فرهنگ امروز: رمضان نهمین ماه در تقویم اسلامی است. ماهی که مسلمانان سراسر جهان آن را ماه روزه‌داری در اصطلاحِ صوم، نماز، مراقبه و حضور در جمع مومنان می‌دانند. مسلمانان معتقدند قرآن در این ماه بر حضرت محمد (ص) نازل شده‌ است. در قرآن، مستقیماً به کسانی که ایمان آورده‌اند دستور داده شده که در این ماه روزه بگیرند. 

می‌توان تاریخ روزه را از زمان آدم ابوالبشر معرفی کرد. اگرچه در چگونگی و نحوه وجوب روزه اختلافاتی وجود داشته ولی اصل این عبادت بزرگ از همان ابتدا تا کنون، ثابت بوده است. روزه، عبادت دیرینی است که پیدایش آن را می‌توان با حضور آدم (ع) در زمین و پس از خروج وی از بهشت، دانست. روایت‌ها و احادیث مختلف به قدمت روزه و چگونگی آن در میان ملت‌های مختلف پرداخته است.

مفسر معروف، علامه طبرسی می‌نویسد: «روزه در میان انبیاء و امت آنان، از زمان آدم تا کنون مورد توجه بوده است. امیرالمومنین(ع) می‌فرماید: روزه، عبادت قدیمی است که خداوند هیچ امتی را از آن معاف نکرده است. در آیات قرآن نیز می‌خوانیم: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما واجب شد همان گونه که بر پیشینیان مقرر شده بود.»

امام باقر(ع) در این باره فرمود: «همواره در ماه رمضان، روزه واجب بود و این وجوب فقط برای انبیاء مقرر و برای امت آنان در غیر رمضان، روزه واجب بوده، ولی امت محمد (ص) مورد لطف ویژه خدا واقع گشته از این حیث در ردیف انبیا قرار گرفتند.»

مردی از ابن عباس، از مفسرین برجسته قرآن از چگونگی روزه انسان‌های برگزیده تاریخ، سوال کرد. ابن عباس در پاسخ گفت: «پیامبر اکرم (ص) فرمود: برترین روزه، روزه داشتن برادرم داود پیامبر است، که در طول سال همیشه یک روز را روزه می‌داشت و یک روز را افطار می‌کرد. سلیمان نیز در هر ماه، سه روز اول ماه و سه روز وسط و سه روز آخر آن را روزه دار بود، عیسی، همواره روزه دار بود و مریم نیز همیشه دو روز را روزه و دو روز را افطار می‌کرد.»

پیامبر اسلام (ص ) نیز در هر ماه اول، وسط و آخر آن را روزه می‌گرفت و می‌فرمود: این همیشه روزه‌داری است.

حضرت مریم وقتی که عیسی را به دنیا آورد، به او گفتند: ای مریم! مادرت که آدم درستی بود، چطور شد که بدون شوهر، فرزند آوردی؟ مریم به فرزند خود اشاره کرد و گفت: تو بر پاکدامنی من گواه بده. عیسی(ع) به امر خدا به زبان آمد و از پاکدامنی مادرش خبر داد. وقتی که به مریم گفتند چرا خودت حرف نمی‌زنی و از بچه استمداد می‌کنی، پاسخ داد: من نذر کردم که روزه‌دار باشم و با هیچ کس صحبت نکنم و باید در امساک و سکوت حکیمانه باشم. این سخن نشان می‌دهد که در زمان حضرت مریم امساک از سخن نیز مرسوم بوده است.

موسی کلیم‌الله در مناجات خود راز برتری امت محمد(ص) بر سایر امت‌ها را جویا شد. ندا رسید که امت محمد(ص) به خاطر ده خصلت، از جمله روزه‌داری در ماه مبارک رمضان، بر امت‌های دیگر برتری دارند. موسی همچنین پرسید: آیا کسی را همانند من گرامی داشته‌ای؟ ندا رسید: من بندگانی در آخر زمان دوران خاتمیت دارم که آنان را از طریق ماه رمضان گرامی داشتم.

به طور کلی در تمام اوقات در میان هر طائفه و هر ملت و مذهب، در موقع ورود اندوه و زحمت غیر مترقبه، روزه معمول بوده است. قوم یهود غالباً در موقعی که فرصت یافته می‌خواستند اظهار عجز و تواضع در حضور خدا نمایند، روزه گرفتند، تا گناهان خود را اعتراف کرده، به واسطه روزه و توبه، رضای خداوند را به دست آورند. با بررسی‌های بیشتر می‌توان نتیجه گرفت روزه در امت‌های گذشته نیز وجود داشت اما در غیر ماه رمضان، و تنها انبیاء در ماه رمضان روزه می‌گرفتند.

در آیه شریفه: «کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ»؛ای افرادی که ایمان آورده‏اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‏گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد تا پرهیزکار شوید؛ اشاره به این دارد که امت‌های گذشته دارای آئین و دین بوده‌اند. البته‏ نه همه آنها، و قرآن کریم معین نکرده که این امت‌ها کدام هستند، اما امت‌های نامبرده اهل ملت و دین بوده‏اند که روزه داشته‌‏اند، و از تورات و انجیل موجود در دست یهود و نصارا هیچ دلیلی که دلالت کند بر وجوب روزه بر این دو ملت دیده نمی‏شود، تنها در این دو کتاب فرازهایی است که روزه را مدح می‌کند، و آن را عظیم می‏‌شمارد. اما خود یهود و نصارا را می‏‌بینیم که تا عصر حاضر در سال چند روز به اشکالی مختلف روزه می‌‏گیرند، یا از خوردن گوشت و یا از شیر و یا از مطلق خوردن و نوشیدن خودداری می‏‌کنند.

همچنین در غیر قرآن مسئله روزه از اقوام بی دین نیز نقل شده است، همچنان که از مصریان قدیم و یونانیان و رومیان قدیم و حتی وثنی‏‌های هندی تا به امروز نقل شده است که هر یک برای خود روزه‏ای داشته و دارند، بلکه می‏‌توان گفت عبادت و وسیله تقرب بودن روزه از اموری است که فطرت آدمی به آن حکم می‌‏کند.

واجب شدن روزه در اسلام
در سال دوم هجرت واجب شدن روزه به مسلمانان ابلاغ شد. گرچه مسلمانان می دانستند که روزه، مورد توجه رسول خداست ؛ زیرا آن حضرت در برخی اوقات روزه می‌گرفت.
مرحوم طبرسی در تفسیر مجمع البیان می‌نویسد: «در اسلام، در سال دوم هجرت واجب شد و دارای شرایطی بود که بعدا از سوی پروردگار متعال مورد تخفیف قرار گرفته و از مدار وجوب خارج شد.»

صاحب مجمع البیان در ذیل آیه 189 سوره بقره می نویسد: «در آغاز، روزه برای پیران و کسانی که طاقت روزه داری را ندارند مقرر بوده است که بعدا نسخ گردید.»

در کتاب تفسیر الصافی ذیل آیه فمن کان منکم مریضا آمده است که: «در امم پیشین، بر خلاف امت اسلام روزه برای مسافران نیز مقرر بوده است.»