به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛کتابی با نام «مقدمه‌ای بر تاریخ و مبانی نشان‌شناسی» تألیف رضا کلانی، دانشجوی دکتری تاریخ به تازگی از سوی انتشارات عصر نوین راهی بازار کتاب شده است. این کتاب مطالعه‌ای در زمینه دانش نشان‌ها یا همان نشان‌شناسی (heraldry) است.
اروپا و ژاپن؛ خاستگاه نشان‌شناسی به مفهوم واقعی آن
کتاب شامل هفت فصل به انضمام پیش‌درآمد، درآمد و یک پیوست، نمایه و واژه‌نامه است. فصل نخست به تاریخچه‌ای مختصر از نشان‌ها می‌پردازد و فصل دوم نیز مانند فصل اول حائز جنبه‌های تاریخی بسیاری است. از فصل سوم تا ششم مبانی نشان‌شناسی نمود بارزتری از جنبه‌های تاریخی دارند که در فصل چهارم بروز این نمود افزون‌تر است. فصل ششم شاید برای مترجمان حاوی نکات جدیدی باشد و فصل هفتم بررسی بسیار کوتاهی درباره منابع و مآخذ حوزه نشان‌شناسی است. پیوست کوتاه کتاب از نظر مباحث پرچم‌شناسی جالب توجه است.
در «پیش درآمد» و «درآمد» درباره درک انسان غربی از نشان‌ها آمده است: «برای انسان غربی، و به ویژه اروپایی، نشان‌ها شاید مثل آن باشند که رنگ سبز و بته‌جقه و اسلیمی برای ما ایرانی‌ها هستند. اما تفاوت اساسی میان طرح‌هایی مثل بته‌جقه و اسلیمی با نشان‌ها در این است که نشان‌ها متعلق به یک خاندان یا نهاد مشخص هستند، و افراد خارج از دایره وابستگان آنها حق استفاده از چنین نشان‌هایی را ندارند.»
اشکال «نمادگرایی» به سپیده‌دم تاریخ بازمی‌گردند
پدیده «نشان‌شناسانه» (heraldic) در مفهومی معین می‌گنجد که از تعاریف و حدود معین، چه به لحاظ تاریخی و جغرافیایی و چه کاربردی، برخوردار است. برای نمونه، هیچ‌کدام از نخستین اشکال «نمادگرایی» (symbolism) که به سپیده‌دم تاریخ بازمی‌گردند، از قبیل «علامت‌های» (emblems) سلطنتی مصر باستان، «طرح‌های» (devices) مهرهای یونانیان، رایت‌های عقاب‌دار لژیون‌های رومی، و بیرق کلاغ‌نشانِ وایکینگ‌ها بنا بر آنچه که در این نوشته آمده در معیارهای نشان‌شناسانه جای نخواهند گرفت. هنگامی که از «نشان» (arms) و «نشان‌شناسی» (heraldry) سخن به میان می‌آید مقصود مقوله‌ای کاملا مجزا و متفاوت از «نشانه» (sign) و «نشانه‌شناسی» (semiotics) است، چنان‌که «نماد» (symbol) و «نمادشناسی» (symbology) نیز در مقولات دیگری می‌گنجند.
بنا بر نظرگاه‌های مطرح شده در کتاب، نشان‌شناسی در دو منطقه جهان به مفهوم واقعی آن، یعنی برقراری شرط ارثی بودن هر نشانی که در اروپا و ژاپن شکل گرفته است اما تمرکز کتاب بر تاریخ نشان‌شناسی اروپایی است و به شرح و بسط اصول و مبانی آن در حوزه نشان‌شناسی‌های اروپایی می‌پردازد. از این رو، کتاب حاوی بسیاری از نکات جدید درباره تاریخ اروپا است که پیش از این در زبان فارسی وجود نداشته است.
با مطالعه کتاب بر خواننده روشن می‌شود که نشان‌شناسی اروپایی مجموعه‌ای نه صرفا مبتنی بر نظرات و دیدگاه‌های اشخاص مختلف که گستره‌ای از قوانین معین و لمس‌پذیر است. پاره‌ای از قوانین یاد شده دیرپا هستند و کلیات آنها در طول زمان دگرگونی‌های اندکی پذیرفته‌اند. نشان‌ها عمیقا در تار و پود فرهنگ و ذهنیت انسان اروپایی تنیده شده‌اند و باید اعتراف کرد که بخشی از فهم دقیق ذهنیت انسان اروپایی از مجاری درک کارکرد نشان‌ها در فرهنگ اروپایی می‌گذرد. خواننده با مرور سطور کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ و مبانی نشان‌شناسی» به محصولات فرهنگی و حتی برآیندهای دیداری غرب به چشم تازه‌ای می‌نگرد و در آنها چیزهایی خواهد دید که شاید پیش از آن اصلا به آنها دقت نمی‌کرد.
دوران اشکانی و ساسانی؛ گزینه‌هایی محتمل برای نشان‌شناسی
کتاب بر ابزار تاریخی بودن نشان‌شناسی تأکید کرده است و در بخش‌هایی از فصل اول حتی به کاربست‌پذیری نشان‌شناسی در مطالعات تاریخ ایران باستان نیز اشاره می‌کند. بنا بر رویکرد یاد شده، به دوران متأخر اشکانی و اوایل ساسانی نیز در همان فصل به عنوان گزینه‌هایی محتمل برای وجود سامانه‌ای نشان‌شناسانه اشاره شده است که با توجه به مدارک تاریخی جالب توجه است و می‌تواند آغازی بر مباحثی جدید در حیطه تاریخ ایران باستان باشد.
در کل، عمده تلاش اثر بر معادل‌گذاری‌ها و فهم‌پذیر کردن بسیاری از اصول و قواعد نشان‌شناسی اروپایی متمرکز شده و نویسنده تلاش کرده است تا بسیاری از واژگان پیچیده نشان‌شناسی را در زبان فارسی معادل‌گذاری کند. هرچند، نقاط ضعف و قدرت این معادل‌گذاری‌ها به مرور زمان مشخص خواهد شد.
کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ و مبانی نشان‌شناسی» مصور است و بعضی از تصاویر به چشم خواننده ایرانی آشنا هستند، مانند شیری که نشان شرکت تولیدکننده خودرو‌های پژو است. شروح مبسوطی در باب بسیاری از این تصاویر که در نشان‌شناسی «نگاره» (charge) نامیده می‌شوند، در کتاب ارائه شده است.
کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ و مبانی نشان‌شناسی» اثر رضا کلانی در ۲۰۶ صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و به بهای ۱۲ هزار تومان از سوی انتشارات عصر نوین منتشر شده است.
نظر شما