فرهنگ امروز/ امیرابراهیم رسولی:

یکی از مسائل مهمی که مجلس پنجم به آن ورود کرد اصلاح قانون مطبوعات بود. این قانون پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تاریخ‌های ۲۰ مرداد ۱۳۵۸(۱) و ۲۲ اسفند ۱۳۶۴(۲) تغییر و بازنگری یافت و با گذشت نزدیک به ۱۵ سال نیاز به بازنگری مجدد در آن با توجه به مقتضیات روز و پیشامدهای جدید احساس می‌شد.

با توجه به فضایی که در روزهای پس از دوم خرداد ۱۳۷۶ و روی کار آمدن دولت اصلاحات به وجود آمد، واضح بود که مدعیان اصلاحات برنامۀ ویژه‌ای برای ایجاد و استفاده از مطبوعات در راستای تحت تأثیر قرار دادن و بهره‌کشی از افکار عمومی در جهت رسیدن به اهداف خود دارند.

مجلس پنجم با توجه به تجربۀ سه سالۀ دولت اصلاحات که روزنامه‌های زنجیره‌ای با سوءاستفاده از فضای به وجود آمده در جهت تخریب ارزش‌های اسلامی و هجمه به نظام و نهادهای انقلابی گام برمی‌داشتند سعی داشت جریان تند و احساسی و التهابی مطبوعات را کنترل کند.

در چنین فضایی طرح اصلاح قانون مطبوعات توسط مجلس پنجم مطرح گردید.

مهم‌ترین بخش‌های طرحی که در مجلس پنجم تصویب شد

از مهم‌ترین بخش‌های این طرح می‌توان به ممنوعیت فعالیت مطبوعاتی هواداران و اعضای گروه‌های ضدانقلاب و گروه‌های غیرقانونی و محکومین دادگاه‌های انقلاب اسلامی اشاره کرد.

سایر بندهای این طرح عبارت بود از:

- ممنوعیت استفاده از کمک‌های خارجی.

- حکم انفصال از خدمت موقت یا دائم کسانی که درصدد اعمال فشار بر مطبوعات باشند.

- لازم‌الاتباع بودن مصوبات شورای عالی امنیت ملی برای مطبوعات.

- اضافه شدن «انتشار مطلب علیه قانون اساسی» به مصادیق اخلال در مبانی و احکام اسلام.

- جرم بودن واگذاری نشریه به غیر، اعم از قطعی یا شرطی، یا اجاره.

- اضافه شدن شرط «پایبندی و التزام عملی به قانون اساسی برای متقاضی روزنامه».

- مسئولیت سایر اشخاص (نویسنده و ...) در ارتکاب جرم مطبوعاتی علاوه بر مدیرمسئول.

- تعیین مجازات برای برخی از جرایم مطبوعاتی و اضافه شدن برخی از اعضا به هیئت نظارت. (۳)

توپخانۀ زنجیره‌ای‌ها شروع به کار کرد!

با قطعی شدن طرح این موضوع در صحن مجلس توپخانۀ نشریات زنجیره‌ای به‌نحوی عجیب و کم‌نظیر به‌کار افتاد تا با تخریب وجهۀ این طرح، با هر روش ممکن از مطرح شدن و تصویب آن جلوگیری کنند.

در همین راستا سیل مقالات و مصاحبه‌ها و کاریکاتورهای موهن علیه نمایندگان به‌راه افتاد، آن‌هم با تیترهایی جنجالی.

