فرهنگ امروز / کیکاوس زیاری:
مردم اکران این فیلم را توهین به ملکه هند و قرن چهاردهم دانستند در حالی که سازندگان این فیلم این موضوع را رد کردند. اما حاشیه‌ها به آرامی حل نشد، از تهدید و تعیین جایزه ٥/١ میلیونی برای سر ستاره بالیوود، تهدید به قتل یکی از مشهورترین بازیگران زن و یک کارگردان برجسته و شکستن پای بازیگران تا خسارت به سینمای نمایش‌دهنده این فیلم و آتش زدن پوسترها بخشی از روند اکران این فیلم بود.
با این حال سازندگان این فیلم ساکت ننشستند به دیوان عالی شکایت کردند تا مجوز این فیلم صادر شود و البته به نکاتی که اداره سانسور هم گفت گردن نهادند. از تغییر نام فیلم از «پادماواتی» به «پادماوات» که نام شعر «ملک محمد جاییسی» است تا اصلاحیات اعلام شده.
با وجود رای دیوان عالی مقامات ایالت راجیستان و سه ایالت دیگر هند اعلام کردند که این فیلم را اکران عمومی نخواهند نکرد.
شایعات حکایت از ٢٦ اصلاحیه روی فیلم می‌کند، پراسون جوشی، مدیر اداره سانسور هند می‌گوید فیلم فقط پنج اصلاحیه خورده است. مهم‌ترین اصلاحیه این است که در ابتدای فیلم باید متنی بیاید که می‌گوید داستان آن، برگرفته از رویدادهای تاریخی نیست و روایتی آزاد از یک ماجرای مهم تاریخی است. در حقیقت، دعوای سازندگان فیلم با مخالفانش هم در این نکته بود که مخالفان داستان آن را تحریف تاریخ می‌دانستند. با تغییر نام فیلم هم مشخص می‌شود که سازندگانش برای داستان آن، از قصیده بلند یک شاعر الهام گرفته‌اند. محتوای این قصیده هم البته خیالی است و سندیت تاریخی ندارد. تغییر مهم دیگر فیلم، عدم یادآوری نام مکان‌هایی است که داستان در آن اتفاق می‌افتد. به گفته جوشی، سازندگان فیلم با اعمال تمام این تغییرات موافقت کرده‌اند.
اما اداره سانسور برای بازبینی فیلم و اعلام نظر قطعی درباره آن، کار مشکلی در پیش داشت و از یک گروه ویژه برای بازبینی کمک گرفت. این چیزی بود که خواست سانجی لیلا بانسالی، کارگردان فیلم هم بود. در یک اقدام تازه، سی‌بی‌اف‌سی قدم جدیدی برای حل این مشکل برداشت و کاری را انجام داد که تا پیش‌ازاین، فقط برای دو فیلم جنجالی دیگر «آرکاشان» آمیتاب بچن و «جودا و اکبر» هریتیک روشن انجام داده بود. محافل هنری خبر دادند تلاش تازه‌ای از سوی افراد مختلف آغازشده تا به بحث جنجالی پیرامون این درام تاریخی پایان دهد و مانع از آغاز بحث‌های جنجالی تازه پیرامون آن شود. بر همین اساس بود که پراسون جوشی دست به دامان مورخین و تاریخ شناسان سرشناس شد و از آنها برای حل مشکل فیلم کمک خواست! رسانه‌های گروهی می‌نویسند امروزه اهالی صنعت سینمای هند متوجه این نکته شده‌اند که احتمال خلق مشکلات برای درام‌های تاریخی‌شان وجود دارد. تاریخ توسط افراد و گروه‌های مختلف به اشکال متفاوتی خوانده و روخوانی می‌شود. آنچه توسط یک عده خوب ارزیابی می‌شود، توسط گروهی دیگر بد معرفی می‌شود و همین موضوع، کار قضاوت نمایش‌های دوره‌ای را سخت می‌کند. این همان مشکلی است که سازندگان پادماوات طی دو ماه گذشته با آن دست‌به‌گریبان بودند. روخوانی تاریخی آنها از دوران حکومت یکی از شاهزادگان قدیمی، اعتراض‌های زیادی را به همراه داشت و معترضین می‌گفتند این فیلم، دست به تحریف تاریخ زده است. فعالان اجتماعی و سیاسی ایالت راجستان آنقدر قدرت داشتند که بتوانند مانع از اکران عمومی ساخته تازه سانجی لیلا بانسالی شوند. اتهامی که آنها به فیلم زدند، همان اتهام آشنای همیشگی است: تحریف تاریخ و روایتی جعلی از یک سند واقعی.»
