شناسهٔ خبر: 32885 - سرویس دیگر رسانه ها
نسخه قابل چاپ

انتشار نخستین ترجمه از نظریه‌پردازی که در ایران ناشناخته است/ ارزش هنر چیست؟

«هنر و ارزش» عنوان کتابی نوشته «جورج دیکی» فیلسوف معاصر آمریکایی است که در 175 صفحه مروری بر انتقادها و چالش‌هایی دارد که حول نظریه مشهورش به نام «نظریه نهادی هنر» طرح شده‌اند. این کتاب که محمد روحانی آن را به فارسی برگردانده است، اولین ترجمه‌ای است که از آثار دیکی به فارسی منتشر می‌شود.

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ جورج دیکی (George dickie)یکی از مشهورترین نظریه‌پردازان معاصر دنیا در عرصه هنر است که در ایران تقریبا ناشناخته مانده است. «نظریه نهادی هنر» مشهورترین نظریه وی بوده و بر اساس ایده‌ای شکل گرفته که هنر و اثر هنری را در بستری فرهنگی و جایگاهی نهادی تعریف می‌کند. این نظریه در برابر نظریات ذاتی هنر، در دسته نظریات فرهنگی هنر قرار می‌گیرد. 

این کتاب نخستین اثری است که از دیکی ترجمه می‌شود و مطالعه آن نیاز به آشنایی با مبانی نظریات او در کتاب‌های قبلی‌اش دارد. مباحثی که جز در معدودی از مقالات دانشگاهی برای خواننده فارسی‌زبان ناشناخته هستند. 

دیکی در کتاب «هنر و ارزش» که با عنوان «Art and Value» در سال ۲۰۰۱ از سوی انتشارات Wiley-Blackwell در امریکا منتشر شده ، مروری بر انتقادها و چالش‌هایی دارد که در برابر «نظریه‌ نهادی هنر» او در میان متفکران معاصر طرح شده‌اند. 

نویسنده در صفحه ۲۰ کتاب نظریه نهادی هنر را چنین معرفی کرده است: «یک اثر هنری عبارت از یک محصول هنری است که توسط انسانی برای عرضه در جهان خلق شده است.» 

کتاب در ۶ فصل با عناوین «پیشینه تاریخی فلسفه هنر»، «زمینه روش‌شناختی فلسفه هنر»، «ماهیت نظریه‌های هنری»، «تاریخچه نظریه نهادی هنر»، «نظریه ارزش‌گذاری هنر» و «هنر و ارزش» تدوین شده است. 

موضوع اصلی فصل اول، نقشی است که غایت‌شناسی به عنوان فرضی آشکار و پنهان در نظریه‌پردازی درباره ذات هنر ایفا می‌کند. به گفته دیکی این نقش از سوی صاحبان نظریه نهادی نادیده گرفته شده‌اند که برای این نادیده گرفته شدن، دیکی دلایل خود را در این فصل ارائه کرده است. 

نویسنده درباره این فصل چنین توضیح می‌دهد: «اکثر فلاسفه مخالفِ غایت‌شناسی، به رغم دیدگاه طبیعت‌گرای صریح و آشکار خود درباره ماهیت جهان، به همین «روش غایت‌شناسانه» عمل می‌کنند. دیدگاه کلی فلاسفه طبیعت‌گرا و فلاسفه غایت‌شناس بر این فرض استوار است که ذات هنر در درون مکانیسم ذاتی انسان قابل مکاشفه است. مکانیسمی که به عنوان یک نعمت الهی یا واقعیت روانشناسانه تلقی می‌شدند اما نظریه‌ فرهنگیِ هنرِ آرتور دانتو با عنوان «عالم هنر»، نظریه نهادی یا نظریه‌هایی از این قبیل، راهی برای روش غایت‌شناسانه نیافتند.» 

فصل دوم کتاب با مبحث متافیزیک افلاطون و فلسفه زبان به عنوان بستری برای طرح بحث معنای واژگان و به ویژه معنای «هنر» آغاز می‌شود. سپس درباره متافیزیک رُقبای دیرین افلاطون، ذره‌گرایان یونانی، یعنی کسانی که نظرات کاملا متضاد با افلاطون داشتند بحث می‌شود. 

