فرهنگ امروز/ بابک احمدی:

بروز اختلاف بین اهالی هنر یا هنرمندان و مدیران امری طبیعی است. ولی موارد اختلافی خانواده تئاتر ایران از سال قبل تا همین اواخر نشان می‌دهد مسوولان اداره کل هنرهای نمایشی و تشکل‌های صنفی باید جدی‌تر در این زمینه فعال شوند. روزنامه اعتماد قبلا نیز به واسطه انتشار گزارشی با عنوان «افسانه ببر، خشم صدرالدین زاهد و دادگاهی که تشکیل نشد»‌ تاکید کرده بود سهل‌انگاری در این مقوله از تدبیر به دور است و با در نظر گرفتن افزایش سالن‌های تئاتر و گروه‌های نمایشی شکل‌گیری نهادهای رسمی قضاوت و حل اختلاف بیش از پیش ضرورت دارد. گزارش پیش رو تنها اشاره‌ای است به مواردی که ظرف یک سال اخیر در تئاتر پایتخت رخ داده که قطعا دربرگیرنده همه نمونه‌ها نیست. از سویی دولت علاقه‌ دارد امور را به هنرمندان بسپارد، اما اینجا به نظر نقطه‌ای است که تا شکل‌گیری یک صنف جدی تئاتری یا حداقل مشابه آنچه از خانه سینما سراغ داریم انتظار می‌رود دولت به منظور جاری کردن عدالت در موارد اختلافی مقتدرتر حاضر شود.

ماجرای عجیب رضا ثروتی و مدیر سالن پالیز
شهریور سال قبل در خبرها آمد رضا ثروتی قصد دارد نمایش‌های «عجایب‌المخلوقات» و «مکبث» را در سالن تازه تاسیس پالیز روی صحنه ببرد. امور مرتبط با آماده‌سازی بازیگران و به قولی پیش‌تولید به سرعت پیش رفت و کار به صحنه آمد. اما مدتی نگذشت که اجرا متوقف و درگیری کارگردان و مدیر سالن به نقل محافل و فضای مجازی تبدیل شد. دو طرف با انتشار بیانیه‌های رسمی و غیررسمی یکدیگر را به کوتاهی یا رفتار غیرحرفه‌ای متهم ‌کردند تا اینکه رییس شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی برای پایان دادن به این جدل قدم پیش گذاشت. قبل از آنکه رحمت امینی جلسه‌ای با حضور ثروتی و نماینده سالن پالیز ترتیب دهد، مسعود دلخواه، کارگردان و مدرس تئاتر با انتشار متنی در صفحه اینستاگرام خود خواستار تشکیل یک کمینه پنج نفره «حل اختلاف» شد.
«پیشنهاد می‌کنم -پس از تقاضای رسمی آقای ثروتی از انجمن کارگردان‌های خانه تئاتر که خود یکی از اعضای آن هستم- برای رسیدگی به موضوع، کمیته‌ای پنج نفره متشکل از آقایان: شکرخدا گودرزی (رییس انجمن کارگردان‌های خانه تئاتر)، اسماعیل خلج (ریش سفید و پیشکسوت تئاتر)، یک نماینده از سوی مرکز هنرهای نمایشی، یک نماینده تام الاختیار از جانب رضا ثروتی و یک نماینده تام الاختیار از جانب آقای پالیزدار تشکیل شده و تصمیم نهایی این کمیته کاملا لازم‌الاجرا باشد. در شرایط فعلی حضور مستقیم دو طرف دعوا در کمیته را به صلاح نمی‌دانم. در عین حال تا روشن شدن موضوع، تئاتر پالیز باید موقتا تعطیل شده و هیچ آسیبی به دکور و وسایل دو نمایش «مکبث» و «عجایب‌المخلوقات» وارد نشود. ار سوی دیگر باید تمامی پیغام‌های منفی و لطمه‌زننده در این رابطه در فضای مجازی متوقف شده و همان‌گونه که گفتم، باید دو طرف بپذیرند که تصمیم نهایی کمیته پنچ نفره لازم الاجراست»؛ پیشنهادی که از سوی علی پالیزدار بی‌پاسخ نماند. البته بگومگوهای مجازی بعد از جلسه با رحمت امینی تا حدی فروکش کرد ولی چند ماه بعد که ثروتی تصمیم گرفت نمایش «فهرست» را در تماشاخانه ایرانشهر اجرا کند، ماجرای دیگری رقم خورد. گروه پرتعداد بازیگران نمایش «فهرست» در سالن حافظ نسبت به کنار گذاشته شدن از سوی کارگردان اعتراض کردند که در نهایت به سرانجامی نرسید.

