به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ آیت‌الله مصطفی محقق داماد، استاد فلسفه دانشگاه شهید بهشتی در نشست «نقد دانشنامه فاطمی» که عصر روز گذشته ۱۶ اسفندماه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، خاطره‌ای از علامه طباطبایی نقل کرد و گفت: روزی خدمت علامه طباطبایی شرفیاب شدیم یکی از دوستان از ایشان پرسیدند چرا دیگر چیزی نمی‌نویسید و کم می‌نویسید؟ این در زمانی بود که نگارش المیزان تمام شده بود. ایشان با خواندن یک شعر پاسخ دادند و گفتند: «هر که سخن با سخن ضم کند/ قطره‌ای از خون جگر کم کند» در واقع ایشان می‌خواستند بگوید که چقدر تالیف یک کار خوب سخت است.
وی با بیان این‌که در اهمیت این کار جای هیچ سخنی نیست و ادبیات ما نسبت به صدیقه طاهره، با این اقدام غنی شد افزود: با وجود این ایراد و اشکال‌هایی بر این اثر وارد است که برخی قابل رفع و برخی قابل تکمیل است.
وی با تاکید بر این‌که آیت‌الله جوادی آملی یک فیلسوف، فقیه، دانشمند و از نوادر زمان است، ادامه داد: با این حال بعید می‌دانم ایشان دائرة‌المعارف نویس باشد چون دانشنامه فنی است که مهارت خاص و لوازمی را می‌طلبد به طور مثال مقاله‌ای از آیت‌الله جوادی آملی چند روز پیش در روزنامه‌ای با عنوان «مرغ باغ ملکوت» منتشر شد که جای تحسین داشت اما نباید در این اثر وارد می‌شد چرا که این مقاله، اثری عرفانی و خطابه‌ای است و جایی در دانشنامه ندارد که احتمال چاپ آن به زبان‌های مختلف می‌رود.
این استاد فلسفه اضافه کرد: از سوی دیگر بسیاری از این مقاله‌ها در بحارالانوار هم آمده و آیا مقالات را از اینجا به آنجا آوردن کافی است؟
محقق داماد در ادامه حجت‌الاسلام رشاد را خطاب قرار داد و اظهار کرد: مقاله‌ای که تحت عنوان دیباچه از شما آمده است بسیاری از بخش‌های آن خطابه بوده و در قالب دانشنامه نمی‌گنجد. حتی در بخش امضا شما نوشته‌اید کمترین غلام صدیقه کبری که اگر این جمله به انگلیسی ترجمه و در اقصی نقاط آمریکا توزیع شود، آیا قابل فهم است؟ اگر چه در ایران همه خوانندگان منظور نویسنده را درک می‌کنند اما نباید فراموش کرد که این دانشنامه جهانی است.
وی عنوان کرد: در بسیاری از مقالات این دانشنامه این مشکل دیده می‌شود که خطابه‌ای است و آوردن آن در دانشنامه درست نیست. اما مشکل دیگری که قابل حل است، ضممیه کردن جلدی دیگر است که متن خطبه‌های حضرت فاطمه (س) در آن آورده شود. در این دانشنامه مقاله‌ای درباره خطبه آن حضرت نوشته شده اما متن خطبه موجود نیست. یک متن خطبه مصحح، به طور مثال کاری که مرحوم عطاردی با عنوان مسند حضرت زهرا کرده، کار شایسته‌ای است. همین کار را می‌توان برای دانشنامه حضرت علی (ع) هم کرد و یک نهج‌البلاغه تصحیح شده را در جلدی مجزا ضمیمه کرد.
آیت‌الله محقق داماد در ادامه با بیان این‌که در برخی قسمت‌های این دانشنامه شبهات به خوبی بیان شده اما پاسخی که ذکر شده قانع کننده نیست گفت: چون به طور مثال در روایت‌های تاریخی به سبک فقهی پاسخ بیان شده در حالی که نباید این گونه باشد و سبک دیگری می‌طلبد.
این استاد فلسفه در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به این‌که قلم مولفان در این دانشنامه دو گونه است و با دقت در آن مشخص می شود افزود: برخی مولفان سابقه دائره المعارف نویسی داشته و در مقالاتشان مشخص است و برخی مولفان قلم منبری و خطابه‌ای محض دارند که در دانشنامه این دو نوع قلم با هم همخوانی ندارد.
به گفته وی، در برخی قسمت‌های دانشنامه بعضی منابع ضعیف خوانده شده اما در بخش دیگری به همان منابع ضعیف استناد شده است که این روش در آثار ملاصدار به چشم می‌خورد و هر جایی که او دوست داشت با تحسین غزالی به او استناد می‌کرد و در جایی دیگر به او بد و بیراه می‌گرفت.
این عضو فرهنگستان علوم ایران خطاب به آیت‌الله رشاد گفت: ظاهرا شما در تدوین این اثر خود را به به رعایت طرح آیت‌الله جوادی آملی ملزم کرده‌اید و این دست شما را در این اثر بسته است.
وی با بیان این‌که مباحث سه جلد آخر این دانشنامه ربطی به حضرت زهرا (س) ندارد گفت: بخشی که مربوط به زن و خانواده است، ارتباطی با حضرت نداشته و جای تدوین آن در دانشنامه نیست. همچنین در این اثر گاهی برخی اقوال آورده شده که اصلا به مصلحت نیست. به طور مثال به روایتی از شیخ صدوق اشاره شده که در آن حضرت زهرا پیش حضرت رسول می‌رود و گله می‌کند که حضرت علی (ع) می‌خواهد ازدواج کند و حضرت علی مجبور می‌شود قسم بخورد که چنین نیست! این روایت درست نیست و اساساً عصمت را زیر سوال می‌برد!
محقق داماد در پایان پیشنهاد تدوین کتاب‌شناسی برای حضرت زهرا (س) داد و افزود: اگر محققی بخواهد در این باره تحقیق کند خوب است بداند که به طور مثال چه کتاب‌هایی درباره حضرت زهرا نوشته شده است.
نظر شما