آیا بانسالی دست به تخریب تاریخ زده و آن را جعل کرده است؟ پراسون جوشی امیدوار بود به کمک تاریخ‌شناسان، پاسخ مناسبی برای این پرسش پیدا کند. این پاسخ قرار بود هم سازندگان فیلم را راضی کند و هم معترضان به آن را اما ازآنجاکه فاصله بسیار زیادی بین دو طرف ماجرا وجود داشت، این پرسش مطرح بود که آیا می‌توان این دو خط موازی را در نقطه‌ای مشخص به هم رساند و متحد کرد؟!
به گفته بانسالی فیلمنامه فیلم بر اساس قصیده‌ای بلند به نام پادماواتی اثر مالک محمد جایاسی نوشته‌شده است. به‌این‌ترتیب، آنچه در داستان فیلم آمده روایتی درست اما دلخواه از یک رویداد تاریخی است اما اداره سانسور به دلیل اعتراضاتی که صورت گرفت، نمی‌توانست به ادعا و گفته سازندگان فیلم تکیه کند و باید مدرک محکم‌تری برای این موضوع ارایه و پیدا می‌کرد. حرف اصلی این است که صحت‌وسقم تاریخی موضوع باید توسط کسانی تایید شود که خود تحلیل‌کننده تاریخ هستند. این کار کمک کرده و باعث می‌شود تا در آینده، بحث اصالت تاریخی فیلم خاتمه یافته و جنجال‌های مربوط به آن فروکش کند. دو تاریخ‌شناسی که از سوی اداره سانسور مامور بازبینی فیلم و اعلام نظر درباره صحت‌وسقم تاریخی آن شدند، اساتید و پروفسور تاریخ از ایالت راجستان هستند. آر اس خانگاروت از کالج آگراوال جیپور و بی‌ال گوپتا، پروفسور بازنشسته و سرشناس راجستانی، دو تاریخ‌شناسی هستند که پادماوات را در دفتر کار جوشی تماشا کردند. هردوی این افراد قبل از شروع کارشان تاکید کردند که فیلم را بدون هیچ پیش‌داوری تماشا می‌کنند و اظهارنظرهای موافق و مخالف پیرامون آن، تاثیری در نظری که ابراز می‌کنند نخواهد داشت. هردوی این افراد در رشته خود به عنوان چهره‌هایی کارشناس و توانمند شناخته‌شده‌اند. پرسش مطرح این بود که آیا حکمیت هنری و تاریخی آنها مورد موافقت و رضایت دو طرف دعوا قرار می‌گیرد یا نه. نتیجه کار به این پرسش جواب مثبت می‌دهد. بانسالی و معترضان راجستانی قبل از شروع کار این دو پروفسور و تاریخ‌شناس گفته بودند این حکمیت را قبول داشته و داوری آنها را (هر چه که باشد) قبول خواهند کرد.
جوشی از کار پیش رو به عنوان شرایطی سخت برای اداره سانسور یادکرده و آن را تجربه‌ای قابل‌ذکر عنوان می‌کند. به گفته او، هر دو طرف از خودشان رفتاری متین بروز داده و به شیوه‌ای متمدنانه آن را حل کرده‌اند. در کشوری مثل هند، فیلم‌هایی که داستان‌های جنجالی دارند معمولا با درگیری‌های زیادی روبه‌رو و اعتراضات مربوط به آن، حتی با خشونت‌های گسترده‌ای همراه می‌شوند.
در تاریخ سینمای هند در چند دهه اخیر، می‌توان از تعداد قابل‌توجهی فیلم اسم برد که با تهدیدهای خشنی از سوی مخالفان خود روبه‌رو شدند. حتی پادماوات هم از این موضوع، جان سالم به درنبرد. در دو ماه گذشته، بانسالی، کارگردان فیلم و دیپیکا پادکونه، بازیگر اصلی زن آن با تهدیدات مرگ روبه‌رو شدند. دامنه این تهدیدات آنقدر زیاد بود که پلیس بمبئی مجبور شد، مامورانی را برای مراقبت از جان آنها بگمارد. این موضوع، منتقدان و دوستداران سینما را به یاد ماجرای فیلم «بمبئی» در بیست‌وسه سال قبل و تهدیدات علیه مانیشا کویرالا، بازیگر آن انداخت. بحث مربوط به پادماوات از دو ماه قبل آغاز شد. در یک اقدام جمعی غیرمشترک هنری در هند، یک جمع متضاد و با هدف‌های مختلف معترض شده و صدای اعتراض‌شان را بلند کردند! این صدا آنقدر بلند بود که تبدیل به تیتر یک رسانه‌ها شد. از یک‌سو، هنرمندان به محدودیت آزادی و خلاقیت هنری معترض بودند و از سوی دیگر، اداره سانسور از عدم هماهنگی هنرمندان با آنها. گروه‌های قومی و مذهبی نسبت به موضوع «روایت نادرست تاریخی» فیلم‌های سینمایی اعتراض کردند و فیلمسازان به مشکلات موجود در سر راه اکران عمومی فیلم‌های‌شان. تمام این مسائل هم از درام تاریخی پادماوات نشات می‌گرفت.