اختلاف صدرالدین زاهد
و هادی عامل در نمایش «افسانه ببر»
در ماه‌های پایانی سال گذشته به‌سرمی‌بردیم که صدای اعتراض دیگری در فضای مجازی بلند شد. این‌بار اعتراض نسبت به رعایت نشدن حق کپی‌رایت و جدال لفظی و قلمی که بین صدرالدین زاهد و گروه نمایشی «افسانه ببر» به کارگردانی هادی عامل در گرفت. زاهد معتقد بود «ایمیل‌ و درخواست مجوز از سوی هادی عامل» را دریافت کرده اما «هرگز با شرایطی که در ایمیل‌ها مطرح شد، موافقت نداشته» و به گفته خودش هرگز قراردادی با کارگردان امضا نکرده‌ بود. زاهد به حذف نام مترجم اعتراض داشت و اینکه چرا گروه نام شخص دیگری را به‌جای او نوشته است. در مقابل هادی عامل هم معتقد بود سال ٩٠ اجازه صدرالدین زاهد را برای ٤٠ شب دریافت کرده که اجرا نیمه‌کاره ماند. «تصور ما این بود که قرار گذشته همچنان پابرجاست و انتظار نداریم مترجم بعد از مدتی تصمیم خود را عوض کند.» این جریان نیز در فضای مجازی دنبال شد و به طور طبیعی به سرانجام روشنی نرسید.

مجادله محمد یعقوبی
و مدیر تماشاخانه باران
شاید به جرات بتوان گفت اختلاف محمد یعقوبی و خیام وقار کاشانی، مدیر تماشاخانه باران یکی از جدی‌ترین موارد اختلاف‌های به وجود آمده بین اهالی تئاتر در یکی دو سال اخیر بود. آیدا کیخایی نمایش «آیسلند» را با حمایت مادی و معنوی تئاتر باران در این مجموعه روی صحنه برد که با استقبال همراه شد و سپس تصمیم گرفت اجرای محدودی نیز در کشور کانادا تدارک ببیند. در همین بین محمد یعقوبی با انتشار بیانیه‌ای به مدیر تماشاخانه باران اعتراض کرد که چرا با ارسال ایمیل به نویسنده نمایشنامه- نیکولاس بیلون- قصد داشته روابط میان نویسنده و گروه تئاتر «این روزها» را به‌هم بزند. وقارکاشانی نیز در واکنش اعلام کرد کمپانی تئاتر باران تمام هزینه‌های تولید، تبلیغ و اجرای نمایش «آیسلند» را تقبل کرده و طبق قرارداد مالک محصول به حساب می‌آید، بر همین اساس حق داشته با نویسنده اصلی ارتباط برقرار کند تا از پرداخت‌های مالی مطلع شود. اعتراض این دو کمتر به فضای مجازی رسید و بیشتر در سایت‌ها و روزنامه‌ها نمود پیدا کرد اما فعلا مثل دو نمونه قبل سرانجام روشنی نداشته است.

اجرای پوشاسپ دراز دست
و تماشاخانه شهرزاد
نمایش «خانه بوشاسپ دراز دست» به کارگردانی علی اتحاد قرار بود ٤ تیر ١٣٩٦ در پردیس تازه تاسیس تئاتر شهرزاد روی صحنه برود اما با اعلام گروه لغو شد. گروه تولید نمایش «خانه بوشاسپ دراز دست» دلایل لغو اجرا را این طور تشریح کرد: «به دلیل مشکلات زمانی پیش آمده میان دو اجرای «خانه بوشاسپ» و «هملت تهران» و نیز بی‌احترامی بسیاری که از سوی مدیریت پردیس تئاتر شهرزاد نسبت به گروه این نمایش روا داشته شد؛ اجرای این اثر به زمان و مکان دیگری موکول می‌شود. » تفاوت مورد اخیر با موارد قبلی در این بود که هیچ پاسخی از سوی مدیریت مجموعه نیامد و همچنان نیز هویت دقیق مدیر یا مدیران تئاتر شهرزاد مشخص نیست و شنیده‌ها از آشفتگی شدید در برنامه‌ریزی‌های این سالن حکایت دارد. در این مورد نیز سرانجام اختلاف روشن نشد. آشفتگی که قطعا در ادامه موجب بروز اختلاف‌های بیشتری بین هنرمند و مجموعه می‌انجامد. چه بسا در غیاب مدیریت کارآمد این هنرمندان باشند که رودرروی یکدیگر بایستند!

سکوت‌ها خواهد شکست
بنابراین هیچ‌یک از اختلاف‌های پیش‌آمده تا امروز حل و فصل نشده‌اند. لازم به یادآوری نیست که شکل‌گیری یک نهاد بررسی و حل اختلاف همچنین به دلگرمی و ایجاد آرامش روحی بیشتر در دست‌اندرکاران هنر نمایش می‌انجامد. چه‌بسا صداهای اعتراض بسیاری که به دلیل فقدان چنین تشکیلاتی در برابر ظلم‌های بسیار دم فروبرده و سکوت کرده‌اند. امید که اداره کل هنرهای نمایشی ترتیبی و تدبیری در جهت عدالت دراندازد و از مقطعی دیگر شاهد کشیده شدن اعتراض‌ها و اختلاف‌ها به فضای مجازی نباشیم.

روزنامه اعتماد