در روز دهم این دوره بیژن عبدالکریمی«عضو هیأت علمی گروه فلسفه دانشگاه آزاد تهران واحد شمال» به سخنرانی پرداخت.

این استاد دانشگاه با بیان این که بسیار ظاهر اندیشانه است که مراد ما از عالم جدید همان تولید ابزارهای جدید است، اظهار کرد: مراد ما از عالم جدید یعنی این که تاریخ بشر ورق خورده است و فصلی به پایان رسیده و فصل جدیدی آغاز شده است و فهم بشر از خود و نسبت او با جهان و معانی و مفهوم علم در عالم جدید دگرگون شده است.

وی با اشاره به بسط بیش از پیش دنیای مدرن و ویران شدن سنت های گذشته، بیان کرد: بیش از دو قرن است که متفکران ما سعی دارند به این بحران هایی که توسط دنیای مدرن شکل گرفته است پاسخ دهند، البته پاسخ دادن به این موضوعات ساده نیست و یکی از ویژگی های جامعه ما این است که پرسش های بزرگ را خیلی ساده می کنند.

عضو هیأت علمی گروه فلسفه دانشگاه آزاد تهران واحد شمال با اشاره به این پرسش که ما در جهان کنونی چگونه می توانیم یه نظام معرفتی دست پیدا کنیم که هم به سکولاریسم ختم نشود و هم از ارزش های خود دفاع کنیم، افزود: مهمترین دلیل بر اهمیت این پرسش، فروپاشی عالم سنت است و این در حالی است که جوامع مسلمان در مواجهه با عالم جدید شکل سکولاری پیدا کرده اند.

وی با بیان این که برخی ها بهشت موعود را در غرب می بینند، تصریح کرد: در ۴۰ سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، روند پیشرفت سکولاریسم در کشور ما بیش از گذشته بوده است و این روند در هیچ زمانی از تاریخ ایران مشاهده نشده است.

بیژن عبدالکریمی با بیان این که از ۱۵ سال قبل ایده اسلامی کردن علوم در ایران به دنبال واکنش نشان دادن حل تعارض عالم سنت و مدرنیته در جهان اسلام شکل گرفت، اظهار کرد: ما در دهه اخیر با دومین شکاف تمدنی خود مواجه شدیم که البته با پیدایش دنیای پسا مدرن شکاف عظیم بین سنت و مدرنیته پوشانده شده است.

وی با بیان این که پیدایش دوران پست مدرن پس از جنگ جهانی دوم و فروپاشی شوروی با شدت افزایش پیدا کرده است، خاطرنشان کرد: هیچ یک از روحانیون و متفکران ما آمادگی مواجهه با مشکلاتی که در پسا مدرن ایجاد شد را نداشتند و در این راستا در دهه های اخیر شاهد پیدایش پدیده هایی هستیم که همه متفکران نمی توانند آن را تببین کنند که پیدایش داعش یکی از این مشکلات است.

استاد دانشگاه ادامه داد: روحانیون و متفکران ما هنوز به مواردی می اندیشند که با دنیای پسا مدرن فاصله بسیاری دارد و در چنین جهان فاصله ما با سنت هر روز بیشتر خواهد شد، البته گروهی تلاش کردند که راه حل هایی بیان کنند، ولی بسیاری از این راه ها بر اساس مبانی نظری و معرفتی روشنی ترسیم نشده است.

وی با بیان این که برخی ها در این راستا اسلامی کردن علوم را مطرح کرده اند، اظهار کرد: این ایده نوزادی گول زاد است که از اول مرده متولد شده است، نخستین کسی که این ایده را مطرح کرد، متفکر مالزیایی بوده است که بعدها به بیهوده بودن این ایده خود اعتراف کرده است.

بیژن عبدالکریمی با بیان این که یکی از انگیزه هایی که باعث شده است اسلامی کردن علوم مطرح شود، تثبیت قدرت سیاسی است، تصریح کرد: طرح ایده علوم انسانی اسلامی تا حد زیادی از انگیزه های سیاسی نشأت می گیرد، البته نباید گفت که این ایده ها با سیاست ربط وسیعی دارد ولی ما شاهد این هستیم که بعد از حوادث سال ۸۸ طرح اسلامی کردن علوم انسانی قوت بیشتری پیدا کرده است.

وی با بیان این که امروز علم جدید یک نظام قدرت است، یعنی دانش قدرت تولید می کند، بیان کرد: بسیاری از این ایده ها با پشتوانه قدرتی که دارند، مطرح می شوند. 

این عضو هیأت علمی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که غرب برای هویت بخشی به خود تصویری دروغین از شرق و اسلام ارائه کرده است و تصویری که از اسلام در رسانه های غربی مطرح شده است تنها کاریکاتوری از اسلام است، بیان کرد: غرب سعی دارد تا با تقابل با شرق دروغین به خود هویت ببخشد و ما نباید به منطق شرق شناسی غرب تن دهیم و در مقابل با این منطق دست به غرب شناسی وارونه بزنیم.

وی گفت: گفتمان مدرنیته غربی قدرت تولید می کنند و فرهنگ و تمدن را آلوده قدرت کرده است و ما باید پیوند قدرت و سیاست را از مقوله فرهنگ و علم جدا کنیم. گفتمان مدرنیته و علم انسانی دینی به ظاهر منطقشان مخالف است ولی در باطن از یک منطق تبعیت می کنند.

