به گزارش فرهنگ امروز به نقل از هنرآنلاین؛ آغاز هر سال با بهار طبیعت و شروع دوباره هستی را می‌توان به عنوان نگاهی دوباره به پیرامون، اجتماع و کلیه فعالیت‌های زندگی‌مان در نظر بگیریم. بی‌شک این نگاه و باز تعریف می‌تواند ما را در آغاز دوباره راهنما باشد. تئاتر ایران نیز به عنوان یکی از پدیده‌های مهم فرهنگی و تاثیرگذار جامعه در سال ۹۴ رویدادهای مهمی را پشت سر نهاد و اکنون در آستانه شروع دوباره است. آغازی که می‌تواند با برنامه‌ریزی و ایجاد طرح‌های صحیح روند مناسب‌تری پیدا کند.

سال ۹۴، سال برای تئاتر

سال ۹۳ برای تئاتر ایران به واسطه اتفاقات مهم و مستمری که در حوزه مدیریت، برنامه‌ریزی و بودجه رخ داد با فراز و فرودهایی بسیاری همراه بود. بر این اساس و با تغییر مدیریت مرکز هنرهای نمایشی در ۲۱ بهمن‌ماه، مهدی شفیعی سکان هدایت تئاتر کشور را در شرایطی بسیار سخت بر عهده گرفت. با آغاز سال ۹۴ علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سال نو را به عنوان سال تئاتر نامگذاری کرد. هدف از انجام این نامگذاری، تمرکز بر مسائل تئاتر و ایجاد روند مناسب‌تر برای هنرمندان و شرایط پیش روی آنها بود. با تکیه بر این مسئله برنامه‌هایی چون بازسازی مجموعه تئاترشهر و پرداخت معوقه‌های هنرمندان در اولویت قرار گرفت.

بازسازی مجموعه تئاتر شهر و آغاز فعالیت دوباره سالن‌های سایه و قشقایی

شاید یکی از مهمترین مسائل پیش روی تئاتر بازسازی دو سالن مجموعه تئاترشهر در فاز اول آن بود که بسیار طولانی‌تر از زمان تعیین شده برای آن بود و نارضایتی مسئولین و هنرمندان را به دنبال داشت.

از مسائل پیش روی بازسازی‌ها کمبود بودجه، خرید تجهیزات از خارج از ایران و مسائلی فنی بود که در بازسازی سالن‌ها از جمله سالن قشقایی از نظر مسئولین و شرکت پیمانکار دور مانده بود. در این مدت وزیر فرهنگ و ارشاد، معاون هنری و مدیر کل هنرهای نمایشی بازدیدهای متعددی از این مجموعه داشتند و در جریان مراحل بازسازی قرار می‌گرفتند. این روند به قدری کند پیش می‌رفت که علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی خود قدم به میدان گذاشت و بر تسریع مراحل بازسازی تاکید کرد. همچنین مهدی شفیعی مدیرکل هنرهای نمایشی اعلام کرد، فاز دوم بازسازی و تعمیرات سالن اصلی که قرار بود آغاز شود تازمانی که تجهیزات کامل آن خریداری نشده و مشاوره کامل و اعتبار لازم برای آن صورت نگرفته شروع نمی‌شود.

سرانجام با پیگیری‌های صورت گرفته و رسیدن سالن سایه یکی از سالن‌های در حال بازسازی به مرحله‌ای از آمادگی لازم برای اجرا و انتظار گروه‌های نمایشی برای اجراهای عمومی شان این سالن با اجرای نمایش "مجلس انتقام جویی هملت" به کارگردانی حسین جمالی از اواخر شهریورماه کار خود را بدون صندلی‌های تلسکوپی وعده داده شده آغاز کرد.

اما سالن قشقایی به دلیل مسئله مطرح شده از سوی انجمن طراحان دکور زمان و مسیر طولانی‌تری را برای آغاز به کار دوباره خود پیمود. این سالن با وجود اینکه طبق گفته پریسا مقتدی مدیر مجموعه تئاترشهر ۱۵ درصد تا تکمیل نهایی آن باقی مانده بود، با حضور علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و جمعی از مسئولین و هنرمندان همزمان با برگزاری سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر آغاز کرد.