جنجال فوق همزمان با همکاری کمپانی هالیوودی پارامونت با فیلم آغاز شد. این کمپانی اعلام کرد پخش بین‌المللی فیلم را به عهده گرفته است. موفقیت بین‌المللی فیلم‌های قبلی بانسالی، باعث شد تا کمپانی پارامونت وظیفه توزیع آن در بین کشورهای خارجی را به عهده بگیرد. چنین به نظر می‌رسد که برای این کمپانی، حوادث داخل هند علیه فیلم اهمیت چندانی نداشته و آن را یک موضوع داخلی ارزیابی می‌کنند؛ اما در شرایطی که سرنوشت فیلم در محاق و بلاتکلیفی قرار گرفت، آنها هم مجبور شدند از خیر اکران عمومی بین‌المللی آن بگذرند و منتظر بمانند و ببینند این موضوع در داخل هند چگونه حل‌وفصل می‌شود. این اولین‌بار است که پارامونت یک محصول بالیوودی را توزیع بین‌المللی می‌کند.
اعتراضات به فیلم از سوی فعالان هندو در این کشور صورت گرفت و بالاخره به ثمر نشست. درحالی که تهیه‌کنندگان فیلم، آن را برای اول دسامبر (ده آذر) آماده نمایش عمومی کرده بودند، مجبور به عقب‌نشینی شده و اکران عمومی آن را به زمان نامعلوم دیگری موکول کردند. مخالفان نسبت به نوع روایت این داستان تاریخی و برخی مسائل آن معترض بودند. دامنه اعتراضات گروه‌های هندو آنقدر زیاد و بالا بود که تهیه‌کنندگان فیلم تصمیم گرفتند نمایشی خصوصی برای آنها و رهبران‌شان ترتیب دهند. آنها امیدوار بودند این نمایش خصوصی، بتواند نگرانی‌های فعالان هندو را برطرف کند و اکران عمومی پادماوات بدون جنجال و حاشیه باشد؛ اما اقدامات سازندگان فیلم نتیجه نداد و شرکت فیلمسازی وایاکام ١٨ موشن پیکچرز در یک بیانیه رسمی اعلام کرد، در شرایط پدید آمده داوطلبانه از اکران عمومی آن صرف‌نظر می‌کند. این درام تاریخی پرخرج را کسی کارگردانی کرده که در دو دهه اخیر تعدادی از بهترین و موفق‌ترین محصولات بالیوودی هم چون دوداس، رام و لیلا و باجیرائو و مستانی را ساخته است. دوداس او در اوایل سده جدید، فروش بسیار بالایی در جدول گیشه نمایش سینماهای هند کرد و جان تازه‌ای به جدول گیشه خشک بالیوود داد. در کنار موفقیت بالای مالی این فیلم‌ها، منتقدان هم دوستدار کارهایش بوده‌اند. در حقیقت، بانسالی با فیلم‌هایش سبک تازه‌ای را برای سینمای هند به ارمغان آورده که صحنه‌آرایی‌های باشکوه با لباس‌ها و رنگ‌های خاص مشخصه اصلی آن است. طی این سال‌ها، منتقدان هندی و خارجی از فیلم‌های بانسالی به عنوان آثاری چشم‌نواز اسم برده‌اند که تماشاچی را مسحور زیبایی‌ها و جذابیت‌های خود می‌کند.
اما پادماوات که حال و هوای همیشگی فیلم‌های بانسالی را دارد، چرا جنجال برانگیخت؟ این‌بار داستان فیلم باعث نگرانی فعالان هندو شده و بیشتر از هر جای دیگر، صدای اعتراض هندوهای ایالت راجستان را بلند کرد. آنها این داستان تاریخی را دروغین ارزیابی کرده و گفتند سازندگان فیلم برای جلب تماشاچی بیشتر، دست به تحریف تاریخ کهن زده‌اند.
مهم‌ترین نکته اعتراضی، سکانسی رویایی بود که بین دیپیکا پادکونه و رانویر سینگ دو بازیگر اصلی اتفاق می‌افتد. البته محصولات بالیوودی، همیشه دربردارنده چنین سکانس‌های رویایی و خیالی هستند و تعدادشان در فیلم‌های سینمایی کم نیست! اما تفاوت این سکانس رویایی با سکانس‌های مشابه در این بود که دو بازیگر فوق در فیلم، در نقش کاراکترهایی متخاصم ظاهرشده‌اند و نه دو دلداده محبوب و موافق.
