شناسهٔ خبر: 29917 - سرویس دیگر رسانه ها
نسخه قابل چاپ

کتاب‌های شعر از جایزه کتاب سال حذف می‌شوند؟

معاون فرهنگي وزير ارشاد اعلام کرد: پيشنهاد بر حذف کتاب شعر از جايزه کتاب سال جمهوري اسلامي است، اما بايد هيئت علمي جايزه کتاب سال هم نظر بدهد و با توجه به نظر آن ها، اين مساله نهايي شود.

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از فارس؛ نهمين جشنواره شعر فجر در واپسين منزل توقف کرده است. در اين دوره، اتفاقات بزرگي در برگزاري جشنواره شعر فجر افتاد: داوري ها از تک شعر به مجموعه شعر انتقال يافت، محافل استاني و شهرستاني پر رنگ تر شد، شاعرانمان براي شعرخواني به کشورهاي ديگر اعزام شدند و صداي شعر ما در گوش خاورميانه پيچيد و اتفاقات خوب ديگري که اگر پيگير جشنواره شعر فجر باشيد، حتما در جريانش هستيد

حالا در واپسين منزل، سيد عباس صالحي، معاون فرهنگي وزارت ارشاد، از برگزاري نهمين دوره جشنواره بين المللي شعر فجر مي گويد؛ شرحي خواندني از چالش ها فرصت هاي جشنواره شعر فجر

داوري ها به پايان رسيده، تلاطم ها فروکش کرده، محافل شعر فجر تمام شده و حالا، همه چيز در آرامشي نسبي به سر مي برد. فکر مي‌کنم وقت خوبي است که ارزيابي‌تان را از جشنواره نهم شعر فجر که بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان آن را برگزار کرده بگوئيد. جشنواره شعر فجر امسال چند خصوصيت متمايز و متفاوت نسبت به دوره هاي گذشته داشت

نکته اول اين دوره آن بود که تمرکز جشنواره امسال بر روي کتاب بود؛ در سال هاي گذشته هم اين مساله طرح شده بود که شايد به تنهايي، فراخوان دادن براي دريافت يک شعر يا چند شعر از يک شاعر، براي داوري کفايت نکند. علاوه بر اين که برخي از بزرگان هم به خاطر آنکه احساس مي کردند چنين فراخواني در خور شأن‌شان نيست، وارد ميدان رقابتي يا ارزيابي و داوري نمي شدند

در سال گذشته هم چنين پيشنهادي در شوراي سياستگزاري شعر فجر مطرح شده بود، که ما به مرور يا به سرعت مساله داوري شعر را از يک شعر يا چند شعر به طرف داوري بر روي کتاب شعر ببريم. اما چون پارسال شوراي سياستگزاري شعر فجر دير شکل گرفت و ارزيابي کتابها طبعا زمان بيشتري مي برد، امکان اجرايي کردن اين پيشنهاد نبود

امسال اين اتفاق که اصل جشنواره -يعني بخش رقابتي آن- متمرکز بر روي کتاب باشد، طبيعتا فرصت آن را پديد مي آورد که مجموعه شعرهاي يک شاعر که در قالب کتاب منتشر شده، در معرض اين سنجش قرار گيرند، نه صرفا چند شعر پراکنده از او. اين روش، احتمال و زمينه برخي حرف و حديثهاي رايج در سالهاي پيشين جشنواره شعر فجر را هم کمتر خواهد کرد

ويژگي دومي که جشنواره شعر فجر امسال پيدا کرد، اين بود که محفل هاي شعرخواني شهرستاني ما وسعت بيشتري يافت. هرچند… هنوز در گام نخست آن هستيم

به نظر مي رسد براي جشنواره شعر فجر بعدي، خيلي سريع تر بايد شروع کرد. به گونه اي که شعر فجر در کل ايران، -حداقل مراکز استان ها و شهرستان ها- به موقعيتي تبديل شود براي تبادلي ادبي، ميان شاعران منطقه اي و استاني و شاعران مناطق ديگر، از جمله تهران. فرصت برگزاري محافل در طول جشنواره شعر فجر، عملا بستري است براي تعامل زباني و مضموني شاعران با همديگر؛ در اين ميان، شعر ايران، فرصتي براي تامل و تعمق بيشتر مي يابد و در مجموع، گسترش يافتن اتفاق محافل شعر فجرِ امسال، در برگزاري اين جشنواره شعر، قدم بزرگي رو به جلو است

