به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛  نشست هفتگی شهر کتاب به مناسبت چهلمین سالروز درگذشت مرحوم احمد احمدی مدیر انتشارات سمت با حضور حجت الاسلام محمدعلی عبدالهی، علی افضلی و غلامعلی حداد عادل عصر روز گذشته برگزار شد.

در ابتدای این نشست، علی اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی مؤسسه شهر کتاب گفت: یکی از مسائلی که بعد از انقلاب با آن سروکار داشتیم، مسئله وحدت حوزه و دانشگاه بود و دفاتری در این خصوص تشکیل شد که بتواند این پیوند را برقرار کند. استاد احمدی یکی از کسانی بود که مصداق بارز وحدت حوزه و دانشگاه است. چون هر دو حوزه را به خوبی می شناخت و توانست این دو را با هم پیوند دهد. از دیگر خصوصیات شخصیتی احمدی فراجناحی بودن او بود چرا که نمی خواست خیلی در حوزه سیاست ورود کند. و مسائل را دقیق و عمیق بررسی می کرد. از دیگر ویژگی های شخصیتی ایشان اخلاق و عرفان بود و کمتر کسی را در این حوزه به ساده زیستی ایشان دیده ام. بسیار نکته بین بود و تواضع و خلوصش زبانزد همگان بود.

وی در ادامه با اشاره به شناخت خوب احمدی از تعملات و اندیشه های فلسفی تصریح کرد: استاد احمدی با شناختی که از زبان انگلیسی و حوزه عرفان داشت تحولات فلسفی را به خوبی رصد می کرد. همچنین تحت تاثیر رفتار و اخلاق علامه طباطبایی بود و اخلاق او در میان دانشگاهیان و حوزویان به عنوان الگوی اخلاق اسلامی مطرح بود.

در ادامه این نشست حجت الاسلام محمدعلی عبدالهی استاد فلسفه دانشگاه تهران و شاگرد مرحوم احمد احمدی به بررسی کتاب «بن لایه های شناخت» از احمدی پرداخت و گفت: مطالعه کتاب «بن لایه های شناخت» یک نکته را نشان می دهد که خواستگاه معرفتی نویسنده کتاب و سنت تالیفی و تعلیمی است که نویسنده در این دو سنت به درستی تعلیم یافته و این شان را یافته که دست به ترجمه علمی بزند که به آن فلسفه تطبیقی می گوئیم. به هر معنایی که مفهوم فلسفه تطبیقی را در نظر بگیریم می توانیم این کتاب را زیر این مفهوم جای دهیم. طبق شواهد، کار تطبیق کار بسیار دشواری است و از هر کسی ساخته نیست. این کتاب نشان می دهد که مرحوم احمدی در پی چنین تلاشی بوده و به آن دست یافته و یک نظام و دستگاه فلسفی به وجود آورده که این دستگاه فلسفی یک سری دشواری های فلسفی را در معرفت شناسی یا نظام شناختی حل کند. به نظر می رسد یک فیلسوف باید فکر منظمی داشته باشد برای پاسخ دادن به پرسش های فکری و فلسفی و کار فلسفه طرح پرسش های دقیق و جدید است.

وی افزود: تلاش جانانه ای که احمدی در این کتاب انجام داده برای تدوین دیدگاه های خود به ویژه در حوزه معرفت شناسی، تلاش جانانه ای بوده و می توان گفت به یک دستگاه نظام سازی نزدیک شده و به دانشجویان توصیه می شود که دیدگاه های ایشان را در پایان نامه های خود به نقد و بررسی بگذارند. مطالبی که با یک نثر پخته و حساب شده در این کتاب نگاشته شده، در کلاس های درس ایشان تدریس می شده است.

عبدالهی تصریح کرد: تلاش احمدی برای فلسفه ورزی در کتاب بن لایه های شناخت دیده می شود و اینکه چگونه می تواند مهاجهه داشته باشد با فیلسوفان بزرگ در مسائل دشوار فلسفی که او در این کتاب عمدتاً به کانت پرداخته است. مهمترین مسئله در شناخت، مسئله آغاز حرف و شناخت است. اینکه شناخت از کجا آغاز می شود و چگونه برای انسان معرفت پدید می آورد. احمدی می گوید تمام معرفت ما از حس آغاز می شود. بنابراین آغاز شناخت از حس است. تحلیل مسئله تاثیر حس بر ما و آغاز شناخت و استدلال دلالت های فلسفی ادامه این باور است که تحلیل نقطه آغاز معرفت است و او را از دیگران مجزا می کند. آغاز معرفت همین رابطه وجودی میان حس و محسوس است و علیت هم از اینجا مطرح می شود و تمام آگاهی های بعدی ما از این نقطه ناشی می شوند.

سپس علی افضلی،  مدیر گروه کلام موسسه حکمت و فلسفه به سخنانی در خصوص ویژگی های شخصیتی احمدی پرداخت و گفت: ویژگی فیلسوف واقعی از نظر من، تعملات و تفکرات اجتهادی او است. برخی شارح و پاورقی زن های خوبی هستند اما خود حرف تازه ای برای فلسفه ندارند. فیلسوف واقعی یعنی تعملات و تفکرات اجتهادی و یعنی اینکه حرف تازه ای برای زدن داشته باشد نه اینکه حرف گذشتگان را تکرار کند.