به نظر می‌رسد، بازسازی سالن اصلی و چهارسو طبق گفته مسئولین بعد از تامین اعتبار لازم توسط پیمانکار فعلی تئاترشهر ادامه یابد اما زمان قطعی آن هنوز معلوم نیست.

از رویای تئاتر خصوصی تا واقعیت‌های امروزی

بعد از ورود بخش خصوصی به عرصه ساخت‌ و ساز سالن‌های نمایش حالا دیگر همه راه‌ها برای اهالی تئاتر به تئاترشهر ختم نمی‌شد. از سال ۸۸ افرادی با ارائه طرح‌هایی تصمیم گرفتند از قالب دولتی تولید آثار هنری بیرون بیایند. از همان زمان رسما پروژه تئاتر خصوصی با مشارکت بخش‌های فعال اقتصادی غیردولتی دهان به دهان چرخید تا این که کلنگ ورود بخش خصوصی به عرصه ساخت ‌و ساز سالن‌های نمایش با راه‌اندازی سالن حافظ در سال ۸۹ زده شد و با تاسیس تماشاخانه‌هایی چون "پارین"، "تالار ایوان شمس"، "خانه نمایش آو"، "تماشاخانه رومنس"،"تماشاخانه سه نقطه"، "سالن استاد مشایخی"، "تماشاخانه باران" و…ادامه یافت و ظرفیت تازه‌ای به تئاتر تهران اضافه کرد.

طی سال ۹۴ و از سویی با توجه به عملیات بازسازی سالن‌های تئاترشهر و تالار مولوی سالن‌ها و تماشاخانه‌های متعددی در طول یک سال گذشته تاسیس و میزبان گروه‌های تئاتری مختلفی شدند بر این اساس از میان نزدیک به ۴۰ نمایشی که به صحنه می‌رود، حداکثر ۱۲ تا ۱۴ نمایش در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی و مابقی این نمایش‌ها که چیزی در حدود ۲۲ تا ۲۵ نمایش می‌شود در سالن‌های خصوصی اجرا می‌شوند. به عبارتی دیگر این روزها بیش از ۶۰ درصد نمایش‌های روی صحنه در سالن‌های خصوصی و فقط چیزی حدود ۴۰ درصد آثار در سالن‌های دولتی و نیمه‌دولتی اجرا می‌شود.

در همین راستا، کافی است فقط نگاهی آماری به تعداد سالن‌های خصوصی که در یکی دو سال اخیر افتتاح شده و می‌شود و همچنین نمایش‌هایی که هر هفته در این سالن‌ها اجرا می‌شود بیندازیم تا متوجه شویم اینکه بعضی معتقدند عملاً این روزها بار هنرهای نمایشی در پایتخت را سالن‌های خصوصی به دوش می‌کشند، حرفی به گزاف نیست. سالن‌هایی که امروز دیگر تنها میزبان کارهای دانشجویی نیستند و کم‌کم پای هنرمندان حرفه‌ای تئاتر نیز به آن‌ها در حال باز شده است. اکنون تماشاخانه‌های خصوصی نه تنها در تهران بلکه در تعدادی از استان‌های کشور نیز در حال راه‌اندازی است. البته این مسئله ابعاد مختلفی به دنبال خواهد داشت و نیازمند بررسی و آسیب‌شناسی خواهد بود. طبیعتا درطی این مسیر می‌توان با ارائه راهکارهای مناسب فعالیت‌های مناسبی را شکل داد. یکی از این راهکارها، تشکیل یک صنف مستقل به عنوان یک نهاد رسمی است می‌تواند برای پیگیری حقوق تماشاخانه‌های خصوصی و فعالان و گردانندگان آن مفید واقع شود.

مطالبه هنرمندان از خانه تئاتر

از جمله رخدادهای امسال اظهارات شفاف سه هنرمند نسبت به عملکرد خانه تئاتر و مدیر آن بود. صبح هجدهمین روز مهرماه علیرضا نادری‌، علی اصغر دشتی و حمید پورآذری از اعضا هیئت مدیره خانه تئاتر با حضور در سالن کنفرانس تئاتر شهر، گزارشی از عملکرد ۱۷ ماهه‌شان در خانه تئاتر ارائه و مطالبی را مطرح کردند که بسیاری از آنها سبب تعجب و نگرانی جمعی از اهالی تئاتر شد.

