به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ موسسه انتشارات علمی و فرهنگی کتاب «تاریخ مختصر ترکیه» را به قلم کمال هاشم کارپات و با ترجمه حسن صادقیان و مصطفی محرمی روانه بازار کتاب کرد. این کتاب درباره تاریخ کشور ترکیه از سال 1800 میلادی تا 2012 میلادی به بحث پرداخته و ویژگی اصلی آن روایتگری رخدادها و تحولات مهم این دوره با توجه به جایگاه دین در تکوین هویت و جامعه مدرن ترکیه و ارزیابی تصمیمات و اقدامات پایه‌گذار افکار مترقی در حکومت عثمانی است.
 
کمال هاشم کارپات (15 فوریه 1923 ، باباداگ - 20 فوریه 2019، منچستر، نیوهمپشایر، ایالات متحده) مورخ و استاد ترک در دانشگاه ویسکانسین مدیسون بود. وی اصالتاً تاتار کریمه‌ای و در باباداگ، رومانی متولد شد. وی مدرک LLB خود را از دانشگاه استانبول، کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه واشنگتن و دکترای خود را از دانشگاه نیویورک دریافت کرد. وی قبلاً در شورای اقتصاد و اجتماعی سازمان ملل کار می کرد و در دانشگاه مونتانا (اگرچه در آن زمان دانشگاه ایالتی مونتانا نامیده می‌شد) و دانشگاه نیویورک تدریس می کرد. آخرین پست وی در دانشگاه شهیر استانبول بود.

فرآیند مدرنیزاسیون در ترکیه، از زمان شروع اصلاحات بنیادین در دربار عثمانی تاکنون در دوره اقتدار حزب عدالت و توسعه، صرفا از طریق ارزیابی سیر تحول بسترهای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی آن کشور قابل فهم خواهد بود. ویژگی برجسته پژوهش تاریخی کمال هاشم کارپات روایت‌گر رخدادها و تحولات مهم این دوره و اندیشمند برجسته علوم اجتماعی و سیاست، بذل توجه او به جایگاه دین در تکوین هویت و جامعه مدرن ترکی و ارزیابی تصمیمات و اقدامات پایه گذار افکار مترقی در حکومت عثمانی است؛ امری که در تاریخ‌نگاری‌ها و پژوهش‌های اندیشمندان نوین ترکیه چندان واکاوی نشده است. به عقیده کارپات، اکثر مردم ترکیه میانه رو و واجد اندیشه‌های مترقی و دموکراتیک هستند.

نگاهی به تاریخ ترکیه از عهد باستان تا روزگار کنونی
شبه جزیره آناتولی که دربرگیرنده بیشتر مناطق ترکیه امروزی است، همواره یکی از قدیمی‌ترین مناطق مسکونی دنیا بوده که قدمت آن به اوایل دوران نوسنگی باز می‌گردد. ترکیه کنونی در دوران باستان، تحت حکومت دولت‌شهرهای متعددی مانند لودیه و ایونیا قرار داشت. تا اینکه در حدود 500 سال پیش از میلاد، این دولت‌ها توسط کوروش پادشاه بزرگ و بنیانگذار سلسله هخامنشی منقرض شدند و ترکیه به بخشی از امپراتوری بزرگ هخامنشیان مبدل شد. اما پس از یورش اسکندر در سال 333 پ. م. آسیای کوچک به دست سلوکیان افتاد و پس از اندکی نیز رومیان جای آنها را گرفتند.

