به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «برنامه‌ریزی در ایران ۱۳۵۶-۱۳۱۶: تحلیلی تاریخی، با تمرکز بر تحولات نقش و جایگاه سازمان برنامه و بودجه» نوشته مسعود نیلی و محسن کریمی منتشر شد.
در این کتاب علاوه بر بیان تاریخ تحلیلی تحولات سازمان برنامه و بودجه، وقایع مهم تاریخ اقتصاد ایران نیز از اوائل قرن اخیر و به عبارتی از زمان شکل‌گیری تفکر برنامه‌ریزی در ایران و ایجاد شورای اقتصاد در سال ۱۳۱۶، به‌طور ضمنی مورد بررسی قرار گرفته است.
مشاهده می‌شود طی این دوران، انباشت نهادی قابل ملاحظه‌ای، از قوانین و مقررات، ساختارها، سازمان‌ها و نهادهای مختلف در اقتصاد ایران شکل گرفته است. بخش عمده قوانین پایه اقتصاد ایران از جمله قانون پولی و بانکی، قانون برنامه و بودجه، بخشی از قانون تجارت و ... در این دوران تنظیم و تصویب شده است. این قوانین با وجود گذشت نیم قرن از زمان تصویب آن‌ها، همچنان در اقتصاد ایران مبنای تصمیمات مهم اقتصادی محسوب می‌شوند. می‌توان گفت بخش مهمی از ابتلائات کنونی اقتصاد ایران با بررسی دقیق این انباشت نهادی قابل ریشه‌یابی است و هر گونه اصلاح و تجدید نظر در نهادهای فعلی بدون در نظر گرفتن فرایند شکل‌گیری و تحول آن به شکست خواهد انجامید.
کتاب حاضر در دو بخش تنظیم شده است. بخش اول به بیان توصیفی و تحلیلی تحولات تاریخی سازمان اختصاص پیدا کرده و با شروع از طرح ایده‌های اولیه برنامه‌ریزی و تشکیل موقت سازمان برنامه، چگونگی شکل‌گیری فرایند تهیه برنامه‌های میان مدت به عنوان یک اقدام رسمی اداری ـ سیاسی و کارشناسی را مورد واکاوی قرار می‌دهد. در ادامه به چالش‌های سیاسی سازمان با مقامات عالی کشور در کمتر از ۱۰ سال تشکیل آن پرداخته شده و نشان داده می‌شود که چگونه یک مشی سیاسی مبتنی بر قدرت نظامی، حتی کارکرد کارشناسی و علمی یک سازمان اداری کاملا تحت کنترل را هم بر نمی‌تابد.
مباحث بعدی مطرح شده در بخش اول به چگونگی تدوین هر یک از برنامه‌های عمرانی از اول تا ششم اختصاص یافته است. از دیگر مواردی که در بخش اول کتاب به آن پرداخته شده، تحولات نظام بودجه‌ریزی است. شروع فرایند بودجه‌ریزی با تفکیک مسئولیت سازمان در حوزه سرمایه‌گذاری و وزارت امور اقتصادی و دارایی در حوزه هزینه‌های جاری و سپس ادغام سازمانی هر دو بخش بودجه در سازمان برنامه و بودجه و چالش‌های متعدد در این زمینه از مباحث مطرح شده در بخش اول کتاب است.
به عنوان یک مقایسه معنادار می‌توان نقش سازمان در مدیریت درآمدهای نفتی را در سال‌های دهه ۱۳۳۰، بسیار نزدیک به نقش صندوق توسعه ملی در زمان حاضر دانست. ۶۰ درصد درآمدهای نفتی، در اختیار سازمان قرار می‌گرفته که قرار بوده است با افزایش سالانه به میزان ۵ درصد سهم سازمان به ۸۰ درصد افزایش پیدا کند. هر چند افزایش در عمل تحقق پیدا نکرد. اما اختصاص بیش از ۶۰ درصد درآمدهای نفتی به سرمایه‌گذاری، در آن مقطع زمانی، به ایجاد زیرساخت‌های مهم مورد نیاز برای توسعه کشور کمک موثری کرد. لازم به ذکر است، بر اساس قوانین جاری کشور طی سال های اخیر مقرر بوده که ۳۰ درصد از درآمدهای سالانه نفتی در اختیار صندوق توسعه ملی قرار گیرد و این سهم به طور سالانه افزایش پیدا کند.
در بخش دوم کتاب، آمارهای اقتصادی مربوط به عملکردهای اقتصاد کلان کشور در مقاطع تفکیک شده بر حسب برنامه‌های پنجگانه اول تا پنجم ارائه شده است. برای هر یک از برنامه‌های میان مدت، ابتدا شرایط اقتصادی کشور در مقطع تدوین برنامه به عنوان بستر تهیه برنامه ذکر شده، سپس جهت‌گیری‌ها، اهداف و سیاست‌های مهم در نظر گرفته شده در برنامه ارائه شده و پس از آن عملکرد اقتصاد در مقطع اجرای برنامه مورد بررسی قرار گرفته است. در مجموع ضمن آنکه مطالب ارائه شده در هر یک دو بخش کتاب به طور مستقل می‌تواند مخاطب مجزا داشته باشد برای خواننده آشنا به مباحث اقتصادی مطالب دو بخش مکمل یکدیگر محسوب می‌شوند و می‌توانند آشنایی نسبتا خوبی از تاریخ تحولات اقتصادی در فاصله سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۷ ایجاد کنند.
کتاب «برنامه‌ریزی در ایران ۱۳۵۶-۱۳۱۶: تحلیلی تاریخی ، با تمرکز بر تحولات نقش و جایگاه سازمان برنامه و بودجه» نوشته مسعود نیلی و محسن کریمی با شمارگان هزار نسخه در ۳۰۶ صفحه به بهای ۲۲ هزار تومان از سوی نشر نی منتشر شده است.
نظر شما