فرهنگ امروز/ آنژیلا عطایی: « تحلیل سوژه در ادبیات داستانی پسامدرن ایران» عنوان کتابی است از فرزاد کریمی که انتشارات روزنه در سال 1397 منتشر کرده است. فرزاد کریمی با تاکید بر بروز بحران در ادبیات غیردانشگاهی و حتی دانشگاهی ایران و نیز بحران در نقد ادبی که به دلیل عدم آشنایی ادبیات دانشگاهی با شعر و داستان معاصر است، راه برون‌رفت از این وضعیت را ارتقا در زیباشناسی عمومی به کمک نقد ادبی صحیح و تولید نظریه‌های ادبی می‌داند. او با این مقدمه که کتاب حاضر حاصل پژوهش در جهت افزایش دانایی جمعی و ارتقای سطح زیبایی‌شناسی ادبی کشور است، پژوهشی را که در قالب کتاب حاضر گردآورده است به مخاطب عرضه می‌کند.
از آنجا که پایه کتاب پیش رو، پژوهش‌های نویسنده در قالب رساله دکترای ادبیات است، دو فصل اول کتاب به بیان کلیات، روش پژوهش و مبانی نظری و پیشینه انتقادی با محوریت تحلیل داستان پسامدرن ایران می‌پردازد. سپس، ضمن جلب توجه مخاطب به این نکته که پسامدرنیسم یک وضعیت است نه یک شیوه زندگی و نیز ذکر این نکته که کتاب حاضر قرار است به تحلیل سوژه‌های درون متنی بپردازد، بنیادهای فلسفی سوژه، از ادبیات کلاسیک تا ادبیات پسامدرن مورد واکاوی قرار می‌گیرند و به این نتیجه می‌رسد که پسامدرنیسم در قالب نظریه‌های خاص قابل تعریف نیست چراکه ماهیت پسامدرنیته بر تکثرگرایی، نسبی‌گرایی و چارچوب‌گریزی است.
پس از آن کتاب با بیان نقش هم‌کناری فضاهای ذهنی در ساخت سوژه تابع گفتمان در رمان «هم‌نوایی شبانه ارکسترچوب‌ها» اثر رضا قاسمی، به تحلیل وضعیت سوژه تابع گفتمان در داستان پسامدرن ایران می‌پردازد. فصل بعدی کتاب «دیگری و سوژه پسامدرن» است. فرزاد کریمی با ذکر این‌که دیگری در نقش یک سوژه بیگانه، فضای ذهنی خود را به داستان وارد کرده است، آن را در ساخت فضاهای هم‌کنار در داستان پسامدرن موثر می‌داند.
«ماجرای پیچیده یک اتفاق ساده» اثر مرجان نعمت طاووسی کتابی است که در این فصل مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
«سوژه متنی در داستان پسامدرن» عنوان فصل دیگری از کتاب است. «داستان ویران» نوشته ابوتراب خسروی کتابی ست که برای تحلیل موضوع فوق انتخاب شده است، چراکه به عقیده فرزاد کریمی، شخصیت‌های آفریده خسروی در بسیاری از آثارش بازتاب چنین سوژه‌ای از انسان است و خسروی سوژه‌هایی وابسته به شرایط متنی را می‌سازد و می‌پروراند.
«بحران بازنمایی در ادبیات داستانی پسامدرن» فصل بعدی کتاب حاضر است. کریمی پس از ارائه تعریف از «نمود» و « بازنمود» به بررسی «بحران بازنمایی» در رمان « آزاده خانم و نویسنده‌اش» اثر رضا براهنی می‌پردازد. « خودآگاهی و مرگ سوژه پسامدرن» موضوع دیگری است که مورد بحث قرار گرفته است. به گمان مولف، چنانچه مبانی انسان‌شناسانه پست‌مدرنیته مورد توجه قرار گیرد، تنها رمان، تاریخ سری بهادران فرس قدیم» را می‌توان اثری پسامدرن دانست.
فرجام کتاب، به موضوع زیست‌جهان سوژه و وضعیت آن در دنیای پست مدرن پرداخته است. کریمی ضمن ارائه تعریف از «زیست‌جهان» برپایه پدیدارشناسی هوسرلی، با بررسی تعدادی از آثار نویسندگان نسل جدید ایران، زیست‌جهان سوژه را در داستان پسامدرن ایران تحلیل می‌کند. کاظم تینا تهرانی و آثارش، فصل دیگری از کتاب پیش رو را تشکیل داده‌اند. تینا تهرانی موضوع «سرآغاز داستان پسامدرن ایران» در کتاب فرزاد کریمی است.
نگاه پژوهش محور فرزاد کریمی موجب شده است تا در پایان، نگاهی آسیب‌شناسانه به تعدادی از آثار تحلیلی در زمینه ادبیات داستانی پسامدرن ایران داشته باشد. این کتاب با جمع‌بندی همه مباحث طرح شده در کتاب در گفتار پایانی به بررسی هویت انسان ایرانی امروز و داستان پسامدرن می‌رسد و پیشنهاداتی به پژوهشگران حوزه ادبیات در پسامدرنیسم ادبی ارائه می‌دهد.
ایبنا
نظر شما