به گزارش فرهنگ امروز به نقل از روزنامه شرق؛ نشریه علمی «ساینس» در چند شماره تازه خود گزارش‌های مفصلی درباره پیشرفت‌های علمی اخیر ایران منتشر و در آن پیش‌بینی کرد با توجه به تنگناها و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها، دانشمندان ایرانی برنامه‌های بلندپروازانه‌ای را تدارک دیده‌اند و انتظار می‌رود با پایان‌یافتن این محدودیت‌ها، شاهد شکوفایی پژوهش در ایران باشیم. «ریچارد استون»، دبیر بخش بین‌الملل مجله «ساینس» که مرداد گذشته در سفری ١٠ روزه به ایران آمده بود، با دست پر برگشت و گزارش‌های مفصلی درباره ایران نوشت که وضعیت دریاچه ارومیه و تلاش‌های در حال انجام برای نجات آن و گزارشی از طرح رصدخانه ملی ایران، ازجمله این گزارش‌ها هستند. سرمقاله شماره ٦٢٥٢ مجله آمریکایی «ساینس» (که چهارم سپتامبر ٢٠١٥ منتشر شده است)، به قلم دکتر «محمد فرهادی»، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، تنظیم شده است. دکتر «فرهادی» در ابتدای این سرمقاله، آماری از وضعیت علمی ایران ارائه کرده است ازجمله گفته: ایران هم‌اکنون ٧٨ میلیون نفر جمعیت دارد که ٤,٥ میلیون نفر از آنها دانشجو هستند.
در ایران دوهزارو ٥٠٠ مؤسسه آموزش عالی، ٣٦ پارک علم و فناوری، ٤٠٠ انجمن علمی غیردولتی، بیش از ٨٠٠ مرکز پژوهشی و هزار نشریه علمی وجود دارد. وی گفته دانشمندان ما هر ساله بیش از ٣٠ هزار مقاله علمی در نشریات بین‌المللی منتشر می‌کنند که در مقایسه با سال١٩٧٩ (سال انقلاب ایران)، ٢٠ برابر شده است. وی پس از اشاره به پیشرفت‌های سریع ایران در عرصه تولید علم در سال‌های پس از انقلاب تأکید کرده است این دستاوردها بدون تلاش و مشارکت دانشمندان و مؤسسه‌های پژوهشی و همچنین حمایت‌های دولت به‌دست نمی‌آمد. چنین مشارکتی از یک مدل توسعه پس از انقلاب برخاسته است که به حق همه ایرانیان برای دستیابی به تحصیلات عالیه احترام می‌گذارد. این طرز تفکر است که در تحمل مشکلات داخلی و خارجی و حل آنها به کشور کمک کرده است. برای مثال، تحریم‌های اعمال‌شده علیه ایران، بخش‌های علمی، صنعتی و خدماتی را به سمت کار به شیوه‌های جدید و کارآمد کشانده و دانشمندان ما را وادار کرده است کارهای خلاقانه‌تر انجام دهند، همچنین برای نخستین‌بار در تاریخ ایران، بحث اقتصاد دانش‌محور را مطرح کرده است. این محیط همچنین گفتمان سیاسی علم‌محور را در کشور برانگیخته است. یک مثال برجسته، نقش جامعه علمی در مذاکرات اخیر درباره برنامه هستهای ایران است. توافق هستهای نمی‌توانست بدون مشارکت دانشمندان در ارائه مباحث تخصصی فنی و روشنگری به زبان علمی تحقق یابد.
وزیر علوم در ادامه خاطرنشان کرده است: «امروزه ایران در موقعیتی قرار گرفته که مدل توسعه خود را تنظیم کرده و به سمت توسعه کیفی علم و فناوری خود حرکت می‌کند. این راهکار شامل افزایش همکاری‌های علمی بین‌المللی است. با توجه به اینکه همکاری و ایجاد ارتباط مستقیم بین دانشمندان نسبت به توافق‌های دولتی، تأثیر بیشتری دارد، دولت ایران از همکاری‌های بین دانشمندان داخل کشور با دانشمندان همه جای جهان، حمایت می‌کند». دکتر «فرهادی» در ادامه بر آمادگی ایران برای انجام برنامه‌های علمی و تحقیقاتی مشترک با دانشمندان سراسر دنیا تأکید کرده است. برای مثال، درحال‌حاضر تلاش‌هایی مانند برنامه جندی‌شاپور در حال پیگیری است. ایران در قالب برنامه جندی‌شاپور، با فرانسه همکاری می‌کند تا از سفر دانشمندان به ایران حمایت کند. انتظار می‌رود پس از آغاز پروژه دوجانبه بین دانشمندان دو کشور، این حمایت‌ها اجرائی شود. هم‌اکنون ایران در حال مذاکره با برخی کشورهای اروپایی است تا برنامه مشابهی نیز بین ایران و آن کشورها نیز انجام شود. علاوه بر این، ایران همچنان دانشگاه‌های خود را تشویق می‌کند در همه جنبه‌های علمی، آموزشی و پژوهشی، بین‌المللی شوند.
