فرهنگ امروز: این نویسنده و پژوهشگر که چند کتاب درباره اسلامی ندوشن منتشر کرده است در پی درگذشت این شاعر، نویسنده، مترجم، پژوهشگر و استاد زبان و ادبیات فارسی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: به تعبیر من آقای اسلامی ندوشن بزرگ‌مردی یگانه بود که دلبستگی فراوانی به ایران، فرهنگ ایران، تاریخ ایران و شکوفایی فرهنگ و ادب فارسی داشت. خود گفته بود من در روستا به دنیا آمده‌ام و در روستا توانسته‌ام بیشتر ایران را بشناسم. آقای دکتر اسلامی تحصیلات ابتدایی را در ندوشن و در ادامه دبیرستان ایران‌سر و البرز یزد گذراند. از همان نوجوانی به سرودن شعر و کتابخوانی می‌پرداخت. چنان‌که مرحوم فرهمند می‌گوید، زمانی که دانش‌آموز بود، گفتم چه کتاب‌هایی خوانده‌ای و اسلامی گفته بود من کتاب «گوته» را هفت‌بار خوانده‌ام. همان زمان با مهدی آذریزدی در یزد آشنا شد و به حلقه‌های ادبی یزد راه پیدا کرد. زمانی که برای ادامه تحصیل به تهران رفت تحصیلات خود را در کارشناسی حقوق ادامه داد. بعد به فرانسه رفت و کارشناسی ارشد و دکتری حقوق گرفت. اسلامی چند سالی به شغل قضاوت پرداخت اما شغلی نبود که او را راضی کند بنابراین به علاقه‌ای که داشت، بازگشت و با حمایت پرفسور فضل‌الله رضا وارد دانشگاه تهران شد و تا پایان زمانی که تدریس می‌کرد در حوزه ادبیات فارسی، نقد ادبی و ادبیات جهان درس می‌داد.
مسرت افزود: چنان‌چه از آثار دکتر اسلامی برمی‌آید، به ایرانی به دور از ریا و تزویر و به ایرانی سراسر با اخلاق ایرانی معتقد است و این موضوع در آثارش هوایداست. او تعدادی آثار درباره ایران دارد؛ «ایران را از یاد نبریم»، «ایران و تنهاییش» و «چهار سخنگوی وجدان ایرانی» که او در این کتاب معتقد است فردوسی، حافظ، مولوی و سعدی چهار سخنگوی وجدان ایرانی هستند. بیشترین آثار دکتر اسلامی در حوزه فردوسی‌شناسی است؛ «زندگی و مرگ پهلوانان»، «داستان داستان‌ها»، «ایران و جهان از نگاه شاهنامه»، «سرو سایه‌فکن» و «نامه نامور» که گزیده‌ای از شاهنامه‌است، او کتاب‌های دریگری هم دارد؛ از جمله «باغ سبز عشق» گزیده‌ای از مثنوی، «تأملی در حافظ» در زمینه حافظ و «دیدن دگر آموز شنیدن دگر آموز» برگزیده شعرهای اقبال لاهوری.
او در ادامه خاطرنشان کرد: اما مهم‌ترین اثر ایشان که نامش را بیش از پیش جاودانه کرد، دوره چهارجلدی کتاب «روزها»ست که جلد اول به یزد و ندوشن اختصاص دارد، جلد دوم به یزد و تهران و دو جلد بعدی زندگی‌اش تا سال ۱۳۵۷ است. متأسفانه بنا به دلایلی که نزد خود اسلامی مانده، نمی‌دانیم چرا بخش بزرگی از زندگی خود را بازنویسی نکرده است و تنها زندگی‌اش را از سال ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷ داریم. دکتر اسلامی بنا به شناسنامه‌ای که موجود است متولد سوم شهریور ۱۳۰۳ است اما خود تاریخ ۳ مهر ۱۳۰۴ را قبول داشت.