در بازبینی فیلم توسط اداره سانسور و حکمیت‌کنندگان آن، همین سکانس موردبحث قرار گرفت و قرار شد از دل فیلم بیرون آورده شود. همین نکته، بخش بسیار مهمی از مشکل فیلم را حل کرد! دیپیکا پادکونه که این روزها گران‌ترین بازیگر زن بالیوود است، دو سال قبل با بیماری افسردگی روبرو شد و چند ماهی را در بیمارستان گذراند. پزشکان گفتند علاج بیماری‌اش، حضور در جلوی دوربین و بازی در نقش‌های متفاوت است. او نقش اصلی دو ساخته قبلی بانسالی را هم به عهده داشته و تماشاگران بین‌المللی او را به خاطر بازی دریکی از نقش‌های قسمت تازه (و البته ناموفق) «سه ایکس» در کنار وین دیزل می‌شناسند.
پادکونه در پادماوات نقش رانی پادمینی ملکه وقت ایالتی در هند باستان را به عهده دارد. او به خاطر شجاعت، هوش بالا و زیبایی‌اش زبانزد همگان بود. شاهد کاپور که زمانی قرار بود جای شاهرخ خان را در بالیوود بگیرد، نقش همسر او ماهاراوال راتان سینگ را بازی کرد. او که یکی از حاکمان راجپوت بود، تا آخرین‌نفس برای حکومت همسرش رانی و محافظت از جان او مبارزه کرد. بااین‌حال، نه این دو کاراکتر که سومین شخصیت مهم فیلم سلطان علاءالدین خلجی بود که سروصدا به پا کرد. این نقش در فیلم توسط رانویر سینگ بازی شده است. سلطان علاءالدین دومین و قدرتمندترین حاکم سلسله خلجی به‌حساب می‌آید که قلمرو تحت حاکمیتش در دهلی بود. دودمان خلجی یک سلسله پادشاهی از ترک‌های خلج با اصلیت افغانی و فارسی‌زبان بود. علاءالدین به قلمرو پادماواتی حمله کرد، اما به او دل بست! این هم از عجایب تاریخ است و نمونه‌های زیادی در این رابطه می‌توان در متون و کتاب‌های تاریخی پیدا کرد. درعین‌حال، یک چنین داستانی کاملا به مذاق فیلمسازان هندی و بالیوودی خوش می‌آید.
به گفته مخالفان فیلم، نمایش صحنه‌ای رمانتیک بین ملکه ازدواج‌کرده راجپوتی با امپراتور مهاجم مغول، هم تنفر برانگیز و توهین‌آمیز» و هم غیرمعقول و نابخشودنی است. در تاریخ هند از این امپراتور پرقدرت، به عنوان یک مهاجم بی‌رحم اسم برده شده است؛ اما آنچه خشم بیشتر معترضان را برانگیخت، بازیگری بود که در نقش سلطان علاءالدین ظاهر شد. سپردن این نقش به رانویر سینگ که طرفداران بسیار زیادی در هند و به‌خصوص در بین جوانان و دخترها دارد، حکم یک گناه نابخشودنی را داشت! به‌صورت طبیعی، حضور سینگ در چنین نقشی تصویری خوب و مطلوب از این کاراکتر تاریخی ارایه می‌دهد. در یک‌کلام، هندوهای معترض می‌گفتند فیلم بانسالی به شکلی جذاب و باشکوه، یک دشمن قدیمی را موجودی دوست‌داشتنی و قابل‌احترام به نمایش می‌گذارد. این اولین‌بار است که رانویر سینگ در یک فیلم هندی، نقش شخصیت منفی داستان را بازی می‌کند. او چند سالی می‌شود که به جمع بازیگران سینمای هند پیوسته و در همین مدت کوتاه، شهرت فوق‌العاده‌ای کسب کرده است. مراسم‌های مختلف اهدای جوایز در هند، در دو سال اخیر او را به عنوان بهترین بازیگر سال انتخاب کرده و هیچ‌یک از بازیگران جوان بالیوود، موقعیت ویژه او را در بین تهیه‌کنندگان و فیلمسازان ندارند.
به گفته بانسالی فیلمنامه فیلم بر اساس قصیده‌ای بلند به نام پادماواتی اثر مالک محمد جایاسی نوشته‌شده است. به‌این‌ترتیب، آنچه در داستان فیلم آمده روایتی درست اما دلخواه از یک رویداد تاریخی است اما اداره سانسور به دلیل اعتراضاتی که صورت گرفت، نمی‌توانست به ادعا و گفته سازندگان فیلم تکیه کند و باید مدرک محکم‌تری برای این موضوع ارایه و پیدا می‌کرد.
در تاریخ سینمای هند در چند دهه اخیر، می‌توان از تعداد قابل‌توجهی فیلم اسم برد که با تهدیدهای خشنی از سوی مخالفان خود روبه‌رو شدند. حتی پادماوات هم از این موضوع، جان سالم به درنبرد.
روزنامه اعتماد
نظر شما