وبلن ( weblen  ) يكي از اولين نظريه پردازان حوزه مصرف است كه مفهوم مد ( mode ) را نيز در قالب مقوله مصرف توضيح مي دهد . انديشه هاي وي راهگشاي تحليل تغييرات اجتماعي بر مبناي تحليل الگوهاي مصرف مي باشد ( باكاك ، 23:1381 ).

مصرف از ديدگاه بورديو ( 1984 ) فراتر از چيزي به نام هم چشمي است كه وبلن اشاره كرده است بلكه مي خواهد بگويد گروههاي فرادست و فرودست مبارزه اي بي پايان ( اما ملايم ) براي تثبيت هويت، ارزش و موقعيت اجتماعي خود هستند. مصرف ابزاري براي توليد فرهنگي ، مشروعيت سازي و مبارزه در فضاي اجتماعي است از ديدگاه بورديو، اقتصاد نوين اخلاق زاهدانه توليد و انباشت را ... به نفع اخلاق لذت جويانه مصرف نفي مي كند. وي مصرف را از اصلي ترين عناصر دنياي اجتماعي مدرن مي دانست و به عنوان متغييري مستقل و نه فقط وابسته به عوامل اقتصادي تحليل مي كرد.

در تحليل پست مدرن از مفهوم مصرف ، بودريار با اشاره به ارزش نمادين مصرف ، مفهوم ميل را مفهوم محوري در اين حوزه مي داند و در اين بين، بازي هويت در فرايند مصرف مطرح مي شود.

جامعه شناسي مصرف نيز سعي در پاسخ دادن به سئوالات ذيل است كه روبرتز ( 1997 ) بخشي از آن را چنين مطرح مي كند:

1- مردم چقدر مصرف مي كنند كه توجه به نياز يا ولع دارد . 2- مصرف مردم به چه نحوي در ميان ايشان توزيع شده است . 3- گروههاي مختلف اجتماعي چگونه مصرف مي كنند . 4- كدام بخش از تفاوت در مصرف ناشي از تفاوت مصرف كاركردهاي فراواني دارد كه بعضي از آنها را چنين مي توان برشمرد : الف : برآوردن نيازهاي زيستي ب : تعريف كيستي كنشگران ج : بازتوليد نابرابري د: تجاري كردن روال زندگي روزمره

مصرف مدرن بر نظام هاي نمادين معنا مبتني است ، نمادهايي كه با شكل هاي بيگانه شده خلاقيت ، همچون طراحي كالاهاي مصرفي مدرن و تبليغات براي آنها عجين شده اند.

در جامعه امروز مصرف زدگي مانع از عيان شدن نا برابرهاي اجتماعي است . ميل به مصرف از ديدگاه هربرت ماركوزه ( 1969 ) سرشت ثانوي در سرمايه داري يكپارچه ايجاد كرده است . به نظر ماركوزه گريز از ميل مصرف مشكل ولي ممكن است.

مقوله مصرف تمام وجود انسان معاصر را پر كرده است . چون مصرف مي كند ، پس هست . دغدغه اصلي انسان امروزي ، وجود مادي وي است كه تا چه حد غير ماديات در اختيار وي قرار گرفته است . علم و دانش و سلامت فقط براي وجود مادي او تعريف مي شود نه پي بردن به هستي و كمال . چنين انساني با نگرش ابزاري كه دارد فقط به بقاي مادي خويش مي انديشد. كار  براي رفاهيات است . چنين انساني يك دغدغه بيش ندارد ؛ تنازع براي بقا و تعامل براي برتري جويي. چنين انساني به معناي واقعي كلمه ماديگرايي است كه همه چيز را در همين منفعت و مصرف مي بيند.

نهايت آن كه مصرف چيزي است اكتسابي و فراگير ، چيزي كه بعضي از مردم نسبت به آن جامعه پذير مي شوند.

در ايران امروز كه زندگي روزمره به شكل باز تابنده اي نمود مي يابد؛ مقوله مصرف و ولع خريد به شكل نمايشي است . از آنجايي كه بسياري از خانواده ها با مصرف كالاهاي مختلف فرهنگي عجين شده‌اند و تبليغات تجاري بر همه ابعاد و اعضاء خانواده اثر گذاشته است ، نياز به مصرف كالاها فراتر از نياز روزمره آنها ايجاد شده و ولع خريد در بين مردم بخصوص طبقات مرفه ديده مي شود. كه ناشي از اثر اخلاقيات لذت جويانه اي است كه درست برعكس در  دين اسلام نهي شده است.

طبقه مرفه براي ممتاز نمودن خويش به مصرف انواع كالاها دست مي زند و طبقه متوسط و پايين جامعه جهت همرنگي و پنهان فاصله خويش به چنين عمل مشابهي مي پردازد. بر اين اساس مشاهده مي شود كه طبقات پايين جامعه با كسري بودجه اي مواجهند كه به نوعي بايستي جبران شود .چشم و هم چشمي در محله هاي شهري شكل غالب زندگي است و  اين عمل زمينه را براي انواع مشكلات اجتماعي فراهم مي سازد كه بر سلامت رواني و اجتماعي جامعه اثر گذار است. رسانه ملي و رسمي كشور بر اين بازتاب ها افزوده است و شاهد آن هستيم كه هنرپيشگان با پوشش هاي مختلف سعي در تحميل سليقه هاي خويش به مردم اند و بعضي از برنامه هاي خانواده و يا آشپزي به صورت تلويحي سعي در نشان دادن دكوراسيون آشپزخانه و سبك زندگي به مردم اند و اثرگذاري آن در بين خانواده ها مشهود است.

فهرست منابع:

1- باكاك . رابرت (1381) - مصرف، ترجمه خسرو صبوري، تهران، نشر شيرازه

2- فاضلي . محمد(1383) - مصرف و سبك زندگي، تهران، وزارت فرهنگ و ا رشاد اسلامي

3- ريتزر . جورج (13749 ) - نظريه هاي جامعه شناسي، ترجمه محسن ثلاثي

منبع: آغاز