نکته سوم که بايد به آن اشاره کنم آن است که جشنواره شعر فجر عنوان «بين المللي» را داشت، اما پيش از اين، در ادوار مختلف در اين حد محدود بود که برخي از شاعران غيرايراني -بعضا هم نه چندان مشهور و مهم و موثر در جريانات ادبي کشورهاي متبوعشان- فرصت آن را بيابند تا به ايران آمده و در کشور ما، در ذيل جشنواره شعر فجر شعرخواني کنند

اما امسال اتفاقي که در حضور شعر ايران در افغانستان، عراق و جمهوري آذربايجان افتاد، زمينه اي را براي انتقال زبان و مفاهيم مضموني شعر ايران به کشورهاي ديگر پديد آورد. من معتقدم تنوع زباني و قومي ايران، به ما فرصت مي دهد در محيط هاي مختلف بتوانيم حضور داشته باشيم و از طريق شعر بتوانيم زبان گفتگو با محيط پيراموني مان پيدا کنيم

امسال زبان فارسي در افغانستان، زبان عربي در عراق و زبان ترکي در جمهوري آذربايجان توانست شعر ايران را در اين سه کشور مطرح کند؛ اما ما زبان هاي ديگري هم در داريم که در کشور ما زمينه هايي دارند: مثل بلوچي، کردي و… . اينها طبيعتا در سالهاي آينده مي توانند در حوزه محافل خارج از کشور مطرح شود و محافل ما، با زبان هاي مختلف در کشورهاي مختلف گسترش يابد

ضمن اين که تاکيد ميکنم خود اين که شعر به عنوان يک زبان ديپلماسي فرهنگي و ارتباط فرهنگي و تعامل انساني فرصت آن را براي ايران، اسلام و انقلاب پديد مي آورد تا بتوانند در محيط حاشيه اي خود با يک زبان فرهنگي تاثير گذار باشند؛ زباني که مانا است و از زبان سياست و اقتصاد پوياتر است. نکته چهارمي که بايد به آن اشاره کنم اين است که تعداد شاعراني که در اين محافل شعر خواندند، تعداد کتابهايي که ارزيابي شده و به مسير داوري وارد شده، به هر حال تنوع و تکثر مضموني، تکثر سبک شعري و تکثر سليقه هاي شاعران را با خود به همراه داشته است. عملا مي توان گفت آن چه که بايد، اتفاق افتاده است

شعر فجرِ امسال، نماينده حضور قاطبه شاعران ايراني بوده است و ما به طرف آن حرکت کرده ايم که سليقه ها و ذائقه هاي مختلف شعري را در جشنواره شعر فجر مورد توجه قرار دهيم، مسيري که سال قبل هم در مورد آن صحبت شد. هدف اصلي ما اين است که بتوانيم در فضاي شعر فجر، شرايطي ايجاد کنيم تا زبان گفتگوي شاعران ايراني را کنار همديگر قرار گيرد و فرصتي فراهم شود تا شعر ايراني و شاعر ايراني بر سفره فجر و در کنار فجر قرار گيرند و با هم سخن بگويند، از زبان شعر و با شعر

شاعران در ادوار گذشته شعر فجر نسبت به جشنواره گارد داشته اند، در حاليکه در جشنواره هاي ديگر فجر، از جمله تئاتر و فيلم فجر، معمولا به اين شکل نيست و سرآمدان اين عرصه ها هم نسبت به حضور در جشنواره هاي مورد نظرشان، اگر نظر خوشي نداشته باشند، نظر منفي اي ندارند

براي برخي از شاعران، حضور در جشنواره شعر فجر، به مثابه حضور در جناح‌بندي‌هاست. البته داوري بر روي همه کتابهاي شعر منتشر شده در يک دوره يک ساله، اين مساله را حل کرده. سوال من اين است که با وجود تغييرات اتفاق افتاده در امسال، چقدر جشنواره شعر فجر -به عنوان مهمترين جشنواره شعر کشور- توانسته است اعتماد شاعران را جلب کند؟ 