فصل سوم با طبقه بندی نظریه‌های هنر استفان دیویس (فیلسوف نیوزلندی معاصر) آغاز می‌شود؛ نظریه‌ای که به سه طبقه پویایی، کارکردی و تاریخی تقسیم می‌شود. در نخستین قسمت این فصل اکثر نظریه‌های مشابهی را که دیویس در کتاب تعریف هنر خود مطرح کرده بود، بررسی می‌شوند و در قسمت دوم این فصل، به رغم نیافتن ایرادی درباره طرح طبقه‌بندی نظریه‌های هنر دیویس، روش جایگزینی برای طبقه‌بندی، چه نظریات از نوع ذاتی و چه نظریاتی از نوع فرهنگی ارائه می‌شوند. 

فصل چهارم درباره تاریخچه روایت‌های متقدم و متاخر نویسنده (جورج دیکی) درباره نظریه نهادی هنر است. روایت متقدم اصطلاحی برای یک سلسه کتاب‌ها و مقالاتی است که در پاسخ به انتقادهای گوناگون آماده شده‌ بودند. روایت متاخر نیز در پاسخ به نقادی‌ها بود، اما در اصلِ نظریه یک تغییر بنیادین ایجاد کرده بودند. در قسمت پایانی این فصل به انتقاد ریچارد ولهایم (wollheim) از نظریه نهادی پاسخ داده می‌شود. ولهایم فیلسوفی انگلیسی است که سال ۲۰۰۳ در گذشت. کتاب «هنر و ابژه‌هایش» مهمترین و مشهورترین نظریات او را به ویژه در حوزه هنرهای دیداری در بر می گیرند. 

فصل پنجم نیز مستقیما به این پرسش معطوف است که هنر چگونه ارزش‌گذاری می‌شود. موضوعات اساسی کتاب دیکی در سال ۱۹۸۸ به نام «ارزش‌گذاری هنر» تلخیص و به سه انتقاد گسترده آن کتاب پاسخ داده می‌شود. 

فصل ششم با این پرسش شروع می‌شود که آیا «هنر» مفهومی ارزش‌مدارانه است، یا به همان‌سان که نظریه نهادی ادعا می‌کند، مفهومی خنثی است و به گفته نویسنده در نهایت نتیجه گرفته می‌شود که مفهوم هنر ارزش‌مدارانه نیست اما آثار هنری بر خلاف سایر امور، در طبقه امور ارزشمدار جای می‌گیرند. 

نویسنده در تمامی فصول کتاب به نوعی دنبال ارائه اصلاح و تعدیل‌هایی از نظریه اصلی خود است و در نهایت در فصل پایانی کتاب می‌خوانیم: «من تعریف نهادی هنر را برای بهره‌گیری از عنصر ارزش‌گذاری به شرح زیر اصلاح می‌کنم: یک اثر هنری در مفهوم درجه‌بندی آن عبارت است از یک مصنوع هنری ارزشمدار که برای ارائه به عموم عالم هنری خلق و آفریده شده است. این تعریف هنر دربرگیرنده ارزش‌گذاری است، به صورتی که متضمن میزان ارزش نیست، بلکه هنر را تا بالاترین حد ارزش‌گذاری رها گذاشته است. به باور من این اصلاح تعریف چیز جدیدی در بر ندارد، زیرا هر فردی همواره اثر هنری را به عنوان امر ارزشی تلقی می‌کند و تعریف تنها، آن را روشن‌تر متجلی می‌کند.»

جورج دیکی (George Dickie) متولد ۱۹۲۶ در ایالت فلوریدای امریکاست. وی استاد بازنشسته فلسفه در دانشگاه ایلی‌نوی در شیکاگو است و به عنوان یکی از فلاسفه قدرتمند و تاثیرگذار در سنت تحلیلی فلسفه هنر شناخته می‌شود. بر اساس وب‌سایت (amazon) بیش از ۱۵ عنوان کتاب دارد که عناوین برخی از مهمترین‌‌های آنها عبارتند از:
- Introduction to Aesthetics: An Analytic Approach
- Aesthetics: A Critical Anthology - ۱۹۸۹
- Art and Value - ۲۰۰۱
- Introduction to Aesthetics-۱۹۹۷
- Evaluating Art - ۱۹۸۹
- The Century of Taste - ۱۹۹۶
- Art Circle: A Theory of Art - ۱۹۹۷

در ترجمه این کتاب اصراری بر درج معادل لاتین اصطلاحات کلیدی و نام‌های خاص دیده نمی‌شود و این کاستی در ترجمه، به خصوص ترجمه متن فلسفی، یک نقص به حساب می‌آید. 

کتاب «هنر و ارزش» در ۱۷۶ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه با بهای ۷ هزار تومان از سوی انتشارات مدرسه‌اسلامی‌هنر  منتشر شده است. طراحی جلد کتاب را محمدهادی قادری انجام داده است.

نظر شما