فرهنگ امروز/ مریم درویش:
این روزها چهار گالری تهران میزبان مجموعه‌ای از آثار هنری هستند که با موضوع «چهره» خلق شده‌اند. قسمت بزرگی از این آثار، متعلق به مجموعه شخصی «فریدون آو» است و بخش دیگری از آنها با انتخاب و نمایشگاه‌گردانی او به نمایش درآمده‌اند. فریدون آو که در سال‌های گذشته با علاقه بسیار به گردآوری آثار هنری از نسل‌های مختلف و معرفی هنرمندان جوان پرداخته است، به عنوان مجموعه‌دار نقش مهمی در هنر معاصر ایران دارد. علاوه‌براین، آو برخلاف بسیاری از مجموعه‌داران آثار هنری، علاقه دارد تماشای آثاری را که گردآوری کرده است، با دیگران سهیم شود. برهمین‌اساس، سال گذشته در نمایشگاهی که در گالری دستان برگزار کرد، در کنار آثار خود، به نمایش چیدمانی از آثار هنری مختلف، اشیای عتیقه، یادگاریها و... پرداخت.
اما این‌بار آو دست به کار بزرگ‌تری زده است. او با همکاری بنیاد لاجوردی، در نمایشگاهی با عنوان «چهره‌ها»، تعداد بسیار زیادی از آثار کلکسیون خود را به نمایش گذاشته است که دیدن آنها می‌تواند مروری بر فعالیت هنرمندان چند دهه اخیر باشد. در این مجموعه، آثار متنوعی از هنرمندان نسل‌های مختلف شامل مجسمه، نقاشی، عکس و لوازم مختلف دیده می‌شود که هر کدام نشان‌دهنده گرایش به سبکی متفاوت است. آثار هنرمندان پیش‌کسوت و جوانی مانند رضا بانگیز، ناصر اویسی، علی‌اکبر صادقی، فریدون آو، محمد حمزه، صادق تیرافکن، سمیرا اسکندرفر، احمد مرشدلو، صبا علیزاده، سلمان خوشرو و... در این مجموعه به چشم می‌خورد.
در گالری لاجوردی، تابلوهای کوچک و بزرگ بدون ذکر نام هنرمند، دیوارها را از کف تا سقف پوشانده‌اند و در فضای میانی هم آثار حجمی قرار گرفته‌اند. همان‌طورکه از عنوان نمایشگاه برمی‌آید، مضمون مشترک تمام این آثار، «چهره» است؛ اما این چهره الزاما به معنای طراحی یا نقاشی پرتره نیست. آنچه در این مجموعه دیده می‌شود، آثار بسیار متنوعی در مدیوم‌های مختلف هنری و حتی گاه اشیایی غیرهنری است. در مجموعه چهره‌های فریدون آو، از طراحی‌های مدادی ساده تا تابلوهای پرکار رنگ‌وروغن، از عکس‌های قدیمی تا فتوکلاژ و... را می‌توان مشاهده کرد. عکسی قاب‌شده از یک فوتبالیست در زمین فوتبال، عکس سیاه و سفید قدیمی از عروس و داماد، پوستر سیاه و سفید یک اپرا، مجسمه فیگور زنی که جای صورت او تلویزیون قرار دارد، مجسمه‌های کوچکی که چهره یا فیگور انسان را در حالت‌های اغراق‌شده نشان می‌دهند و حتی اثری بسیار مینی‌مال که دو بادام را با مژه مصنوعی درون قاب قرار داده و چهره‌ای را یادآوری می‌کند، از جمله آثار این مجموعه هستند.
اما جدا از آثاری که ازسوی هنرمندان مختلف خلق شده‌اند، اشیایی در این مجموعه قرار دارد که هدف از ساخت آنها، چیزی به‌جز آفرینش هنری بوده است. چند گلیم و جاجیم قدیمی که در آنها فیگوری وجود دارد، بر روی دیوار نصب شده یا روی زمین پهن شده است و در سوی دیگر، میز چوبی قدیمی قرار دارد که روی آن فیگورهایی نقش بسته است. ماسک‌های سرخپوستی و آفریقایی که نقش مهمی در مراسم آیینی اقوام بدوی دارند، با فرم‌های جذاب خود بخش دیگری از چهره‌های به‌نمایش‌درآمده هستند.
جدا از آنچه در گالری لاجوردی به نمایش درآمده است، هم‌زمان در سه گالری اُ، آران و پروژه‌های آران، نمایشگاهی با عنوان «تصویری از خود» به نمایشگاه‌گردانی فریدون آو برگزار شده که شامل آثار نقاشی، طراحی، حجم، ویدئو، موسیقی و... است. در این سه گالری هم قرار است هنرمندان تصویری از خود را در قالب مدیوم‌های مختلف نمایش دهند؛ اما آنچه در این مجموعه دیده می‌شود، گاه چیزی فراتر از تصویر چهره هنرمند است. تعدادی از هنرمندان این مجموعه، تصویر خود را به شکلی واضح نمایش داده‌اند. این آثار یا کارهای قدیمی استادان نقاشی هستند، یا کارهای هنرمندان جوانی که تصویر خود را برای انتقال مفهومی جدید به کار برده‌اند. بیژن صفاری پرتره خود را با مدادرنگی و پاستل روی مقوا کشیده است، آیدین آغداشلو پرتره رنگ‌وروغنی خود را با ضرب قلم‌های آزاد به تصویر کشیده است، پرتره علی‌اصغر پتگر نیز رنگ‌وروغنی رئال است، منوچهر معتبر با طراحی ذغالی، خودش را نشان داده و ژینوس تقی‌زاده عکس خود را در آگهی «گمشده» روزنامه‌ها قرار داده است.
