به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ خانه نقد سرای اهل قلم با هدف سلط به روش و الگوی مطالعه علمی گفتمان‌ها با تکیه بر رویکرد نشانه- معناشناختی کارگاه «نشانه - معناشناسی گفتمان ادبی» را در دوازده جلسه و باتدریس حمید رضا شعیری در محل سرای اهل قلم واقع در خیابان برادران مظفر برگزار می کند.

از میان انواع نظام‌های گفتمانی، سه نظام مهم و اثر‌گذار در تحلیل گفتمان ادبی و روایت عبارتند از نظام کنشی، نظام تنشی و نظام شوِشی. در نظام کنشی آنچه که کنش‌گران داستان را به حرکت وا میدارد، تصاحب ابژه ارزشی است که یا از طریق فرآیند تجویزی و یا القایی تحقق می‌یابد. در نظام گفتمانی با ویژگی تنشی همه چیز متفاوت است. در چنین نظامی، تنش که ما آن را میزانی از انرژی و قدرت با دو ویژگی فشاره‌ای و گستره ای می‌دانیم، محور اصلی فرآیند روایی را تشکیل می‌دهد. بنا بر این، یا کنش کاملا متکی به تنش است و یا اینکه اهمیت چندانی ندارد چرا که تنش مرکز اصلی فرایند روایی را اشغال نموده و با انرژی بالا جریان روایی را تحت نظارت خود قرار می‌دهد. در نظام روایی کنش‌محور هر کنش‌گری دارای نقشی است و بر اساس آن تا پایان فرآیند روایی عمل میکند. کنش‌ها یا بر اساس برنامه و یا بر اساس تعامل تنظیم می‌شوند. اما در نظام تنشی، نقش‌ها می‌توانند بر اساس کمیت و کیفیتهای متفاوتی ظاهر شوند. به همین دلیل یا جریان تنشی حضور سوژه را کاملا مکانیکی میکند و یا اینکه حضور با توجه به نوع  و میزان انرژی که داراست خود به جریانی خلاق و پویا تبدیل می‌گردد. در نظام تنشی، ابژه ارزشی دیگر شرایط ابژه در فرآیند کنشی را دارا نیست. یعنی اینکه ابژه از وضعیت بیرونی خارج گشته و در کنش‌گر درونی میشود.

نظام نشانه- معناشناختی مهم دیگری که در تحلیل داستان نقش قابل توجهی دارند، نظام شوِشی است. مساله «شدن» در روایت با بحث پدیدارشناسی حضور مرتبط است. رابطه شوِش‌گران با دنیا و چیزها نه بر اساس تصاحب و تملک بر ابژه‌های ارزشی، بلکه به عنوان رابطه‌ای مبتنی بر احساس و ادراک متقابل، هم‌حضوری و هم‌آمیختگی تعریف می‌شود. بر اساس این، می‌توان سه ویژگی مهم برای شوِش‌گر بر شمرد. الف) فشاره که مشخص کننده تنش بین شدت/ضعف، تند/کند، قوی/ضعیف، محکم/مردد است؛ ب) بوٌش که تعیین کننده تنش بین حضور و غیاب است؛ ج) گستره که با محدودیت/بسط، باز/بسته و متکثر/واحد گره خورده است.

در روایت کنش محور بیشتر با زمان کمیت گرا و ابژکتیو مواجه هستیم. در روایت تنش محور زمان به زمان رخدادی و دفعی تبدیل می گردد. در روایت شوِش محور زمان به زمان سوبژکتیو تبدیل می گردد. در مجموع نظام های روایی دو زمان پدیداری و شناختی در تقابل با هم قرار می گیرند. در مجموع، هدف از این درس گفتارها، گفتمان‌شناسی از منظر سه نظام گفتمانی کنشی، تنشی، شوِشی با بر تکیه بر نقد نشانه-معناشناختی است.