به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ آیین رونمایی از کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» نوشته محمد ابراهیم رنجبر امیری با حضور مولف اثر، رضا امیرخانی، عضو هیات علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و کوروش نوروزمرادی، پژوهشگر تاریخ مطبوعات سه شنبه ۱۹ خرداد ماه در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
امیرخانی در ابتدای این مراسم با بیان اینکه تاریخ ما نیازمند آثار این چنینی است گفت: برخی متون تاریخی ما روایت‌های رسمی مورخان است که بیشتر به قشر فرادست جامعه پرداخته و مخاطبش نخبگان و قشر حاکم بوده است حتی تاریخ بیهقی که شاهکار متون تاریخی است نیز به قشر برگزیده جامعه می‌پردازد.
مردم عادی در درون متون تاریخی ما انعکاسی ندارند
وی ادامه داد: بقیه تواریخ ما نیز در دوره‌هایی چون مغول، ایلخانی، تیموری، صفویه و ... صرفاً روایت تاریخ زندگانی پادشاهان، حاکمان، سیاستگذاران و ... است. بنابراین در تاریخ نگاری ما از پایین روایتی وجود ندارد و کمتر مورخانی هستند که به زندگی مردم عادی پرداخته باشند. به همین دلیل است که در قرون گذشته و به ویژه در دور قاجار یکی از بهترین منابع ما سفرنامه‌های خارجی است چون زندگی مردم عادی در درون متون تاریخی ما انعکاسی ندارند.
وی افزود: این در حالی است که در متون تاریخی غربی به صورت جزئی به زندگی مردم پرداخته شده است. به طور مثال در قرن ۱۵ میلادی ما متونی داریم که ریزترین اطلاعات را از زندگی مردم ارائه می‌دهد.
امیرخانی با بیان اینکه تاریخ‌نگاری سوارتر که از هند ریشه گرفته به زندگی مردم فرودست جامعه می‌پردازد گفت: در این نوع تاریخ نگاری از نگاه کارگران به جامعه نگریسته می‌شود.
وی در بخش دیگری از سخنانش به تفاوت بین متون تاریخی و مطبوعات و روزنامه‌ها اشاره کرد و افزود: در روزنامه خبرنگار قصد تاریخ نگاری نداشته با این وجود از اطلاعات روزنامه‌ها می‌توان تصویر کلی از اتفاقات و جامعه آن زمان را به دست آورد.
معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» توضیحاتی داد و یادآور شد: این کتاب دو ارزش افزوده دارد؛ نخست اینکه از نگاه طبقه پایین جامعه و بر اساس زندگی آنها نوشته شده و دوم اینکه اطلاعات کلی از نشریات و جریده‌های آن زمان ارائه می دهد. برخی از اطلاعاتی که دراین کتاب آمده را شما می‌توانید در کتاب‌های استادانی چون سید فرید قاسمی هم مشاهده کنید، از سوی دیگر برخی از اطلاعات این کتاب در هیچ کجای دیگر دیده نمی‌شود.
روزنامه‌فروشان مورخ یا مورخان روزنامه‌فروش
نوروز مرادی نیز در بخش دیگری از این نشست با بیان اینکه کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» از دو بخش کلی تشکیل شده است گفت: در بخش نخست درباره تعدادی از نشریات اطلاعاتی آمده است. در بخش دوم نیز خاطراتی از ایشان درباره محل زندگی و شهر بیان شده است.
وی با اشاره به روزنامه‌فروشانی که مورخ هم باشند اشاره کرد و افزود: به صورت کلی ما کسی که روزنامه فروش باشد و خودش هم بنویسد نداریم اما روزنامه‌نگارانی داشته‌ایم که خودشان روزنامه‌فروش و مورخ مطبوعات بوده‌اند که از آن جمله می‌توان به محیط طباطبایی و یا سید فرید قاسمی اشاره کرد.
وی با بیان اینکه در این کتاب سه دوره از تاریخ مطبوعات را بررسی کرده است، اظهار کرد: وی در ابتدا به دوره رضا شاه پرداخته و اطلاعات کمی درباره این دوره داده است اما به دوره تاریخی ۱۳۲۰- ۱۳۲۶ به صورت مفصل پرداخته و در نهایت نیز اطلاعاتی از سال‌های ۳۲ تا انقلاب اسلامی می‌دهد.
نوروزمرادی تاکید کرد: نویسنده در این کتاب جزئی‌نگر بوده و نکاتی را مطرح کرده که شاید در هیچ اثر دیگری نباشد. با این وجود من انتقادهایی به این کتاب دارم. به طور مثال ایشان درباره دوره رضا شاه معتقد است که در این دوره روزنامه‌نگاری تحت فشار و شرایط روزنامه‌نگاران بد بوده است در حالی که در کل دوره حکومت رضا شاه به جز میرزاده عشقی که روزنامه‌نگار هیجانی است ما کشته دیگری نداریم. افرادی هم مانند صبا یا فلسفی در این دوره با وجود ضرب و شتم اما به کار خودشان ادامه می‌دهند.