بیژن عبدالکریمی با بیان این که دامن گفتار شرق شناسی غربی به استراتژی طرد آلوده است و وقتی از شرق صحبت می کنند، آن را تکه تکه می کنند، افزود: البته سنت گرایان ما نیز در غرب شناسی خود مانند شرق شناسی غربی ها عمل می کنند و تصویر مجهولی از غرب ارائه می کنند، ما باید بدانیم که علم جدید دستآوردهای بزرگی دارد که نمی شود به سهولت آن را انکار کرد.

وی با بیان این که تفکر آینده نه تفکر اروپا محور است و نه ضد اروپا محسوب می شود، اظهار کرد: این تفکر نه شرق شناسی است و نه شرق شناسی وارونه و امروز بسیاری از متفکران غربی در برابر تصویری که رسانه های غربی و غرب از اسلام مطرح می کنند، مقاومت می کنند.

استاد دانشگاه تهران با بیان این که کسی که دستآوردهای علمی غرب را نمی پذیرد کور و دجال است، بیان کرد: تاریخ غرب بخشی از تاریخ بشر است و البته ما نمی گوییم که باید شیفته غرب باشیم بلکه ما می گوییم تاریخ بشر را همانطور که هست باید دید و سنت تاریخی ما نیز عظمت های بزرگی دارد و با کسانی که می گویند سنت تاریخی ما جهل است نیز مخالفیم.

وی با بیان این که ما معتقدیم که اگر راه نجاتی برای بشر باشد از تمدن شرق عبور می کند، خاطرنشان کرد: در ایران برخی از جریان های اسلام گرا ادعای میل به برون رفت از این گفتمان را مطرح می کنند و باید توجه داشت که تعارضات سیاسی و ایدئولوژیک به معنای جایگزین منطقی بر منطق دیگر نیست.

بیژن عبدالکریمی با بیان این که حرکت ساختار شکنانه در مواجهه با غرب یعنی تغییر بنیادین منطق گفتمان، تصریح کرد: مبارزه با غرب از طریق دیالوگ و پرسش های مبتنی بر منطق آن ممکن خواهد بود و پیروان علوم انسانی از همان منطق غرب انتقاد می کنند.

وی در بخش دیگری از سخنان خود  با بیان این که ما باید ابتدا به این پرسش پاسخ دهیم که علم دینی چیست و آیا امکان تاسیس علوم انسانی دینی وجود دارد، گفت: مفهوم علم دینی بحث چالش برانگیزی است و  و من معتقدم کسانی که از دینی سازی علوم جدید بحث می کنند و در یک گمان در برابر معرفت عمل می کنند، از یک ایده تاریک و مبهمی برخوردار هستند.

وی در ادامه افزود: کسانی که از نسبت علوم انسانی و الهیات  صحبت می کنند نه مفهوم روشنی از الهیات و نه مفهوم روشنی از علوم انسانی را ارائه می کنند، وقتی ما می گوییم الهیات یعنی لقا الله یعنی نسبت حضوری بین انسان و خداوند یعنی قرب الهی بودن ولی زمانی هم مرادمان از الهیات مجموعه معارف بشری است که در تجربه سخن می گوید.

وی  با بیان این که گاهی منظورمان از الهیات همان صحبت های فقها، فلاسفه است و زمانی هم منظورمان از الهیات تئو لوژیک است، یادآور شد: انسان شناسی که از نیمه قرن ۱۹ بدنبال تبیین علمی پدیدارهای انسانی و فهم تجربه های مکرر است را به عنوان علوم تجربی جدید می شناسیم.

عبدالکریمی با بیان این که وقتی می گوییم علوم انسانی گاهی مرادمان انسان شناسی های غیر علمی است و گاهی مردامان انسان شناسی های جدید است، افزود: کسانی که خواهان علوم انسانی جدید هستند در افق چندان روشنی حرکت نمی کنند، وقتی ما از الهیات و علوم انسانی صحبت می کنیم ما با این پرسش ها مواجه خواهیم شد که نسبت بین دین و علم النفس چیست و چه نسبتی بین دین و علوم انسانی وجود دارد. 

وی گفت: اگر ما معتقدیم که کتب مقدس برای خودشان انسان شناسی دارند و ما می توانیم انسان شناسی را از تورات، انجیل و قرآن درک کنیم پس در این حالت حرف زدن از علوم انسانی اسلامی حرف معقولی نخواهد بود.

استاد دانشگاه آزاد با بیان این که ما باید به این پرسش پاسخ دهیم که دین چه نسبتی با علوم انسانی و تجربی دارد،  تصریح کرد: دین به مفهوم لقاالله یک معرفت حضوری است و علوم انسانی جدید نسخ دیگری از آگاهی است و کسانی که می خواهند علوم انسانی را با دین مخلوط کنند نه از دین آگاهی لازم را دارند و نه از علوم انسانی جدید آگاهی دارند.

وی با بیان این که وقتی ما از علوم انسانی تجربی جدید سخن می گوییم حرف متناقضی گفته ایم، بیان کرد: نتیجه ایده علوم انسانی اسلامی به هدر دادن سرمایه های مادی و معنوی کشور است و نتیجه این ایده ناسوتی کردن دستآوردهای بشری است و جامعه ما را بیشتر از این سکولار خواهد کرد.

عبدالکریمی گفت: نتیجه این ایده ها رشد علمی کشور را کند خواهد کرد و ما برای پاسخگویی به بحران های بشری باید راه حل های دیگری را جستجو کنی.