این پژوهشگر سپس بیان کرد: دکتر اسلامی تا زمانی که آخرین کتابش را به نام «برگ‌ریزان» نوشت و با خوانندگان خود خداحافظی کرد، نثر زلال، پاک و بی‌آلایش از ویژگی‌هایش بود. امروزه کتاب فرهنگ سخن، زمانی که می‌خواهد معیار نثر فارسی را درس بدهد و شاهد بیاورد از آثار دکتر اسلامی استفاده می‌کند. آثار دکتر اسلامی و شفیعی کدکنی معیار نثر ما هستند، نثری پاکیزه و پالایش‌شده که به دل می‌نشیند به دور از هرگونه حاشیه. دکتر اسلامی در دوره‌ای که مجله هستی را منتشر می‌کرد، بهترین و گزینه‌ترین آثار نویسندگان ایرانی را چاپ کرد. خود نشر هستی را تعطیل کرد، چون معتقد بود هستی بایستی آنی باشد که مورد نظر اوست.
حسین مسرت درباره تأثیری که اسلامی ندوشن بر نسل‌های بعدی خود گذاشت، نیز توضیح داد: دوره چهارجلدی «روزها» یک خودزندگی‌نامه‌نویسی است و بسیاری از کسانی که این کتاب را خوانده‌اند، آموزش پیدا کردند چگونه با نثر بدون گزند به این و آن زندگی خود را بنویسند. صداقتی که نویسنده در این کتاب دارد برای دوست‌دارانش حائز اهمیت است. در زندگی کتاب «زندگی و مرگ پهلوانان» و «داستان داستان‌ها» که در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری تدریس می‌شود او نسل جدید را با معیارهای نقد ادبی آشنا می‌کند که نقد ادبی چیست و اثری را که نقد و گزینش می‌کنیم، چگونه باید باشد. در همه آثار دکتر اسلامی معیار نقد ادبی و معیار تحلیل و نویسندگی وجود دارد و طبیعی است آثار اسلامی بر نسل بعدی تأثیر دارد. همچنین در این سال‌ها صدها دانشجو زیر دست دکتر اسلامی بودند و با نثر فارسی و گزینه‌ها آشنا شدند.
او در پایان با اشاره به کارهایی که درباره اسلامی ندوشن منتشر کرده است، گفت: دکتر اسلامی بیش از ۶۰ کتاب در حوزه‌های گوناگون دارد و در برخی از کتاب‌هایش دیدگاه‌های جامعه‌شناسی و حقوق دارد، اولین کتابی که از او ترجمه شده در ۱۳۲۸ بود با عنوان «ذکر مناقل حقوق بشر در جهان سوم» که پایان‌نامه کارشناسی او بوده است. کتاب‌های «گفتیم و نگفتیم»، «گفتن نتوانیم و نگفتن نتوانیم» و «سخن‌ها را بشنویم» همه دغدغه‌های دکتر اسلامی درباره ایران امروز و ایران آینده است. من سعادت این را داشتم چندین کتاب درباره اسلامی ندوشن کار کنم، یک دوره پنج‌جلدی با همکاری دوستم پیام شمس‌الدینی کار کردم با عنوان «دیدگاه‌ها» که مجموعه نقدهای دکتر اسلامی را جمع‌آوری کردیم. کتاب دیگر «دیباچه‌ها» که تمام دیباچه‌های دکتر اسلامی گردآوری شده و کتاب «روشن‌تر از روشن» که درباره زندگی اسلامی ندوشن است، «رهاورد دیدار: سخنرانی‌ها و مقالات و پیام‌های دیدار دوستانه با محمدعلی اسلامی ندوشن»، «کتاب‌شناسی توصیفی آثار دکتر اسلامی ندوشن» همراه با یدالله جلالی پندری و «سخنگوی وجدان ایرانی» که مجموعه مقالات درباره اسلامی ندوشن است. همچنین بیش از ۴۰ مقاله درباره دکتر اسلامی دارم که سعی کردم اسلامی ندوشن را علی‌رغم این‌که خودش پرهیر داشت، به جامعه ایرانی معرفی کنم.
نظر شما