وی ادامه داد: در دوره رضا شاه متولی مطبوعات دربار نبود بلکه انجمن معارف متولی آن بود و رئیس آن هم اصغر حکمت فردی پاک سرشت بوده است و علاوه بر این در این دوره قوانین منظمی وجود دارد.
به گفته نوروز مرادی، دوره بعدی یعنی سال‌های ۲۰ تا ۲۶ دوره‌ای است که در آن مطبوعات به رک گویی و بی پرده حرف زدن مشهور است. در این دوره ۴۰۸ نشریه منتشر می‌شوند که ۲۰۰ تای آنها توده‌ای هستند. یکی از روزنامه‌های معروف این دوره «اقدام» به مدیر مسئولی عباس خلیلی پدر سیمین بهبهانی است که ۱۷ بار توقیف و دوباره منتشر می‌شود. برخی از مطالبی که در «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» آورده شده درباره خلیلی برای نخستین بار مطرح شده است.
وی در بخش دیگری از سخنانش به مطبوعات دوره ۱۳۳۲ اشاره کرد و گفت: در این دوره مطبوعات به صورت دو به دو در مقابل هم قرار دارند. مطبوعات مذهبی و صنفی در مقابل مطبوعات با گرایشات درباری و مطبوعات ملی گرا در برابر مطبوعات چپ. در کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال مطبوعات» درباره کریم پورشیرازی، مدیر مسئول روزنامه شورش گفته شده که او توده‌ای نبوده در حالی که این گونه نیست.
نقطه ضعف کتاب اتکا به حافظه فرد است
این مورخ مطبوعات با بیان اینکه کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» برای مورخان مطبوعات قابل استفاده است تاکید کرد: تنها نقطه ضعف این کتاب این است که به حافظه فرد متکی است و باید به آن سندیت داد. این کار را نیز باید با قرینه‌سازی انجام داد و اطلاعات این کتاب را با سایر آثار تاریخ مطبوعات، اطلاعات روزنامه‌های همان دوره و نیز روزنامه‌نگاران زنده از آن روزگاران تطبیق داد.
نوروزمرادی با اشاره به اینکه از سال ۵۷ تا کنون هزار و ۲۰۰ عنوان نشریه توسط ایرانیان خارج از کشور منتشر شده گفت: اما در کتابخانه ملی و هیچ جای دیگر ۲۰ عنوان از این نشریات نیست و این یک نقطه ضعف برای ماست. درباره نشریات محلی نیز همین ضعف وجود دارد.
وی در پایان سخنانش اظهار کرد: به هر حال اطلاعات سودمندی در کتاب حاضر وجود دارد. به طور مثال اطلاعات خوبی درباره وکلای روزنامه‌نگار داده شده، همچنین درباره منابع مالی روزنامه‌های نیز اطلاعات جالبی بیان شده است.
امیرخانی در ادامه این مراسم در پاسخ به نوروز مرادی مبنی بر وضعیت نسبتا خوب مطبوعات در دوره رضا شاه گفت: من در این زمینه با شما مخالفم و شما را به کار دقیق هادی خانیکی ارجاع می‌دهم که نشان می‌دهد مطبوعات در دوره نخست حکومت رضا خان وضعیت خوبی داشتند اما در دوره تثبیت حکومت او با مشکلات زیادی مواجه شدند. به هر حال ما باید از اطلاعات کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» به عنوان مواد خام استفاده کنیم.
امروز متاسفانه روزنامه‌فروشی‌ها به سوپر مارکت‌های کوچک تبدیل شدند
رنجبر امیری نیز در بخش پایانی این نشست گفت: من معتقدم در دوره رضا خان کشته‌های روزنامه‌نگاری بیش از یک نفر بوده است. همچنین درباره کریم پورشیرازی باید بگویم من او را می‌شناختم. نه چپی بود و نه راستی او فقط روزنامه‌نگاری هتاک بود.
وی تاکید کرد: روزنامه‌فروشان زحمتکش ترین قشر در سیکل نشریات هستند و امیدوارم وضعیت آنها بهتر شود چون امروز متاسفانه روزنامه‌فروشی‌ها به سوپر مارکت‌های کوچک تبدیل شدند و نزدیک به هزار و ۱۰۰ کیوسک روزنامه‌فروشی در تهران توسط ۱۰ نفر ارائه می‌شود.
در پایان این مراسم از کتاب «خاطرات روزنامه‌فروش ۲ در ۷۶ سال با مطبوعات» رونمایی شد.
نظر شما