وی با اشاره به کتاب بن لایه های شناخت مرحوم احمدی تصریح کرد: این کتاب یکی از مصادیق تفکر فلسفی اجتهادی در احمدی است که هم در آن بن لایه های تفکر فلسفی وجود دارد و هم در مورد آن حرف و حدیث بسیار می توان گفت. دکارت هم طرحی در فلسفه به جای گذاشته که آثار آن در تمامی فلسفه در همه دوران ها به جا مانده است. مروری بر کتاب بن لایه ها و در باب کتاب تعملات فلسفه دکارت که دل مشغولی مرحوم احمدی نیز بود، بر این امر گواه است که فلسفه تطبیقی هر چه کار شود، باز کم است و جای کار دارد. مهمترین مباحثی که احمدی در کتاب بن لایه ها مطرح کرده یکی دعوا و نزاعی است که میان اصالت وجود و اصالت ماهیت وجود دارد و یک دعوای لفظی بیشتر نیست. اینکه کسی بیاید و بگوید این بحث یک نزاع لفظی صرف است، حرف کمی نیست و جای کمی بحث دارد. مرحوم احمدی معتقد بود واژه ماهیت در میان اصالت ماهیتی ها و اصالت وجودی ها به یک معنا به کار نرفته است و دعوا میان معنای ماهیت باید ایجاد شود. بحث دوم، بحث علم به عالم خارج است که فیلسوفان معتقدند علم به عالم خارج، علم حصولی است. ولی مرحوم احمدی علم به عالم خارج را علم حضوری می داند نه حصولی. تقریباً شبیه این مطلب را مرحوم علامه طباطبایی هم در برخی آثار خود مطرح کرده که بحث مهمی است.

وی در پایان سخنان خود با بیان اینکه مهمترین کتاب در فسلسفه دکارت، کتاب تعملات است، تصریح کرد: مرحوم احمدی بعد از مرحوم فروغی اولین کسی است که این اثر دکارت را که بسیار مهم است، ترجمه کرده و انصافاً ترجمه خوب و دقیق و روشنی است. دکارت دو اثر دیگر دارد که اگر به آن توجه نشود، آثار بعدی دکارت نیز فهمیده نمی شوند. یکی اعتراضات دکارت و دیگری نامه های دکارت است که در آنجا دکارت نکته های دقیقی را مطرح می کند.

در ادامه این نشست غلامعلی حداد عادل با بیان سخنانی در خصوص کارنامه ترجمه آثار فلسفی مرحوم احمدی به ویژه نقد ترجمه کتاب تفکر فلسفی غرب اثر اتین ژیلسون، اظهارکرد: احمدی در دوره کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران این کتاب را ترجمه کرد در آن زمان درس تفسیر متون فلسفی به زبان های اروپایی تدریس می شد که مرحوم منوچهر بزرگ مهر این درس را تدریس می کردند. خصوصیت کتابی که مرحوم احمدی ترجمه کرد این بود که یک فیلسوف مسیحی و متعهد به دیانت مسیح با دفاع از فلسفه سنت توماس در قرون وسطی این کتاب را نوشته بود. چون مرحوم احمدی به فلسفه اسلامی علاقه داشت و می دید فیلسوفی در سطح بالاترین فلاسفه غرب حرف فلاسفه را می زند و این موضوع برای او جاذبه داشت، بسیار تلاش کرد تا در همان دوران دانشجویی این کتاب را ترجمه کند. این کتاب در واقع درس گفتارهای ژیلسون در سال ۱۹۳۶ و ۱۹۳۷ است که در دانشگاه کلمبیا  در آمریکا در کرسی ویلیام جینز توسط ژیلسون تدریس شده است.

استاد فلسفه دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه ژیلسون در این کتاب چه می خواسته بگوید ادامه داد: ژیلسون یک فیلسوف مسیحی نوتوماسی است. یعنی نگاهش، نگاه سن توماس است و این فلسفه را در اروپای قرن بیستم زنده کرده است. از ژیلسون حدود ۵۰ اثر تالیف شده که ۴۱ اثر آن به زبان فرانسه و ۹ اثر به زبان انگلیسی موجود است و ۹ کتاب وی تاکنون به زبان فارسی ترجمه شده است. این کاش همه کتاب های او به فارسی ترجمه می شد برای اینکه یکی از مسائل جامعه امروز ایران این است که از یک سو با فلسفه جدید و غرب سروکار داریم و از سوی دیگر با فلسفه اسلامی و این دو سنت امروز پا به پای هم زنده و فعال هستند خصوصاً در سالهای بعد از انقلاب که توجه بیشتری به معارف اسلامی از جمله حکمت اسلامی شده است.

وی افزود: انگیزه مرحوم احمدی برای ترجمه این کتاب این بود که ببیند فلسفه اروپایی و فلسفه جدید چه می گویند و چطور در اروپا از فلسفه قدیم دفاع شده است. ترجمه این کتاب به هیچ وجه کار ساده ای نبوده است. به اعتقاد ژیلسون همه فلاسفه در غرب به ناکامی کشیده شده اند و هر کدام با یک نفس تازه شروع کرده و در پایان به گره های کوری رسیده اند که موجب شکاکیت شده است. امثال کسانی مانند ژیلسون به ما کمک می کنند که چطور فیلسوفان اسلامی را در کنار فیلسوفان غربی قرار دهیم و بتوانیم یک داوری عادلانه در این خصوص بکنیم. مرحوم احمدی به درستی این موضوع را درک کرد و به همین دلیل دست به ترجمه این کتاب زد.