بعدها امپراتوری روم به دلیل وسعت زیاد دچار مشکل شد، تا اینکه در سال 395 میلادی امپراتور کنستانتین شهر بیزانتیوم ( کنستانتین /قسطنطنیه / استانبول / اسلامبول ) را پایتخت خود قرار داد. این اقدام مقدمه تقسیم روم به دو بخش شرقی و غربی شد. از آن پس روم شرقی یا امپراتوری بیزانس، ترکیه کنونی را در دست گرفت. در سال ۴۶۳ هجری قمری، ترکمانان مسلمان سلجوقی به فرماندهی آلب ارسلان به جنگ با امپراتوری بیزانس شتافتند و در ملازگرد، سپاه امپراتور بیزانس، رومانوس چهارم را شکست دادند. بدین ترتیب نیمه شرقی ترکیه به دست سلجوقیان افتاد و زمینه برای مسلمان شدن مردم این منطقه و نفوذ زبان ترکی به آن جا فراهم شد. اما نیمه غربی ترکیه کماکان در دست امپراتوری بیزانس باقی‌ ماند.

پس از این بود که کوچ قبایل ترکمن مسلمان از شرق ایران به آسیای کوچک آغاز شد و این قبایل به تدریج دولت‌های کوچک محلی در آنجا تشکیل دادند. یکی از مشهورترین این قبایل، قبیله «قایی» بود که در نزدیکی آنقره ( آنکارا ) سکونت داشتند. رهبر این قبیله به نام عثمان در سال ۶۷۸ هجری خورشیدی (699 قمری/1300 میلادی) حکومتی تاسیس کرد که به نام خودش عثمانی خوانده شد. از آن پس تا حدود 150 سال بعد حکومت عثمانی بیشتر آناتولی را به تصرف درآورد. در سال 832 ه. خ. (1453میلادی)، سلطان محمد فاتح توانست به زندگی هزار ساله امپراتوری بیزانس (روم شرقی) پایان دهد. فتح درخشان او، تسخیر قسطنطنیه (کنستانتین یا استانبول کنونی) پایتخت بیزانس بود، که از آن پس استانبول نامیده شد. این فتح مبدا قرون جدید در تاریخ اروپا شناخته شده‌ است.

کسی که حکومت عثمانی را به امپراتوری عثمانی تبدیل کرد، سلطان سلیم یکم ملقب به یاووز (مهیب) بود. وی در اوایل سده نهم هجری قمری به پادشاهی رسید. او در طول پادشاهی ۹ ساله خود شام، مصر، دیاربکر، غرب کردستان، عراق، حجاز (غرب عربستان)، و بخش‌هایی از بالکان (در جنوب شرق اروپا) را به تصرف درآورد و خود را خلیفه مسلمانان نامید. همچنین او کتاب‌های بسیاری را از مناطق متصرف شده بدست آورد، که اکنون زینت بخش کتابخانه‌های ترکیه‌ است. سلطان سلیم یکم در سال 893 ه. خ. (920 ق. /1514 م.) شاه اسماعیل یکم را در جنگ چالدران شکست داد. اوج قدرت عثمانی در زمان سلطان سلیمان یکم (قانونی/باشکوه) پسر سلطان سلیم رخ داد. او مناطق بیشتری را به تصرف درآورد و حتی به محاصره وین پرداخت. او در یکی از جنگ‌هایش با شاه تهماسب صفوی، تا سلطانیه نیز پیش آمد. پس از او امپراتوری عثمانی رو به انحطاط گذاشت.

امپراتوری عثمانی در جنگ اول جهانی از هم پاشید و مورد تهاجم بریتانیا و متحدانش واقع شد. مصطفی کمال پاشا به دلیل سازماندهی مقاومت ملی علیه دول خارجی قهرمان ملی ترکیه شد و توانست جمهوری ترکیه را در سال 1302 (1923) بر پایه اصل جدایی دین از سیاست بنا کند و ملقب به آتاترک (پدر معنوی ترکیه) شد. وی خط لاتین را برای نوشتن زبان ترکی مرسوم کرد و اقدامات بسیاری را برای صنعتی و غربی شدن ترکیه انجام داد و دوره نوینی را در کشور ترکیه به وجود آورد. در دوران اقتدار آتاترک که از آن به عنوان دوران تک حزبی یاد می‌شود، سیمایی از اقتدار سیاسی ملی گرایانه ترکیه به نمایش گذاشته شد که ابایی از نژادپرستی و ترویج پان‌ترکیسم و به انزوا راندن اسلام و قومیت‌ها نداشت. بعد از یک دوران تک‌حزبی در ترکیه در سال 1329 (1950) حزب دمکرات از گروه سیاسی مخالف قدرت را بدست گرفت و به تعداد احزاب اضافه شد.

