به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ موزه «کتاب و میراث مستند ایران» ۲۴ بهمن‌ماه امسال با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و جمعی از مسئولان فرهنگی کشور در طبقه منفی یک کتابخانه ملی ایران و جنب تالار مطالعه گشایش یافت.

این موزه در فضایی به مساحت ۸۰۰ مترمربع در جنب تالار مطالعه پایان نامه‌های سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برپا شده و به گفته مسئولان این سازمان، استانداردهای مربوط به نور، رطوبت (۳۷ تا ۴۰ درصد) و امنیت در آن که آثار ارزشمندی از جمله ۲۵ نسخه خطی دربرگیرنده ۸ قرآن نفیس و نیز یک صفحه از بزرگترین قرآن خطی جهان منسوب یه بایسنقرمیرزا تا مصاحفی مانند مصحف مطلای قجری را در خود جای داده، رعایت شده است.

«پورسینا»؛ سومین کتابی که بعد از تورات و انجیل در اروپا چاپ شد

در مجموع این موزه مشتمل بر ۳۷ سند، ۲۵ نسخه خطی و ۲۳ نشریه و مجله از جمله نشریات «زنان» و «شکوفه» که حدود ۱۵۰ سال پیش چاپ می‌شدند، در موزه کتاب و میراث مستند ایران، نگهداری می‌شود.

کتاب «پورسینا»، که بعد از انجیل و تورات، سومین کتابی بود که در اروپا و به سال ۱۵۵۶ میلادی به صورت سُربی چاپ شد، نگهداری می‌شود.

در بین این آثار، قرآنی به خط کوفی نیز وجود دارد اما نفیس‌ترین قرآن این موزه، قرآنی نفیس و مطلا از دوره قاجار یعنی همان قرآن منسوب به زین‌العابدین قزوینی است که در آن ‌۶۰۰ تذهیب متفاوت به کار رفته است. کاتب این قرآن معروف به معجزنگار و از استادان خط نسخ و کاتب مخصوص فتحعلی‌شاه بوده است.

حسن توکلی کارشناس نسخ خطی و کتاب‌های کمیاب سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران درباره ویژگی‌های این موزه به خبرنگار مهر گفت: این موزه دربردارنده منتخبی از کهن‌ترین و زیباترین نسخ خطی موجود در کتابخانه ملی ایران و نیز مشهورترین اسنادی که در گنجینه اسناد آرشیو ملی ایران نگهداری می‌شدند و همچنین چند نشریه و روزنامه چاپ سنگی است که در ایران و اروپا و درباره ایران چاپ شده‌اند.

آشنایی با کهن‌ترین سندی که تاکنون به کتابخانه ملی منتقل شده است

کهن‌ترین سندی که تا به امروز به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتقل شده و هم اکنون در موزه کتاب برای بازدید عموم مردم قرار داده شده است، سندی خطی است که ۷۱۱ سال پیش و در سال ۷۲۶ هجری قمری نوشته است؛ یعنی اوان نوجوانی خواجه شیراز، حافظ. این سند که در واقع یک سند ملکی است، مربوط به دوره فرمانروایی خواجه ابواسحاق اینجو و پادشاهی سلطان ابوسعید ایلخانی، آخرین ایلخان ایران است.

در این سند که خطاب به سلطان ابوسعید نوشته شده، با خطی نستعلیق، قیده شده که زمین یادشده در رده املاک خالصه‌ای که بابت آن باید به سلطان مالیات داد، نیست و نگارنده خواستار قطع مالیاتی شده که از او اخذ می‌کنند.

در پائین این سند که دارای تاریخ نیز هست، سلطان ابوسعید در پاسخ، دستور رسیدگی به این تقاضا را داده است. در این قسمت همچنین نشان دو مُهر بزرگ به رنگ نارنجی (یا سرنج آن زمان) از ابوسعید دیده می‌شود.

در این موزه اسنادی هم که از حدود ۳۴۰ سال پیش برجای مانده است، دیده می‌شود که برخی از آنها فرمان‌های دیوانی و دولتی بوده که به دستور شاه سلطان حسین صفوی، آخرین پادشاه سلسله صفویان، نوشته شده‌اند. یکی دیگر از این فرمان‌ها، فرمانی است سیاسی که از سوی نادرشاه افشار صادر شده است.