در تعداد دیگری از آثار، اگرچه هنرمند تصویری را از خود نمایش داده؛ اما این کار با جرح و تعدیل‌هایی همراه است. نیکزاد نجومی پرتره آب مرکب خود را با برش‌های افقی و تکرارهای موازی نمایش داده است، اردشیر محصص فیگوری ساده‌شده از خود با مدادرنگی کشیده و حسینعلی ذابحی تصویر خود را با همان صورت‌های دفرمه همیشگی‌اش نشان داده است. اما در بسیاری از آثار، چیزی به عنوان چهره هنرمند دیده نمی‌شود. در این کارها هنرمند تصویر خود را نه به صورت عینی، بلکه به صورت انتزاعی در اثر هنری خود بازنمایی کرده است. ابوالقاسم سعیدی یکی از همان درختان معروفش را نمایش داده، راضیه صدیقیان خطوط به‌هم‌پیوسته‌ای را با مداد قرمز روی کاغذ کشیده و انگار یک نقشه جغرافیا رسم کرده است، یعقوب عمامه‌پیچ مجموعه‌ای از چاپ‌های دستی سیاه روی کاغذ گراف انجام داده است، بهداد لاهوتی دو حجم فلزی دایره‌ای ارائه کرده، نازگل انصاری‌نیا روی سه کاغذ چندمتری که از سقف آویزان شده‌اند، خطوطی با مداد قرمز و سیاه کشیده است، مهسا کریمی‌زاده مبلی قرمز رنگ را در کنار حجم سیاهی که رشته‌های فلزی نازکی در آن فرورفته قرار داده است و علی کاظمیان شعر کوتاهی را با همراهی پیانو خوانده است که به صورت مداوم در فضا تکرار می‌شود.
در گالری پروژه‌های «آران» برخورد مفهومی‌تری با چهره و تصویری از خود شده است؛ از ویدئو عباس کیارستمی که درواقع عکسی صحنه‌سازی‌شده است تا چیدمان-نقاشی کوروش شیشه‌گران که آکنده از معانی استعاری و تلمیحی است و «خود» معنای هویت روانی و فردی را دربر می‌گیرد.
گالری پروژه‌های آران فضایی پاسیومانند در ابعاد ٤,٥ در ٢ متر و به ارتفاع ٦ متر دارد. عنوان چیدمان شیشه‌گران در این فضا، «درون من» بود
(Me, the inside). یک دروازه از جنس پلکسی‌گلس در ورودی void نصب شد که درواقع دریچه‌ای به درون هنرمند بود. داخل این void بوم‌های چاپ‌شده و حجمی که ساخته شده و در مرکز قرار دارد، فضای متفاوتی را نسبت به تجربه‌های پیشین هنرمند تولید می‌کنند. اگر افراد داخل شوند، می‌توانند در آینه‌ای که روی زمین و زیر یک میز قرار گرفته است، تصویری از زیر میز را ببینند. این تصویر رنگی با فضای بی‌رنگ اطراف، تضاد زیادی دارد. استفاده از آینه در این چیدمان دعوتی برای توجه به وجه ناپیدای اشیا، پدیده‌ها و درونیات است؛ توجه به آنچه وجود دارد اما دیده نمی‌شود. در این دسته از آثار، نه‌تنها چهره هنرمند آشکار نیست، بلکه نشانی از انسان هم در آنها دیده نمی‌شود. در اینجا خودِ هنرمند، نه به عنوان یک واقعیت، بلکه به عنوان یک مفهوم در نظر گرفته می‌شود. «خود» هنرمند فارغ از هر فرم و شکلی است و با این دیدگاه، هر اثر هنری که ازسوی هنرمند خلق می‌شود، در واقع تصویری از خود اوست. در اینجا نیازی به ارائه یک سلف پرتره نیست، بلکه هنرمند قصد دارد در اثر هنری با هر شکل و متریالی که هست، تصویری از خود را نمایش دهد. تفاوت دیدگاه هنرمندان به موضوع «تصویری از خود» در این نمایشگاه کاملا مشهود است. این آثار فارغ از جنبه هنری آنها، به نوعی نمایانگر روحیات و افکار هنرمندان و نوع نگرش آنها به موضوع است. برهمین‌اساس، آنچه فریدون آو برای ارائه در این نمایشگاه گردآوری کرده است، این امکان را به مخاطب می‌دهد تا با گردش در گالری، با انواع متفاوت نگرش و جهان‌بینی هنرمندان مختلف آشنا شود.
روزنامه شرق
نظر شما