به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ محسن جعفری مذهب، نویسنده و پژوهشگر تاریخ در یادداشتی به موضوع اهمیت و ضرورت امانت‌داری در تاریخ شفاهی اشاره کرده است.

نمی‌دانم کجا خواندم یا از که شنیدم که روایت می‌کرد: سواری در بیابان افتاده‌ای را دید. پیاده شد و آبی به افتاده داد و سوارش کرد تا به شهر برساند. افتاده که اکنون حالش جا آمده و سوار هم بود در فرصتی افسار از دست جوانمرد ربود و گریخت. جوانمرد گفت: بایست که کاری دارم. دزد در فاصله‌ای دور ایستاد و گفت: چه می‌خواهی؟ جوانمرد گفت: اسب را بتو بخشیدم. دزد گفت: من اکنون صاحب اسبم، چرا باید بخشش تو را بپذیرم؟ جوانمرد گفت: اسب را بتو بخشیدم تا اگر در شهر کسی از تو پرسید اسب را از کجا آورده‌ای بگویی به من بخشیده شده است. دزد گفت: بتو چه می‌رسد؟ جوانمرد گفت: اگر مردم بدانند تو چه کرده‌ای دیگر به افتاده‌ای در راه یاری نمی‌کنند. تو تنها اسب ندزدیده‌ای، تو اعتماد را دزدیده‌ای.

من اهل تاریخ معاصر ایران و تاریخ شفاهی نیستم اما با آنان ارتباطی دارم. بتازگی شنیده‌ایم مصاحبه‌هایی که برای سازمان‌هایی خاص تولید شده که به‌مرور و با شرایطی منتشر شود اما توسط کسانی دیگر و بدون اجازه مصاحبه شوندگان مورد استفاده سیاسی قرار گرفته و با بریده شدن نکات لازم، مورد بهره برداری قرار گرفته است.

این یادداشت نه در دفاع از مصاحبه کننده است (که خود از پس این برمیاید)، و نه در دفاع از مصاحبه شوندگان (که برخی دستشان از این دنیا کوتاه است و برخی دستشان به جایی بند نیست و اخلاق هم که گم شده)، و نه در دفاع از موضوع سوء استفاده از این مصاحبه‌هاست. داستان دزدیدن اعتماد است. همه مصاحبه شوندگان (هم در بحث تاریخ شفاهی و هم در بحث مطبوعات و خبرگزاری‌ها) به مصاحبه کننده و خبرنگار اعتماد می‌کنند و برخی شروط را برای انتشار حرف‌های خود می‌گذارند و امید دارند به آن شرایط عمل شود.

در مراکز تهیه تاریخ شفاهی، در ابتدا فرمی به مصاحبه شونده پیشنهاد می‌شود تا شروط خود را برای استفاده یا انتشار مصاحبه بنویسند: زمان انتشار، کیفیت انتشار، کمیت انتشار، استفاده کنندگان و … . و سپس امضا و اثر انگشت او را نیز می‌گیرند که مبادا منکر پذیرش آن شروط شود و نسخه‌ای را نیز به مصاحبه شونده می‌دهند.

مؤسسه تاریخ اجتماعی دانشگاه آمستردام با استفاده از این حسن اعتماد بود که توانست از سال 1970 اسناد جنبش‌های کارگری و چپ را در اروپا گردآوری کند. خاطرات و اسناد بسیاری از مخالفان سیاسی کشورهای جهان که در اروپای شرقی و غربی (سابق) اقامت داشتند اکنون در انتظار انتشار است. زمانی که در 9 خرداد 1386 تورج اتابکی را برای گزارشی از این موسسه به پژوهشکده اسناد دعوت کردم، خاطراتی از نحوه استفاده از این اسناد گفت و از جمله اینکه هنوز چمدان‌هایی هست که باز نشده اند، زیرا صاحبانش شرط گذاشته‌اند که مثلأ تا سی سال پس از مرگشان باز نشود. اینگونه بود که آن مؤسسه توانست پس از فروپاشی کمونیسم در شوروی و اروپای شرقی، اسناد جنبش کمونیستی و کارگری و کمینترن را به آمستردام انتقال دهد. 

آری باعتماد جهان می‌توان گرفت...