ترکیه در سال 1325 به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و در سال 1331 به ناتو پیوست. ترکیه عضو جنبی جامعه اروپا است و اکنون با اجرای اصلاحاتی سعی در تحکیم و تقویت مردمسالاری و اقتصاد خود دارد تا بتواند مذاکرات برای عضویت در اتحادیه اروپا را با موفقیت به پایان برساند. نخستین قانون اساسی جمهوری ترکیه که در سال 1924 میلادی تهیه شده‌ است دین رسمی ترکیه را اسلام تعیین کرده است. لیکن در اصلاحات قانون اساسی سال 1928 این ماده قانونی حذف و با تأکید بر جدایی دین از سیاست، ترکیه کشوری با دولت و حکومت سکولار (جدایی دین ازسیاست) معرفی شده‌ است. بنابر آخرین آمار موجود در ترکیه حدود 98 درصد جمعیت این کشور را مسلمانان و دو درصد را مسیحیان و کلیمیان و پیروان دیگر ادیان تشکیل می‌دهند. مسلمانان ترکیه بیشتر پیرو مذهب تسنن هستند که از میان آنها حنفی‌ها بزرگترین گروه به‌ شمار می‌آیند که عمدتاً در مرکز و غرب ترکیه ساکن هستند. شافعی‌ها با جمعیتی کمتر در مناطق شرقی ترکیه مستقراند و اکثراً کرد هستند.

کتاب «تاریخ مختصر ترکیه» سعی کرده تحولات کشور ترکیه در دوران تولد جمهوریت در این کشور را مورد بررسی قرار دهد و به دور از جزئیات به بازخوانی رخدادها و تحولات اصلی در این کشور بپردازد و به طور ویژه به تاثیر مهاجرت‌ها بر ملی‌گرایی در میان عناصر غیر مسلمان ساکن بالکان و نیز چگونگی تبدیل بخش مسلمان عثمانی از شکل جماعت به ملت توجه نشان دهد.

این کتاب در بخش اول به دوران مدرن شدن حکومت عثمانی و فروپاشی امپراتوری آن و ایجاد جنبش‌های اصلاحی را مد نظر قرار داده است و در ادامه به موضوع تاسیس نظام جمهوری و ورود به حیات چند حزبی در این کشور نگاهی کارشناسانه دارد. بررسی موضوع جنبش رهایی بخش ملی، دوره اصلاحات، دوره گذر به دموکراسی و ایجاد حزب دموکرات در دولت در این بخش کتاب مورد بررسی قرار گرفته است.
 
کتاب در بخش سوم نیز دوران ظهور دموکراسی واقعی و جست‌وجوی هویت واقعی در ترکیه را از سال ۱۹۶۱ تا ۲۰۱۲ مورد بررسی دقیق قرار داده و در این خلال موضوع قدرت گرفتن طبقه متوسط آناتولی، دوره جستجوی دموکراسی، ایجاد دولت‌های ائتلافی، دوره جست‌وجوی اصالت و دوره حاکمیت حزب اعتدال و توسعه را مورد توجه قرار می‌دهد. فصل پایانی کتاب نیز به موضوع دیپلماسی خارجی ترکیه از سال‌های ۱۹۵۲ تا ۲۰۱۲ پرداخته است.

کتاب «تاریخ مختصر ترکیه» تالیف کمال هاشم کارپات و با ترجمه حسن صادقیان و مصطفی محرمی در 442 صفحه شمارگان 500 نسخه و بهای 60 هزار تومان از سوی انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.