به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ کتاب «محمد (ص) و آیات خدا»، دوشنبه ۲۶ مرداد در چهل و ششمین نشست خانه نقد کتاب با حضور دکتر عبدالله نصری، دکتر قاسم پورحسن و دکتر علی بهرامیان در سرای اهل قلم مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

«محمد (ص) و آیات خدا» شامل گفت و گوهای «هلال سزگین» روزنامه نگار و فعال حقوق بشر با «نصر حامد ابوزید»؛ متفکر مصری است. این کتاب توسط فریده فرنودفر از زبان آلمانی ترجمه شده و دکتر عبدالله نصری هم بر آن حاشیه نوشته است.

دکتر عبدالله نصری استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی در ابتدای این نشست گفت: به متفکران جهان عرب علاقه خاصی دارم. یکی از مواردی که همیشه تاسف می خورم این است که چرا اندیشمندان حوزه و دانشگاه به متفکران جهان عرب نمی پردازند. ما باید دوشادوش این که به اندیشه های جهان غرب می پردازیم، به اندیشه های جهان اسلام هم بپردازیم.

نصری ضمن اشاره به این که بسیاری از کرسی های اسلام شناسی در جهان غرب در دست اندیشمندان عرب است، ابراز کرد: زمانی که کتاب «راز متن» را می نوشتم فصل هایی را به اندیشه های ابوزید اختصاص دادم. در کتاب «کلام خدا» هم به ابوزید پرداختم.

استاد گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی این موضوع را مطرح ساخت که به دنبال این بودم که ابوزید آرای جدیدی دارد یا نه و در این باره چنین توضیح داد: متوجه شدم کتابی به زبان آلمانی نوشته شده که مصاحبه های هلال سزگین با ابوزید است. این کتاب را در ایران پیدا نکردم و از خانم فرنودفر خواستم نسخه ای از این کتاب را از آلمان برایم بیاورد. او کتاب را فصل به فصل ترجمه کرد. من هم بر آن حواشی نوشتم.

ابوزید مفهوم روشنی را از «تجربه» بیان نمی کند

دکتر قاسم پورحسن عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز ضمن اشاره به این که فکر می کنم هر دانشجوی رشته علوم انسانی با ابوزید آشنایی دارد، گفت: بعضی از افراد به دلایلی به ابوزید دلدادگی دارند. برخی هم به دلایل خاص خود، آثار او را مطالعه نمی کنند.

پورحسن نیز بر این نکته تاکید کرد که در ایران نسبت به محققان حوزه عرب کم اعتنایی وجود دارد و گفت: اولین بار که الجابری در ایران مطرح شد به سبب نقدهای تندی که نسبت به فارابی و ابن سینا داشت به مذاق ما خوش نیامد. ما درباره ابوزید بیش از الجابری موضع گرفتیم.

وی درباره دغدغه های ابوزید در کتاب «محمد (ص) و آیات خدا» نیز گفت: فهم اروپا از مسلمانان فهم عجیبی است. آنها مسلمانان را آدم هایی مربوط به هزار و چهارصد سال قبل می دانند که با دنیای مدرن سازگار نیستند و می خواهند به بدویت بازگردند. ابوزید در این کتاب می خواهد فهم متفاوتی از دین اسلام را به آن ها معرفی کند.

پورحسن درباره اندیشه های ابوزید نیز چنین بیان کرد: ابوزید از «مفهوم النص» که مهم ترین اثر اوست تا «نقد و خطاب دینی» کاملا تفاوت پیدا می کند به قدری که باید از ابوزید یک و ابوزید دو صحبت کنیم. او در «مفهوم النص» عنوان می کند که اسلام بر وحی استوار است، اما در این مصاحبه وحی را چیزی جز انکشاف نمی داند. این دو ابوزید را باید از هم تفکیک کرد.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این که در کتاب «محمد (ص) و آیات خدا» بر وحی و متن قرآن تاکید می شود، ابراز کرد: این که یک فرد به دنبال این بوده که آخرین دیدگاه های ابوزید را ترجمه کند، برای جامعه ما غنیمت است. فکر می کنم مقدمه کتاب، اندک است و جا داشت در آن درباره تفاوت ها یا همانندی های این مصاحبه و مصاحبه گنجی با ابوزید توضیحاتی به مخاطب ارائه شود.

وی ادامه داد: چند بخش از این مصاحبه همان حرف های تکراری کتاب «مفهوم النص» است. در سراسر این کتاب، ابوزید مفهوم روشنی را از «تجربه» بیان نمی کند. آقای نصری می تواند بر این موضوع نقد بنویسد. ضمن این که ابوزید در این کتاب دچار اشتباهات تاریخی هم می شود. ابوزید در این کتاب تلاش می کند بفهمد که چرا در غرب تلقی منفی و خشنی از اسلام وجود دارد.

دیدگاه های فکری ابوزید به خوبی منعکس نمی شود

دکتر علی بهرامیان عضو هیات علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی با اشاره به اینکه ما نسبت به اندیشه های عربی بیگانه هستیم، گفت: فکر می کنم این کتاب دیدگاه های ابوزید را به خوبی منعکس نمی کند. ما با یک کتاب تحقیقی روبرو نیستیم. ابوزید چنین هدفی نداشته و حتی به نظر من مخاطبان او غربی ها نیستند بلکه جامعه هدف او جوامع مسلمان ساکن غرب است. انتشار این کتاب به زبان آلمانی این گمان را تقویت می کند.

بهرامیان از ابوزید به عنوان یکی از افرادی که تفکر احیای دین را دارند نام برد و درباره کتاب «محمد (ص) و آیات خدا» بیان کرد: مطالعه این کتاب به صورت مجرد و بدون در نظر گرفتن نظام فکری ابوزید، اطلاعات زیادی به مخاطب ارائه نمی دهد. ابوزید در این کتاب به نظام فلسفی خود نزدیک نشده است.

وی گفت: انتظار داشتم این کتاب این مسأله را نشان بدهد که خلافت فهمی از اسلام بوده یا نه. همچنین می خواستم بدانم افراطی گری ها از کجا نشات می گیرد.

دکتر عبدالله نصری در پاسخ به این پرسش ها گفت: روشنفکران جهان عرب و افراطی گرایی ها بحث این کتاب نبوده است.

نصری همچنین بیان کرد: کاش این کتاب عین گفت و گوها بود که ما بدانیم دقیقا چه پرسش هایی مطرح شده و ابوزید چه پاسخ هایی داده است. این کتاب همان طور که مطرح شد با مصاحبه آقای گنجی با ابوزید قابل مقایسه نیست.