به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛  کتاب «نماد و اسطوره» نوشته حجت ­الاسلام حمید پارسانیا، با مقدمه آیت ­الله جوادی آملی از سوی انتشارات کتاب فردا و دفتر نشر معارف منتشر شد. پارسانیا، استاد دانشگاه­های تهران و باقرالعلوم(ع)، مدرس فلسفه اسلامی در حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی است.

مباحث کتاب «درآمدی بر معرفت نمادهای اجتماعی» است و به منظور تأمین برخی از مبادی لازم جهت شناخت و بررسی احکام و خصوصیات نمادهایی که در زندگی اجتماعی انسان دخیل هستند گرد آمده است و تمرکز آن در مباحثی است که درباره نمادهای حقیقی در دو علم فلسفه و عرفان نظری مطرح شده است.

محتوای کتاب

کتاب «نماد و اسطوره» از مقدمه آیت ­الله جوادی آملی، مقدمه نویسنده و ۱۴ بخش کوتاه تشکیل شده است. تعریف لغوی نماد، نماد در حوزه ­های مختلف علوم، نماد در عرفان نظری، نماد در مسائل فلسفی، کثرت عددی و وحدت حقیقی، دوری از وحدت و پراکندگی در کثرت، وثنیت و جعل اساطیر، زوال اساطیر و توغلّ در کثرت، انسان کثرت بین و جهان منجمد، انسان موحد و عالم معانی، آسمان زمینی و زمین آسمانی، جایگاه اهل معنا و زمین اهل دنیا، ضمایم و نمایه.

نویسنده در بخش ضمایم، متن عربی برخی مباحث کتب فلسفه اسلامی و عرفان نظری و کتب تفسیری که در متن کتاب از آنها استفاده شده را آورده است؛ برش­هایی از جلد نهم اسفار اربعه ملاصدرا، الطبیعیات من الشفاء، شرح القیصری علی الفصوص الحکم، تعلیقات علی شرح فصوص الحکم و مصباح الانس، جلد هفتم و سیزدهم و چهاردهم المیزان، جلد پنجم تفسیر صافی و...

پارسانیا که در این کتاب از منظر فلسفه اسلامی و عرفان نظری به موضوع نماد و اسطوره می ­پردازد، در مقدمه می ­نویسد: «مباحث مختصر کتاب با آن­که برای تأمین برخی از نیازهای علوم اجتماعی گرد آمده اند، تا آن­جا که به مراتب هستی و کیفیت نمادین آن­ها می ­پردازند، از زمره مسائل فلسفی می­ باشند و از آن­جا که تدقیق در حیثیت نمادین این مراتب شده و التزام به لوازم آن­ها پیش می­ آید، حقیقت بحث مانند تمامی مباحث فلسفی در یک تحول و استحاله عالی به صورت بحث عرفانی درمی ­آید... مباحث این درآمد، بیشتر عهده ­دار مسائلی چند پیرامون برخی از اصول موضوعه ­ای است که در بسیاری از مباحث روان شناسی فردی و اجتماعی یا مسائل جامعه ­شناختی، مورد نیاز هستند. در گزینش این مسائل جهت­گیری بحث بیشتر متوجه مسائل اجتماعی می­باشد؛ به همین دلیل در فصول پایانی با پرداختن به نتایج اجتماعی آن اصول، چهره جامعه ­شناختی آن­ها آشکار شده است.»(صص ۱۸-۱۹)

پارسانیا در بخشی دیگر از مقدمه می ­نویسد: «در فلسفه بحث از نماد، در محدوده مسائل خاصی نظیر مراتب نمادین و یا هستی مطرح می ­شود و در نهایت با کشف حقیقت نمادین مراتب به عرفان می ­پیوندد... تبیین حقیقت اساطیر گرچه یک بحث فلسفی است، اما راقم بر این باور است که این بحث می­ تواند همراه با مباحثی که چهره نمادین عالم را در وحی و تمثّلات پاک و زلال انبیاء و اولیای الهی(ع) اظهار می ­دارند به علاوه بر آن که افق­های نوینی را در فراروی انسان­ شناسی و مردم ­شناسی قرار می­ دهد، دریافت جدیدی را نیز برای جامعه ­شناسانی فراهم می ­آورد که سرگرم نظاره بر جامعه یا جوامعی هستند که پس از غیبت حقیقت و نمادهایی که حقیقت را ارائه می ­دهند، اینک در سوگ خداوندگاران اساطیری نیز به مرثیه نشسته اند. نماد در عرصه توحید راه به حقیقت می ­برد و اسطوره که سراب است، در دامن شرک به گزافه، داعیه حقیقت دارد.»