با مشاهده تاریخ ایران، واضح است مؤسسات علمی بین‌المللی مانند رصدخانه مراغه (که حدود ٢٠٠ نفر از دانشمندان سراسر جهان در قرن سیزدهم میلادی آن را ساخته‌اند)، می‌تواند راهنمای روشنی برای دیپلماسی علمی در همه حوزه‌های علم، تحقیقات و فناوری باشد. ایران قصد دارد پروژه‌های علمی بزرگی مانند رصدخانه ملی را راه‌اندازی کند تا بتواند بین دانشمندان ایرانی با جامعه علمی بین‌المللی ارتباط برقرار کند.
کشور ایران علاوه‌بر دارابودن تعداد روبه‌رشد دانشمندان و پژوهشگران و گسترش زیرساخت‌های علمی، محیط منحصربه‌فردی برای حوزه‌های علمی خاص مانند باستان‌شناسی، تحقیقات بیابانی، مطالعات زیست‌محیطی و بررسی تنوع جانوران و گیاهان منطقه ایران و توران ارائه می‌کند. از این‌رو، دورنمای همکاری در علوم طبیعی، علوم انسانی، مهندسی و پزشکی و علوم زیستی، همگی در افق دید قرار دارند. ما از دانشمندان سراسر جهان دعوت می‌کنیم برنامه همکاری‌های علمی بین‌المللی با دانشمندان کشور ما را آغاز کنند. کشور ایران آماده این همکاری‌هاست.
اما در همین شماره گزارش دیگری به قلم «ریچارد استون» نیز منتشر شده که وی وضعیت کنونی و آینده علم ایران را بررسی کرده است. این گزارش «علمی که تحریم نشد» نام دارد. در این گزارش تأکید شده ایران باوجود تحریم و انزوای بین‌المللی، دستاوردهای خوبی داشته است و اگر این تحریم‌ها پایان یابد، پژوهش‌های علمی در ایران یک‌بار دیگر شکوفا می‌شود. در ابتدای این گزارش آمده است در نزدیکی شهر قزوین (که پایتخت سابق ایران و کانون خوشنویسان ایران است)، به‌زودی یک مرکز پژوهشی تأسیس می‌شود. اگر همه‌چیز خوب پیش رود، در این مکان اولین سینکروترون ایران ساخته می‌شود. در این مرکز که طبق برنامه در سال ٢٠١٨ افتتاح می‌شود، همه‌چیز از سلول‌های موجودات زنده، تا مواد پیشرفته بررسی می‌شود. این مرکز (که هزینه ساخت آن ٣٠٠ میلیون دلار برآورد می‌شود)، بزرگ‌ترین طرح علمی بنیادی ایران است. «استون» در سفر کوتاه خود به ایران با بسیاری از افراد و پژوهشگاه‌ها ازجمله رئیس پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و محققانی از پژوهشگاه مهندسی ژنتیک، پژوهشگاه رویان، دانشگاه صنعتی شریف و... گفتوگو کرده است. آنها در این دیدارها از امیدهایشان برای بهبود وضعیت و گسترش ارتباطات بین‌المللی ایران در مرحله پس از لغو تحریم‌ها سخن گفته‌اند. برای مثال، آقای «وحید احمدی»، معاون وزیر علوم، ایران گفته است ما آماده‌ایم به دوران پس از تحریم‌ها وارد شویم. او گفته امروزه دانشمندان ایران امیدوارند امضای توافق موجب تغییراتی در وضعیت سیاسی و همچنین تأمین بودجه‌های پژوهشی شود. در این گزارش یک نمودار نیز منتشر شده که نشان‌دهنده افزایش سریع تعداد مقالات دانشمندان ایرانی در سال‌های ١٩٧٥ تا ٢٠١٠ است و «شاخص اچ» مقالات دانشمندان ایران را حدود ٦١ برآورد کرده است.
در صفحه ١٠٤١ این نشریه، تصویری از یکی از زنان پژوهشگر مؤسسه رویان به چاپ رسیده و در توضیح گفته شده در ایران، زنان بیش از نیمی از نیروی کار در حوزه علوم زیستی را به خود اختصاص می‌دهند. اما در این شماره، دو مقاله دیگر هم درباره ایران است؛ یکی گزارشی سه‌صفحه‌ای با عنوان «نجات دریاچه بزرگ نمکی ایران» و دیگری گزارشی دوصفحه‌ای با عنوان «اکوسیستم آسیب‌پذیر در خطر است» که خلاصه‌ای از این دو گزارش در صفحه اجتماعی (صفحه ١٦) روزنامه «شرق» در روز پنجشنبه ١٩ شهریور و با تیتر «از دریاچه ارومیه تا یوزپلنگ ایرانی به روایت ساینس/ مجله مشهور علمی دنیا به محیط زیست ایران پرداخت» چاپ شده بود. اما در مطلب جالب دیگر این نشریه، گفت‌وگوی جالب «ریچارد استون» با دکتر «علی‌اکبر صالحی» است که در شماره ٦٢٤٩ این نشریه چاپ شده است. «قیصر اتمی ایران، هنر سیاست‌ورزی را شرح می‌دهد»، عنوان این گفتوگو است. دکتر «صالحی» در این گفتوگو شرح داده که چگونه علم به او در چانه‌زنی‌ها و مذاکرات سیاسی کمک کرده است تا به توافقی خوب دست یابد. مصاحبه‌کننده در پایان این گفتوگو از دکتر «صالحی» پرسیده است می‌خواهید دیگران چگونه از شما یاد کنند؟ که قیصر در پاسخ گفته است: «دوست دارم مرا به عنوان کسی بشناسند که به نوع بشر کمک کرده است».
نظر شما