- «طرح اصلاح قانون مطبوعات، با قانون اساسی ضدیت جدّی دارد» (۴)

- «اصلاح قانون یا به بن‌بست کشاندن نظام» (۵)

- «طرح اصلاح مطبوعات، یعنی سایۀ استبداد بر فضای نشریات» (۶)

- «طرح اصلاح قانون مطبوعات نقطۀ سیاهی در مجلس پنجم است» (۷)

- «نظامی‌گری به پایان رسیده است، دست نگه دارید، زمان گفت‌وگو است» (۸)

- «مصوبات مجلس، سانسور رسمی بر مطبوعات» (۹)

- «محدودیت مطبوعات، خشم مردم را شعله‌ور خواهد کرد». (۱۰)

معنی خشم این به‌اصطلاح «مردم»، دو روز بعد روشن شد. روزنامۀ «سلام» ارگان مجمع روحانیون مبارز در عملی که توسط وزیر اطلاعات دولت اصلاحات «دزدی» خوانده شد با انتشار یک سند محرمانه (و آن‌هم با تحریف) تیتر زد: «سعید اسلامی پیشنهاد اصلاح قانون مطبوعات را داد» (۱۱)

پس از این تیتر و مطلب روزنامه سلام، این روزنامه به دلیل ارتکاب جرم بیّن، توقیف شد و پس از آن بود که طبق برنامه‌ریزی دشمنانی که تا عمق مراکز اجرایی نفوذ کرده بودند، فتنۀ «کوی دانشگاه» رقم خورد.

تصویب در روزهای پایانی مجلس پنجم

در چنین فضای پرالتهابی طرح اصلاح قانون مطبوعات با توجه به حجم مخالفت مطبوعات (که عموماً نوخواسته و برخواسته از طیف اصلاح‌طلبان بودند) مرحله اول طرح (کلیات) در تیرماه ۷۸ مورد تصویب نمایندگان مجلس قرار گرفت. تصویب کلیات طرح نه‌تنها از مخالفت‌ها نکاست بلکه سبب التهابات بیشتری ازجمله فتنه ۱۸ تیر ۷۸ نیز گردید.

مجلس پنجم سرانجام در آخرین روزهای کاری پس از مدت‌ها بحث و بررسی و آراء موافقان و مخالفان، «طرح اصلاح قانون مطبوعات» را در تاریخ ۳۰ فروردین ۱۳۷۹ به تصویب رساند. (۱۲)

البته با روی کار آمدن مجلس ششم، نمایندگان منتخب بلافاصله پس از تصویب اعتبارنامه‌ها به فکر اصلاح این قانون تصویب‌شده در آخرین روزهای مجلس پنجم افتادند. نمایندگان مجلس ششم ۱۶ مرداد ۱۳۷۹ طرح اصلاح قانون مطبوعات را به‌عنوان اولین طرح دوفوریتی مجلس جدید در دستورکار قرار دادند که به دلیل اهمیت موضوع و حکم حکومتی رهبر معظم انقلاب در این رابطه در شمارۀ آینده ماهنامۀ «نماینده» بدان خواهیم پرداخت.

پی‌نوشت‌ها:

۱. کیهان، ۲۱ مرداد ۱۳۵۸، صفحۀ ۱ و ۲

۲. کیهان، ۲۴ اسفند ۱۳۶۴، صفحۀ ۱۹

۳. مجلس پنجم؛ بالاترین مشارکت، اصلاح قانون مطبوعات، خبرگزاری دانشجو، ۲۳ آذر ۱۳۹۰

۴. روزنامۀ آریا، ۲۰ خرداد ۷۸

۵. روزنامۀ سلام، ۹ تیر ۷۸

۶. روزنامۀ ایران، ۱۲ تیر ۷۸

۷. روزنامۀ نشاط، ۱۲ تیر ۷۸

۸. روزنامۀ بامداد نو، ۲۹ فروردین ۷

۹. روزنامۀ گزارش روز، ۳۰ فروردین ۷۹

۱۰. روزنامۀ نشاط، ۱۶ تیر ۷۸

۱۱. روزنامۀ سلام، ۱۵ تیر ۷۸

۱۲. طرح اصلاح قانون مطبوعات از تصویب نهایی مجلس گذشت، جمهوری اسلامی، ۳۱ فروردین ۱۳۷۹، صفحۀ ۱۵