پارسانیا در بخش «نماد در عرفان نظری» می ­نویسد: «عرفان نظری علمی است که در آن به طور گسترده درباره نماد بحث می ­شود؛ زیرا در عرفان، ذات حق ناشناخته و بلکه ناشناختنی است و آن­چه در عرفان شناخته می ­شود اسماء و نام­های الهی است که نشان آن حقیقت بی ­نشان هستند. «اسم» که بحث از آن، مسائل عرفان نظری را تشکیل می ­دهد، مرادف با نماد است.»(ص ۳۳)

عرفان نظری علمی است که با نظر در وجهه نمادین اشیاء، ضمن آن­که بر خلاف دیگر علوم، تمام آفرینش را صحنه تحقیق خود قرار می­ دهد، در تمام مسائل به بحث و کاوش پیرامون مقامات کشف و شهود ـ که همان مراتب ظهور و نمود است ـ می ­پردازد، از این رو هیچ علمی را نمی­ توان یافت که چون عرفان، به بحث از حقایق نمادین بپردازد.(ص۳۵)

ویژگی ها و اهمیت کتاب

تاکنون درباره نماد و اساطیر در کشور کتاب­هایی ترجمه شده است و اهمیت این کتاب از این جهت است که برای نخستین بار، یک استاد برجسته فلسفه اسلامی به صورت تفصیلی به بحث و بررسی «نماد و اسطوره» پرداخته است و از سویی آیت ­الله جوادی آملی، حکیم و مفسر و فیلسوف برجسته جهان اسلام، با مقدمه بر این کتاب، برخی اصول فلسفی و عرفانی را برای شناخت نمادهای حقیقی و اعتباری در افق نگاه پژوهشگران قرار داده ­اند.

آیت ­الله جوادی آملی در مقدمه کتاب می ­نویسند: «جهان امکان از دیدگاه موحّد، نماد حقیقی ذاتی است، نه وصفی؛ یعنی تمام ذرات در تمام حالات نشانه جمال یا جلال حق هستند و تحول اوصاف نیز نمونه تحول اراده خداوند است؛ یعنی هیچ حالی برای هیچ موجودی فرض نمی­ شود که آن موجود در گوهر ذات خود نماد حق نبوده و یا دگرگونی وصف آن نماد حقیقی نسبت به تحول اراده خدا نباشد. هر موجودی که از کمال­های بیشتر برخوردار باشد نمادی کامل­تر از نمونه ­های دیگر است تا برسد به کون جامع ـ انسان کامل ـ که کامل­­ترین نمادهاست.»(ص۱۲)

آیت ­الله جوادی آملی در انتهای مقدمه می­ نویسد: «آنان که از نظر جامعه ­شناسی، عصر اسطوره را قبل از دوره مذهب و آن را قبل از عصر فلسفه و آن را قبل از مرحله علم پنداشتند، برای تحجّر اسطوره ­گرایان عصر علم که نمونه بارز آن خود صاحب ­نظران علمی ­اند پاسخ قابل توجهی ندارند و بررسی اوضاع کنونی (عصر علم) نشانه تهاجم فراوان به سوی اسطوره ­های تهی از هرگونه حقیقت است؛ زورمداران ستم­ پیشه نیز از حمایت آن اسطوره ­ها دریغ نمی ­ورزند و بلکه تبلیغات مستمر آن­ها، نشانه رواج بازار افسانه ­سازان است.»(ص۱۴)

مخاطبین خاص کتاب

این کتاب برای دانشجویان و محققان این عرصه ها مفید خواهد بود: فرهنگ و علوم اجتماعی، ارتباطات و رسانه، تاریخ تمدن، هنر، فلسفه هنر، نشانه شناسی، فلسفه و عرفان.

مشخصات

چاپ اول کتاب «نماد و اسطوره» در ۱۹۲ صفحه، تیراژ ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۱۱۰۰۰ تومان به همت انتشارات کتاب فردا و با حمایت دفتر نشر معارف عرضه شده است. کتاب فردا تاکنون کتاب­های «جهان­های اجتماعی»، «انواع و ادوار روشنفکری»، «اخلاق و عرفان» را از این نویسنده و پژوهشگر منتشر کرده است.

انتشارات کتاب فردا از ناشران تخصصی در حوزه علوم انسانی است که در سال ۱۳۹۲ ناشر برگزیده کتاب سال حوزه شده است که «مردم ­شناسی تحول در علوم انسانی» (ابراهیم فیاض)، «مهندسی تمدن اسلامی؛ موانع و الزامات» (عبدالعلی رضایی)، «بینش تمدنی؛ بر اساس درس­های استاد محمدمهدی میرباقری»، «نظریه سیاسی شهید صدر» (طالب همدانی)، «تحول حوزه علمیه و روحانیت» (علیرضا پیروزمند)، «جستارهایی در فقه حکومتی» (عباسعلی مشکانی سبزواری)، «تأملاتی در فلسفه اسلامی» (سید یدالله یزدان ­پناه)، «هویت ما» (حسین کچویان) و «واکاوی بنیان­ های ایدئولوژیک سند ۲۰۳۰» (رضا حبیبی) از آن جمله است.