این سه هنرمند با بیان اینکه حدود سه ماه است که در جلسات خانه تئاتر شرکت نمی‌کنند تاکید کردند که خانه تئاتر دچار ضعف‌های شدید است، ضعف‌هایی که باعث شده خانه تئاتر به سازمانی عقب مانده تبدیل شود. این سه هنرمند در این نشست از طرح بهسازی خانه تئاتر که همراه با تعداد دیگری از اعضا در دست داشتند و مشکلاتی که برای اجرایی کردن آن پیش‌رو قرار گرفته بود سخن گفتند و خواستار ارائه توضیحات مدیر خانه تئاتر در این رابطه شدند. اتفاقی که تا به امروز رخ نداده است.

"کالیگولا" و "خاطرات و کابوس‌های یک جامه‌دار" پرفروش‌ترین تئاترهای ۹۴

یکی از اجراهای قابل توجه سال ۹۴ "کالیگولا" به کارگردانی همایون غنی‌زاده بود که در سالن تازه تاسیس "هما" که خود موسس آن بود به صحنه رفت. متاسفانه این سالن به دلیل مسائل ایجاد شده با مالک ساختمان نتوانست به کار خود ادامه دهد و بسته شد. بنابراین نمایش اجراهای خود را در تالار وحدت ادامه داد و با فروش نزدیک به یک میلیارد تومان تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین نمایش‌های سال شد.

یکی از مهمترین هنرمندان تئاتر ایران دکتر علی رفیعی است که در طول دوران فعالیت خود توانسته چند اثر برتر تئاتر ایران را در تاریخ نمایش ایران ثبت کند و خاطره آن را در ذهن تمام تماشاگرانی که به تماشای آنها نشسته‌اند برای همیشه ثبت کند. این نمایش آبان ماه در تالار وحدت به صحنه رفت تا روایت‌گر داستان متفاوت از میزا تقی خان فراهانی باشد. اثری که برگرفته از نگاه متفاوت و خاص خالق آن بود و با فروش یک میلیارد و صدمیلیون تومان دیگر نمایش پرفروش سال ۹۴ نامیده شد.

سرطان همچنان جان تئاتری‌ها را می‌گیرد

بیماری سرطان، از جمله دلایل فوت افراد بسیاری در دنیاست. اتفاقی که می‌توان نمونه‌های مختلف ابتلا به آن را هر سال در میان هنرمندان متعدد دید و شاهد از دست دادن آنها بود. بیماری که به دلیل گستردگی آن سال‌هاست هنرمندان مختلف در جهت آگاه ساختن و مبارزه با آن اقدامات بسیاری را انجام داده‌اند از جمله آثاری که به صحنه رفته‌اند مانند "متاستاز" علی اصغر دشتی.

متاسفانه امسال دو هنرمند شناخته شده تئاتر به دلیل ابتلا به این بیماری از میان ما رفتند. هما روستا بازیگر پیشکسوت سینما، تئاتر و تلویزیون، چهارم مهرماه همزمان با سالروز تولدش از دنیا رفت. او که بازیگری و کارگردانی تئاترهای مختلفی را در کارنامه‌اش داشت همسر مرحوم حمید سمندریان، کارگردان نامدار تئاتر ایران بود. هما روستا در کارنامه هنری خود ایفای نقش در نمایش‌هایی همچون "باغ آلبالو" و "ازدواج آقای می‌سی‌سی‌پی" و همچنین بازی در فیلم‌هایی نظیر "پرنده کوچک خو‌شبختی" و "از کرخه تا راین" را ثبت کرده بود.

دیگر هنرمندی که بعد از ۱۴ سال مبارزه با بیماری سرطان از میان ما رفت، مصطفی عبدالهی بود. او در حالی جامه مرگ را بر تن کرد که قرار بود نمایش "در اعماق" را در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر به صحنه ببرد اما موفق نشد. او در مراسم افتتاح این نمایش غایب بود و در غیابش میکائیل شهرستانی سرپرستی گروه را برعهده گرفت.

