شناسهٔ خبر: 51433 - سرویس دیگر رسانه ها
نسخه قابل چاپ

کلید استقلال اقتصادی ایران از منظر وزیر دادگستری رضاخان

متین دفتری، وزیر دادگستری رضاخان در کتاب «کلید استقلال اقتصادی ایران»، می نویسد: هر ملتی باید دارای استقلال اقتصادی باشد؛ به این معنی که احتیاجات داخلی را بایستی خودش رفع کند.

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ «کلید استقلال اقتصادی ایران» عنوان کتابی است که در سال ۱۳۰۴ به قلم احمد متین دفتری وزیر دادگستری رضا شاه پهلوی نگاشته شده است. با توجه به زمان انتشار کتاب در حدود یک قرن پیش، تو گویی همین امروز و در پاسخ به مشکلات امروز جامعه ایرانی نگاشته شده است؛ چرا که دغدغه اصلی نویسنده برای نگاشتن این اثر همان است که امروز نیز ما به به درد آن مبتلاییم: استقلال اقتصادی ایران.

متین دفتری در مقدمه کتاب خود ، بحران اقتصادی کشور را عامل وخامت اوضاع و بیچارگی اقشار جامعه می داند و ادامه می دهد: «همه و همه آثار مشئوم آن را به یک وضع الیمی حس می کنند: ارقام درد آوری که فزونی واردات بر صادرات را نشان می دهند – موقعیت خطرناک تجار تیره روز ما که ملعبه تجارت خارجی شده و یکی بعد از دیگری شهید بی گناه ورشکستگی می گردند- تهی دستی ملاکین سیاه بخت ما که در نتیجه عدم سرپرست و فقدان وسایل نقلیه از بازار های مناسب دور مانده، محصول خود را به ثمن بخس از دست می دهند – خشک شدن منابع ثروت سرشار مملکت که ما را مبتلا به امراض مهلکه فقر عمومی، بیکاری توده و قحطی پول کرده و نزدیک است مسکوکات رایجه خود را بشکل مسکوکات عتیقه فقط در کلکسیونها ببینیم.»(۱)

سپس با تقسیم اقتصاد دانان به دو دسته معتقدان به تجارت آزاد و حامیان صنعت داخلی بحث خود را چنین دنبال می کند:

«دسته دیگری از اقتصادیون که امروز در دنیا اکثریت و قدرت پیدا کرده، مخالف تقسیم کار بین اقوام مختلف بوده و اصرار دارند که هر ملتی باید دارای استقلال اقتصادی باشد به این معنی که احتیاجات داخلی را بایستی از خود رفع کند. فرضاً اگر ملت ایران به خود صرف جنبه فلاحتی {کشاورزی} بدهد و بگوید من در فلاحت تخصص دارم، ارزاق و مواد خام تهیه می کنم و به دیگران می فروشم و در مقابل اجناس صنعتی که محل احتیاج من است از دیگران می خرم، اگر یک دوره نامساعدی مثل امروز پیش بیاید که دیگران خود را از مواد خام ما مستغنی بدانند یا اینکه استطاعت خرید نداشته باشند، تکلیف ما چه می شود؟ ما برای فاضل محصولات زراعتی خود مصرفی نداریم و بالنتیجه به واسطه فراوانی، قیمت این محصولات فوق العاده تنزل می کند. طبقه زارع ما که اکثریت دارد بی پا می شود و صادرات { مواد خام } ما نکث می ماند ... به علاوه عدم تنوع شغل یک نوع بی احتیاطی است: در بین فرنگی ها مثل معروفی است که هر کس تمام تخم مرغ های خود را در یک سبد گذاشت، اگر آن سبد به زمین بیفتد برای او هیج باقی نمی ماند!

... زیادی واردات در مملکت موجب خروج مسکوکات و قحطی پول می شود ...  و از طرف دیگر دولت را با استقراض خارجی وادار کرده و به طرف ورشکستگی سوق می دهد.

... بالاخره طرفداران حمایت از صنایع دلیل دیگری که بر له خود می آورند این است که حقوق گمرکی یکنوع مالیات و منبع عایدی خوبی برای دولت می باشد.» (۲)

مقدمه فوق اگرچه طولانی است اما بیانگر درگیری طولانی مدت ما با مشکلات اقتصادی و چاره جویی اندیشمندان با این معضل همیشگی را نشان می دهد. البته همانطور که اشاره شد بحران اقتصادی در ایران پیشینه ای بیش از این دارد ؛ چنانکه عبدالهادی حائری اشاره می کند در زمان مشروطه «چون بازرگانان با هجوم سرمایه داری خارجی روبرو بودند تصمیم به ایجاد شرکت هایی گرفتند تا در برابر سرمایه گذاری خارجی ایستادگی کرده احیاناً آن را شکست دهند؛ بر اساس همین اندیشه بود که چندین شرکت بازرگانی پدید آمد.» و شرکت ها و کارخانه های بسیاری مثل شرکت عمومی با سرمایه گذاری یک میلیون ، شرکت اتحادیه در تبریز ، شرکت منصوریه در شیراز ، شرکت مسعودیه و شرکت ناصری تاسیس شد. «علاوه بر اینها شرکت ها و کارخانه های دیگر مانند نختابی، گاز، کبریت سازی، قند، کاغذ سازی، پارچه بافی و ظرف سازی. غیره بنیاد گردید.» (۳)

با داشتن چنین تاریخی از بحران ها و مشکلات اقتصادی که اکثراً بیانگر فشار سلطه طلبان بر این نقطه ضعف اقتصادی می باشد لزوم جهاد همگانی برای احیای اقتصاد درون زا بیش از هر زمانی واجب می نماید.

حسن ختام آنکه امیر المومنین علی(ع) فرمود: «الغنی یسود غیر السید» توانگری {و خود کفایی } سیادت و آقایی آورد برای کسی که در حقیقت آقا و بزرگ نیست. (۴)

منابع :

۱ . کلید استقلال اقتصادی ایران . احمد متین دفتری . طبع مجلس . تهران ۱۳۰۴ . مقدمه

۲ . همان . ص ۳۹ الی ۴۶

۳ . تشیع و مشروطیت در ایران . عبد الهادی حائری . ص ۱۳۰ الی ۱۳۲

۴ . غرر الحکم . ص ۳۴

برچسب‌ها:

نظر شما