فرمان ناصرالدین شاه در عزل میرزا آقاخان نوری

همچنین یک فرمان از ناصرالدین شاه قاجار در بیان بی‌لیاقتی و بی‌کفایتی میرزا آقاخان نوری که به زعم شاه قاجار، دست نشان‌دهنده انگلیس بوده و کارنامه سیاسی بدی از خود به جای گذاشت، در این موزه نگهداری می‌شود.

میرزا آقاخان نوری همان کسی بود که جای امیرکبیر را بعد از قتل او گرفت و در فرمان یادشده، ناصرالدین شاه قاجار حکم عزل او را صادر و عزیزخان مکری را جایگزین او کرد.

قرآنی که اگر امروز چاپ می‌شد، هر برگش ۲۰ میلیون تومان هزینه داشت

در موزه کتاب و میراث مستند ایران، قرآنی بسیار نفیس و ارزشمندی هم نگهداری می‌شود که تاریخ نگارش آن به ۲۱۶ سال قبل در شهر شیراز بازمی‌گردد. ۳۵ استاد و هنرمند تذهیب کار و طلاساز ایرانی در نگارش و تذهیب این قرآن که ۴ کیلو طلا در آن به کار رفته، همکاری داشته‌اند و به گفته توکلی کارشناس نسخ خطی و کتاب‌های کمیاب کتابخانه ملی ایران، این قرآن اگر قرار بود امروز نوشته و تذهیب شود، هر برگ آن ۲۰ میلیون تومان هزینه دربرمی‌داشت.

همه این هنرمندان با یک قرآن نگار برجسته به نام استاد زین‌العابدین عبدالنبی محدث قزوینی، و به مدت ۱۰ سال در کار تذهیب این قرآن فعالیت داشته‌اند.

در این قرآن، ۶۰۰ گونه کتاب‌آرایی از تذهیب گرفته تا تشعیر و تمام زیبایی‌های موجود در هنر کتاب‌آرایی آن روز ایران، مورد استفاده قرار گرفته و به جرأت باید آن را اوج هنر کتاب‌آراییِ نه تنها در ایران بلکه در روزگار یادشده دانست.

مسئولان کتابخانه ملی در سال‌های گذشته وعده چاپ این قرآن را برای دسترسی عموم مردم به آن داده بودند اما احتمال آسیب دیدن آن در فرآیند چاپ حتی با دستگاه‌های بسیار پیشرفته، این امکان را فراهم نکرد.

برای رعایت موارد مربوط به ایمنی در موزه کتاب و میراث مستند ایران، ۶ کپسول آتش نشانی هوشمند (دیجیتالی) کار گذاشته شده است؛ به گفته توکلی کارشناس نسخ خطی و کتاب‌های کمیاب کتابخانه ملی ایران، سیستم‌های اطفای حریق موزه به گونه‌ای عمل می‌کند که در صورت اتصال در جریان برق، جریان کلی برق به طور کامل و آنی قطع خواهد شد.

سیستم اطفای حریق هوشمند موزه کتاب چگونه عمل می‌کند؟

این کارشناس نسخ خطی کتابخانه ملی ادامه داد: همچنین در صورت بروز کوچکترین جرقه، سیستم‌های چشمی فی‌الفور با ارسال پیام به کنترل پنل سیستم‌های اطفای حریق، از طریق شیارهای این سیستم، گازی نم آلود در مکان وقوع جرقه پخش می‌شود و جریان برودت حاصل از آن جرقه را در نطفه خفه می‌کند، بدون اینکه آسیبی به آثار موجود در موزه برساند.

از دیگر آثار مهمی که در موزه کتاب و میراث مستند ایران نگهداری می‌شوند، می‌توان به اولین پاسپورت امام خمینی (ره)، تعدادی از وسایل شخصی جلال آل‌احمد، از جمله قلمدان، خودنویس‌ها، عینک، دفترچه یادداشت، جوراب‌های پشمی و عبای این نویسنده و ... اشاره کرد.

موزه کتاب و میراث مستند ایران که در طبقه منفی یک ساختمان کتابخانه ملی ایران برپاست، همه روزه در ساعات اداری آماده میزبانی از عموم مردم است.