فلسفه فلسفه سیاسی

محمدتقی قزلسفلی

ناشر: امید صبا

تعداد صفحات: ۵۶۰ صفحه

قیمت: ۳۳ هزار تومان

«فلسفه فلسفه سیاسی» کتابی به نگارش محمدتقی قزلسفلی، دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران است که کتاب خود را با پرسشی از رابرت دال آغاز می‌کند. رابرت دال در کتاب «درباره دموکراسی» این پرسش مهم را مطرح می‌کند که «در پهنه دموکراسی خواهی چه چیزی پیش روی ماست؟» قزلسفلی با طرح این پرسش دو سناریو را در پیش رو می بیند: یکی به شدت امیدوار کننده و دیگری به شدت بدبینانه. طبق نخستین سناریو که طرفداران جهانی شدن از آن حمایت می‌کنند به دلیل تحولات شگرف اقتصادی و جهانی‌شدن سرمایه، هم زمان با انقلاب اطلاعاتی می‌توان دنیای مسطحی داشت که در آن امکان رسیدن به دموکراسی جهان وطنی عملی خواهد شد. اما سناریوی دوم سویه‌ای مارکسی – نیچه‌ای دارد و بر این باور است که نیروهای فراملی اقتصادی نابرابری‌های بیش از حدی را به وجد آورده‌اند که بر زندگی امروز و فردای ساکنان زمین سایه افکنده.

از این رو وضعیت پیش روی فلسفه سیاسی تراژیک است. نویسنده حاضر با استناد به اهمیت تفسیرهای جدید در حوزه فلسفه سیاسی بر آن است که واقع بینانه‌ترین وضعیت، گشایش مسیری است که صرفا متکی به یکی از سناریوهای پیش گفته نباشد. از این رو اگر قرار بر قیاسی با اندیشه‌های قبلی باشد این رویکرد سویه‌ای وبری و آیزایا برلینی دارد. البته هدف کتاب حاضر آن نیست که در جستجوی فلسفه سیاسی مناسب برای دوره معاصر یعنی عصر جهانی برآید بلکه امیدوار است به مسایل مهمی که در مسیر حرکت آن قرار داریم اشاره کند. نویسنده در اینجا به جای قرار دادن خواننده در جاده‌ای هموار که در آن سناریو دیده شود بیشتر مایل است او را به جاده ای طولانی گاه ناهموار نفس‌گیر و پیش‌بینی ناپذیر ببرد چراکه مهم در راه بودن و اراده برای حرکت کردن است نه رسیدن به مقصد.

از این رو بخش‌های سه‌گانه کتاب با مجموعه مباحث گنجانده شده در آن هرچند بیان متنوعی از مفاهیم فلسفه سیاسی جدید را در عصر جهانی ارائه می‌دهد جملگی در یک نقطه به هم می‌رسند و آن ضرورت فهم شرایط نگران کننده حمایت از ایجاد و گسترش فضای عمومی است که در آن امکان طرح و بسط آرای گوناگون در برخورد با چالش این عصر فراهم آمده  باشد. گشایش هر فضای گفتمانی در حوزه اندیشه و فلسفه سیاسی مستلزم ایضاح این دو مفهوم و بیشتر از آن طرح دلایل مستند برای مطالعه آنها در وضعیت کنونی است وضعیتی که در آن سخن از پایان فلسفه سیاسی به میان آمده است از این رو مقدمه‌ای مستوفا در این زمینه در ادامه خواهد آمد. موضوع بخش های کتاب به شرح ذیل است:

بخش اول به مباحث پایه‌ای معرفت شناختی اختصاص یافته است. حضور در پارادایم عصر جهانی و هم سو با آن موقعیت پسامدرن ضرورت بازبینی در پارادایم گذشته را دو چندان کرده است. در همین بخش مبانی شناختی سیاست جدید و فلسفه و جامعه شناسی پسامدرن و جهانی شده بررسی می شود.

در بخش دوم به بررسی آثار و پیامدهای پدیده جهانی شدن پرداخته شده است در عین حال ضمن بررسی پدیده‌ای که اکنون به قول عبید زاکانی به مذهب مختارنامه تبدیل شده است دیدگاه متعارض در این خصوص و برخی نگرانی‌های ناشی از گسترش آن مثل افزایش خشونت و میزان نگران کننده گرسنگی و فقر در سطح جهان بیان می‌شود.

سرانجام در بخش سوم به دلیل اهمیت موضوع دموکراسی در عصر جهانی شدن برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌های کنونی درباره کارآمدی یا ناکارآمدی آن به بحث گذاشته می‌شود از جمله دموکراسی گفتمانی دموکراسی مجادله‌ای و دموکراسی پراگماتیستی.

لازم به یادآوری است که این کتاب اول بار در سال ۱۳۹۰ از سوی انتشارات رشد آموزش به چاپ رسید و دوم بار در سال ۹۳ از سوی انتشارات امید صبا. قزلسفلی در پیشگفتار ویرایش دوم این کتاب به جای استناد به تصویرسازی دوراهی کاذب از آینده انسانی به نکته‌ای که تلویحا آن را مطرح کرده بود تاکید بیشتری کرد. او با اشاره به چند گزینه عینی در جهان امروز که در یکی دو سال اخیر رخ داد بیان داشت راه پیش رو بسان جاده‌ای طولانی است طولانی‌تر از آنچه که در سده ۱۸ و ۱۹ و حتی در نخستین دهه خوشبختی پس از جنگ دوم جهانی بر اسلاف ما گذشته است.