چند مساله وجود دارد که در کنار خدمات جشنواره شعر فجر در دوره هاي مختلف، آسيب هاي اين جشنواره محسوب مي شده‌اند: وقتي فراخوان مي دهيد براي دريافت چند شعر محدود از يک شاعر، مثلا يک، دو، يا پنج شعر از هر شاعر، طبيعتا ده ها هزار شعر به دبيرخانه جشنواره ارسال مي شود؛ خود مساله داوري اين شعرها، کارها را سخت تر و سنگين تر مي کند

اتفاق خوبي که سال گذشته افتاد و در مسير شفافيت قرار داشت، اين بود که شعرهاي ارسالي شاعران به دبيرخانه، در سايت قرار گرفته بود و داوريها همانجا مشخص شده بود. اما در عين حال يک اعتماد از دست رفته را به راحتي نمي توان بازگرداند. اين يکي از عامل‌هايي بوده است که شاعران جوانتر به نوعي اعتماد خودشان را به داوري از دست داده بودند

البته اين مساله به داوران باز نمي گشت و معناي آن، اين نيست که داوران در فرآيند داوري ها رعايت عدالت را نکرده بودند يا کمتر عدالت را رعايت مي‌کردند؛ خير… بلکه به مکانيسمِ کاري که عملا اعتمادسازي و اقناع افراد را دشوار مي کرد، باز مي‌گشت و پاسخ به اين سوال که کسي که شعرش به عنوان يک تک غزل يا تک قصيده انتخاب شده بود، چه تمايزي با شعر شاعر ديگري که شعرش انتخاب نشده داشته است.

اين يک عامل بود. عامل دوم که هنوز هم وجود دارد، اين است که جشنواره شعر فجر، متمايز از بحث سينما، تئاتر، موسيقي و… است. در جشنواره فيلم فجر، فيلم کساني که نسبت شان با انقلاب و نظام مشخص است هم نمايش داده مي شود. با توجه به همه اختلاف سليقه ها، سينماگران با گرايش هاي مختلف فکري مي توانند در جشنواره فيلم فجر شرکت کنند و اثر خود را نمايش دهند

اما در شعر اينگونه نيست. در شعر، مساله «خواندن» مطرح است و خواندن، با آموختن پيوند دارد. به همين دليل است که حساسيت هاي بيشتري در جشنواره شعر براي حضور نحله ها و جريان هاي مختلف شعري وجود دارد. ما قرار نيست اعمال سليقه کنيم؛ هرکسي که با اسلام، انقلاب و نظام عناد نداشته باشد، در تعريف جريان شعر فجر گنجانيده مي شود. خود اين، يکي از عواملي مي شد که طبعا برخي از مجموعه ها، حضور و فعاليت و اهميت شعر فجر را خيلي احساس نکنند؛ شعري که زمينه بروز و ظهور را براي همه نحله ها يا سليقه ها مي تواند فراهم آورد؛ اما نه براي آنهايي که عناد با نظام دارند، يا مخالف نظامند، يا در جريان برانداز قرار مي گيرند. اين هم کم و بيش بي تاثير نبوده است. اما طبيعي است اين مساله زمانبر خواهد بود. براي اينکه بتوانيم جلب اعتمادي کنيم نياز به زمان داريم و البته از طرف ديگر، بايد مواظب سلب اعتماد شاعراني که به جشنواره شعر فجر اعتماد دارند هم نشويم

بايد مواظب باشيم، که براي جلب اعتماد بخشي از شاعران، اعتماد بخش ديگري از شاعران به خودمان را مخدوش نکنيم. جشنواره شعر فجر توانسته است در شعر ايران بستر فهم مشترک ميان شاعران را فراهم کند؟ مسيري که در جشنواره فجر امسال طي شده، دويست شاعري که با حضور در محافل مختلف داخلي و خارجي شعر خوانده اند، کتاب هايي که ارزيابي شده و…، به اين که به مرور براي مفاهمه بيشتر جريان هاي مختلف شعري داخل ايران و داخل نظام فضايي پديد آيد، کمک ميکند

در نهايت؛ با توجه به اين که جشنواره شعر فجر صرفا روي کتاب هاي شعر داوري مي کند، کتاب شعر از داوري هاي کتاب سال جمهوري اسلامي حذف خواهد شد؟ پيشنهاد بر حذف کتاب شعر از جايزه کتاب سال جمهوري اسلامي است، اما بايد هيئت علمي جايزه کتاب سال هم نظر بدهد و با توجه به نظر آن ها، اين مساله نهايي شود.

نظر شما