جشنواره سی و چهارم تئاتر فجر و سکان داری دوباره سعید اسدی

بدون تردید سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر نسبت به دوره گذشته آن بسیار بی حاشیه و آرام‌تر بود. این دوره از جشنواره به مانند سال‌‎های گذشته با حضور هنرمندان داخلی و بین‌المللی با تفاوت‌هایی سبت به گذشته برگزار شد و مخاطبان خود را شناخت.

از جمله اتفاقات قابل توجه این دوره می‌توان به ایجاد بخش "به علاوه فجر" و حضور بخش خصوصی در کنار جشنواره اصلی اشاره کرد. در این بخش آثار برگزیده تماشاخانه‌های خصوصی همزمان با روزهای جشنواره به صحنه رفتند، هر چند به واسطه نخستین دوره برگزاری آن با آزمون و خطاهایی رو به‌رو بود و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تری برای دوره‌های آتی است.

از دیگر رویدادهای این دوره، حضور کارگردان بین‌المللی "استون مایر" یکی از ۱۰ کارگردان برتر اروپا و اجرای نمایش "هملت" بود که با استقبال بسیاری از سوی تماشاگران و منتقدان روبه‌رو شد. نمایشی که نصب دکور آن به دلیل نصب تجهیزات آن بزرگترین پروژه تالار وحدت به شمار می‌رود.

بدون شک معرفی دبیر سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر یکی از مهمترین اتفاقات این دوره بود. در این مراسم محمد سلوکی مجری اختتامیه حکم دبیری سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر را قرائت کرد و بر اساس آن از سوی مهدی شفیعی مدیر کل مرکز هنرهای نمایشی، سعید اسدی به عنوان دبیر سی و پنجمین جشنواره تئاتر فجر معرفی شد.

سعید اسدی هم بعد از دریافت این حکم در سخنانی کوتاه گفت: این مسئله برایم بسیار غافل کننده بود، بار سنگینی است که بر دوش من نهاده شده است. دبیری جشنواره در عین فراز و نشیب‌هایش تجربه فوق‌العاده بود. آن را به سختی پذیرفتم، اما امیدوارم با همراهی و همدلی شما بتوانم آن را انجام دهم، چراکه تئاتر اساس ساختن انسان و شهروندان است.

تئاتر در اولویت سبد حمایتی دولت و افزایش ۷۸ درصدی بودجه

به نظرمی‌رسد سخنان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم اختتامیه تئاتر فجر حسن ختام مناسبی برای این گزارش باشد. او در بخشی از سخنان خود اظهار کرد: تئاتر همچنان در اولویت سبد حمایتی دولت در بخش فرهنگ و هنر قرار دارد. امیدوارم تبادلات فرهنگی هنری در دوران پساتحریم با کشورهای صاحب تئاتر دنیا افزایش یابد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی متذکر شد: وزارت ارشاد در سال جاری اهتمام اصلی خود را معطوف به حل مشکلات تئاتر کرد و از این پس نیز این مسیر را تا کاهش و یا رفع این مشکلات ادامه می دهد.

او همچنین با اشاره به اینکه امسال از جانب دولت سال تئاتر نامیده شده است، بیان کرد: به دلیل اهمیت هنر نمایش امسال را سال تئاتر اعلام کردیم که هدف از این نامگذاری این بود که در جهت گسترش فضاهای نمایشی و همچنین حمایت از هنرمندان، حمایتی صورت بگیرد. نمونه آن هم بازسازی تئاتر شهر است که همین بازسازی و مرمت در سالن های برخی از شهرستانها هم انجام گرفته است.

جنتی در پایان صحبت هایش اضافه کرد: البته کارهایی که در طول امسال انجام شده به هیچ وجه برای ما راضی کننده نبوده است چون دولت در حال حاضر در وضعیت نامناسب اقتصادی قرار دارد.

امید است طبق گفته مسئولین عالی رتبه چون علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر توجه به هنر تئاتر و علی مرادخانی معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بیان افزایش ۷۸ درصدی بودجه معاونت هنری در سال ۹۵ طرح ها و برنامه‌های در نظر گرفته برای آن، بتوانیم شاهد شرایط بهتری در این عرصه باشیم.