به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایکنا؛ همایش «حقوق شهروندی در گفتمان مردم‌سالاری دینی» عصر دیروز، سه‌شنبه ۱۲ آذر‌ماه با حضور اساتید و پژوهشگران جامعه حقوقی و به همت دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع) و با همکاری پژوهشکده شورای نگهبان برگزار شد.

در ابتدای این همایش و پس از تلاوت کلام‌الله مجید، محمد مهدی غمامی دبیر این همایش با تأکید بر اینکه مهمترین مسائل هر نظام حقوقی، حقوق شهروندی است، اظهار کرد: نظام جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر مردم‌سالاری دینی است و باید مفهوم متفاوتی از حقوق شهروندی را مطرح کند.

وی مطرح شدن مسئله حقوق شهروندی از سوی دولت جدید را مهم‌ترین دلیل برگزاری این همایش عنوان و اظهار کرد: منشور حقوق شهروندی باید منطبق بر نظام اسلامی باشد نه منشورها و توافق‌نامه‌های حقوقی بین‌المللی.

دبیر همایش «حقوق شهروندی در گفتمان مردم‌سالاری دینی» از ارسال ۴۷ مقاله به دبیرخانه این همایش خبر داد و گفت: مقاله‌های دریافتی در حال بررسی است.

محمدجواد جاوید، عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دیگر سخنران این همایش بود که به بررسی منشور حقوق شهروندی پیشنهادی از سوی دولت پرداخت.

اصل تدوین منشور مثبت است اما!

وی با مثبت ارزیابی کردن اصل تدوین منشور و ضرورت آن، عنوان کرد: نمی‌توان منکر شد که اصل تدوین منشور کاری مثبت بوده است چرا که باید حقوق مردم استیفا شود ولو در قالب منشور؛ اما فارغ از نیت افرادی که این منشور را تدوین کرده‌اند امیدواریم این منشور در مسیر اجرای عدالت باشد.

این استاد دانشگاه تهران به بررسی مشکلات صوری منشور حقوق شهروندی پرداخت و گفت: خود عنوان «منشور حقوق شهروندی» جای تأمل دارد و اینکه چرا از واژه منشور استفاده شده است و منظور از تیترهای عنوان شده در سند چیست؟ از سوی دیگر یکنواخت نبودن قلم منشور، غلط‌های املایی، تکرار برخی از مطالب و استفاده نکردن از ادبیات حقوقی برای نوشتن منشور از مشکلات صوری آن است.

عدم تمایز میان حقوق بشر و حقوق شهروندی

جاوید انتقاد جدی وارد بر منشور حقوق شهروندی را عدم تمایز میان حقوق بشر و حقوق شهروندی دانست و گفت: حقوق شهروندی و حقوق بشر با هم تفاوت دارند؛ حقوق بشر یک حقوق پایه است و اساساً چه دولت چنین حقی را عنوان کند یا نکند، موظف به تضمین چنین حقی است؛ مثلاً همه مردم حق حیات و حق مسکن دارند و دولت موظف به تأمین این حقوق است که جزو حقوق بشر محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: حقوق بشر جزو بدیهیات و تعهدات همه دولت‌ها(چه دولت اسلامی و چه دولت غیر اسلامی) است و دولتی که در تحقق یکی از این حقوق ناکام باشد در موجودیت خود نامشروع است.

عضو هیئت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بخش‌های زیادی از حقوق مطرح شده در منشور حقوق شهروندی را جزو حقوق بشر دانست و گفت: باید بخش‌هایی از این حقوق از منشور جدا شود، چرا که تفکیکی بین حقوق بشر و شهروندی در این منشور صورت نگرفته است.

وی نقص دوم منشور را نبود تعریف حقوق شهروندی در خود منشور و مشخص نبودن تابعیت این حقوق از مکاتب حقوقی عنوان و اظهار کرد: حقوق شهروندی ناظر بر یک وضعیت جمعی است و در وضعیت جمعی حقوق بشر محدود می‌شود.

جاوید ادامه داد: در حقوق بشر مطرح می‌شود که همه با هم برابر هستند اما در حقوق شهروندی اصولاً صلاحیت‌های اجتماعی و استحقاق‌های جمعی مبنای حقوق شهروندی می‌شود و سراسر حقوق شهروندی پر است از تمایزهای روا به نحوی که هر کس در آن بیشتر به عموم خدمت کند برای حکومت مقرب‌تر است.

منشور حقوق شهروندی حق است، قانون است یا برنامه؟

وی از دیگر مشکلات منشور حقوق شهروندی را اینگونه عنوان کرد که مشخص نیست این منشور حق است، قانون است یا برنامه؛ همچنین جامع و مانع هم نیست و مدام می‌توان موارد جدید را به آن اضافه کرد.

در ادامه همایش سید محمد هادی راجی، دکترای حقوق عمومی  و مدرس دانشگاه به بررسی مسئله پاسخ‌گویی در منشور حقوق شهروندی پرداخت و با اشاره به اینکه در منشور سه بار بر لزوم پاسخ‌گویی اشاره شده است، گفت: هر کس کاری انجام دهد باید برای آن کار تبیین و توضیح ارائه کند و همچنین باید ملاکی(ضمانت اجرا) برای سنجش توضیح وی وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: در متون اسلامی عنوان پاسخ‌گویی مطرح نشده است اما «مسئولیت» مطرح شده که با توجه به مسائلی که در خصوص مسئولیت در متون اسلامی آمده می‌توان به ارتباط تنگاتنگ مسئولیت و پاسخ‌گویی دست یافت.

راجی در خصوص اهداف و ضرورت پاسخ‌گویی مسئولان گفت: وقتی فرد خود را پاسخ‌گو بداند خود را کنترل نیز خواهد کرد و در نتیجه نواقص کار خود را برطرف می‌کند، همچنین پاسخ‌گو بودن باعث می‌شود سوء‌ظن‌های به وجود آمده رفع شود.

وی با اشاره به دستور حضرت علی(ع) به مالک اشتر در خصوص پاسخ‌گو بودن به مردم، گفت: اگر مسئولان دلایل کارهای خود را بیان کنند مردم از یاری آنها دریغ نمی‌کنند.

علی غلامی، رئیس دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق(ع) نیز در این همایش برقراری ارتباط خوب میان معاونت حقوقی رئیس جمهور و دانشگاه‌ها را اتفاقی خوب ارزیابی و هدف از برگزاری این همایش را اعلام آمادگی در همین راستا عنوان کرد.

الهام امین‌زاده معاون حقوقی رئیس جمهور دیگر سخنران این مراسم بود که طی سخنانی به نحوه تدوین منشور حقوق شهروندی پرداخت و تصریح کرد: آنچه در این منشور عنوان شده در حدود اختیارات قوه مجریه است و در تدوین آن بر اجرایی بودن آن تأکید شده است و ما امیدواریم بتوانیم در عرصه عمل این منشور را به دستگاه‌ها ابلاغ کنیم.

وی زیربنای منشور حقوق شهروندی را کرامت انسانی همانگونه که در قرآن بیان شده است دانست و گفت: فرمان هشت ماده‌ای امام راحل صراحتا بر حقوق شهروندی اشاره دارد و مورد استفاده ما قرار گرفته است. همچنین اصول قانون اساسی که متکی بر اصول دینی است مد نظر بوده و این منشور هیچ یک از قوانین کشور را نقض نمی‌کند.