی که از کرسی‌ها و طرح‌های مربوط به آنها صورت می‌گیرد، گفت: گفتگوهای صورت گرفته در اجلاسیه‌ها می‌تواند پیاده و چاپ و در صورت موافقت استادان در سراسر کشور منتشر و توزیع شود و مورد استفاده متخصصان و اهل فن و متخصصان قرار بگیرد.

وی افزود: برخی از حمایت‌ها نیز در قالب اعطای فرصت مطالعاتی، معرفی به بنیاد ملی نخبگان، معرفی به جشنواره فارابی و برخورداری از جوایز و تسهیلات خاص و مواردی از این دست صورت می‌گیرد که منوط به پذیرفته شدن طرح‌ها و نظریه‌ها در کرسی‌های تخصصی و کسب امتیاز لازم است.

استادان و شخصیت‌های علمی؛ ذی‌نفعان اصلی کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره

خسروپناه ذی‌نفعان اصلی کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره را استادان و شخصیت‌های علمی دانشگاهی و حوزوی عنوان کرد و گفت: تقاضای ما رؤسا و معاونان دانشگاه‌ها و حوزه‌ها این است که مقوله کرسی آزاداندیشی را جدی بگیرند و وارد این میدان بشوند؛ کما این که جمع قابل توجهی وارد شده‌اند و مخصوصاً در یک سال اخیر اجلاسیه‌های فراوانی برگزار شده است و انصافاً هر جلسه‌ای هم که برگزار می‌شد از استادانی که در بحث مشارکت داشتند تا افرادی که حضور داشتند همه اعتراف می‌کردند که جلسات بسیار عالی و مفید بوده و به معنی دقیق کلمه کرسی آزاداندیشی است.

اهمیت برگزاری جلسات آزاداندیشانه در قالب یک نظام تعریف شده آکادمیک

وی طرح مباحث و برگزاری جلسات در قالب یک نظام تعریف شده علمی آکادمیک را زمینه رعایت اخلاق و منطق و ارائه بحث به شیوه منطقی و روش‌شناسانه و آزاداندیشانه توصیف کرد و گفت: در چنین چارچوبی هم «آزادی از»، هم «آزادی در» و هم «آزادی برای» تحقق پیدا می‌کند، هم این مباحث باعث رشد علمی و بالندگی می‌شود.

خسروپناه افزود: اصولاً تا زمانی که ما آراء و نظرات‌مان را در معرض بحث و گفتگو و نقد و داوری قرار ندهیم علم رشد پیدا نمی‌کند و اگر کسی ده‌ها و صدها مقاله هم بنویسد اما این نوشته‌ها در معرض بررسی و نقد و ارزیابی و داوری توسط متخصصان قرار نگیرد آن مقاله و آن نظریه رشد و بالندگی پیدا نمی‌کند و علم پیش نمی‌رود.

دبیر هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره گفت: به هر حال ما باید اگر به یک توافق مطلق هم نرسیم حداقل به یک توافق و اجماع نسبی میان عالمان درباره نظریه‌ها دست یابیم تا این نظریه‌ها بتوانند مفید و برای جامعه فایده‌بخش باشند.

اهمیت بومی بودن و کارآمدی ایده‌ها و نظریه‌ها

وی با اشاره به جنبه کارآمدی ایده‌ها و نظریه‌ها و ناظر بودن‌شان به نیازهای جامعه،‌ گفت: در حال حاضر مقوله‌های فراوانی در جامعه ما مطرح است؛ مانند بحث جمعیت، بحث محیط زیست، مباحث سیاسی،‌ مباحث اقتصادی مانند تورم و نقدینگی و ...، مباحث روانشناختی و ناهنجاری‌های اجتماعی، یا حتی مباحث مربوط به هنجارهای اجتماعی که لازم است توسعه پیدا کند. در این زمینه‌ها استادان فرهیخته‌ای هستند که نظریه‌های فاخری دارند و باید به میدان بیایند و مباحث خود را بگویند و این مباحث مورد نقد و بررسی قرار بگیرد تا در مراحل بعدی جامعه اجرایی و نهادهای اجرایی و مسئولان از این نظریه‌ها برای حل معضلات کشور استفاده کنند تا انشااله کشور به پیشرفت مطلوب برسد.

خسروپناه از استادان و صاحب‌نظران خواست که هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نقد و مناظره را از خودشان بدانند و در این ارتباط گفت: من درخواست دارم که ما را به عنوان خادمان و حامیان این قضیه بسیار مهم و ارزشمند و هیئت حمایت و دبیرخانه آن را که در شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شده است نهادی برای حمایت از خودشان که ذینفع این مقوله هستند تلقی کنند و برای این که جلسات کرسی‌های بیشتری بیش از گذشته برگزار شود و باعث رونق آراء و نظریات مختلف و گفتگوی آزد بشود امیدوارم که استادان عزیز بیش از گذشته مشارکت کنند.

وی در پایان از انجمن‌های علمی و قطب‌های علمی نیز درخواست کرد تا با کمک و مشارکت در این کرسی‌ها زمینه‌ساز برداشته شدن گام‌های مفیدی برای جامعه عزیز ایران اسلامی‌مان باشند.