فرهنگ امروز/سارا فرجی: محسن پرویز، از مسئولین فرهنگی است که حتی پس از رفتنش از معاون فرهنگی ارشاد هنوز حرف‌ها و نظراتش برای خبرنگاران خبرساز و سوژه است و با اینکه از سال 1389 از معاوت فرهنگی ارشاد بیرون آمده ولی هنوز هم در جریان جزئی‌ترین اخبار این حوزه هست؛ او به اندازه‌ای در طی این سالها (1368 تاکنون) در حوزه فرهنگ فعال بوده و در قامت فرهنگی حاضر شده که شاید کمتر کسی بداند که او پزشک است و تخصصش هم فیزیولوژی؛ وی با اینکه به عنوان عضو هيأت علمي و دانشيار گروه فيزيولوژي در دانشگاه علوم پزشكي تهران مشغول به كار است ولی همچنان دغدغه‌های فرهنگی دارد و ماجراهای این حوزه را رصد می کند. با او به بهانه تناقض در آمارهای سرانه مطالعه در کشور گفت‌وگو کردیم؛ به اعتقاد او آمار متفاوت در این زمینه ایرادی ندارد.
معاون فرهنگی دولت نهم در مورد آمار متناقضی که از سرانه مطالعه کشور ارائه داده می‌شود گفت: ایرادی ندارد که آمار سرانه مطالعه متفاوت باشد چون جامعه مورد مطالعه پژوهشی هر گروهی متفاوت است و عددی که بدست می‌آید مختص همان جامعه آماریست؛ به عنوان مثال طبیعی است عددی که از جامعه آماری دانشگاهیان بدست می‌آید با آمار جامعه آماری افراد معمولی متفاوت باشد؛ حتی در مواردی از پژوهش داشتیم که سرانه مطالعه زندان‌ها به دلیل اینکه افراد کار خاصی ندارند بالاتر از اماکن دیگر بوده است بنابراین تفاوت در آمار و اعداد نشانه تناقض در سرانه مطالعه نیست چون تناقض در جایی معنای خود را پبدا می‌کند که جامعه آماری یکسان باشد.
پرویز در خصوص عدد سرانه مطالعه که هر فردی آن را یک عدد معرفی می‌کند افزود: برای اولین بار در حدود سال های 1387 مدیرکل اداره کتاب آن زمان چناب آقای حمیدزاده سرانه مطالعه 2 دقیقه‌ای را اعلام کردند و پس از آن هم جناب آقای اشعری به طبع از ایشان رقم 2دقیقه‌ای را مطرح کردند که در همه خبرها مطرح شد ولی من بارها گفتم که آن رقم مربوط به آمار پیش انقلاب و مربوط به بستر زمانی آن روزها بوده است و برای بستر آن زمانی که این عدد مطرح شده بود عدد صحیحی نبود؛ اما در همان دوران یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار آماری گرفت که براساس آن آمار، سرانه مطالعه بالای 30 دقیقه محاسبه شد و پس از آن هم پژوهش دانشگاه تبریز، نهاد کتابخانه‌های عمومی و پژوهشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد به ترتیب اعداد 15 دقیقه، نیم ساعت و 18 دقیقه را مطرح کردند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در دورانی که خودش معاون فرهنگی بوده است یک کار تحقیقاتی دیگر هم در این باره انجام شده و آمار بین 17 تا 20 دقیقه بدست آمده گفت: پس از ارائه آمار و ارقام در آن سالها پژوهش‌های ساماندهی شده علمی خوبی انجام شد که بخش عمده پژوهش‌ها را نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور انجام داد.
پرویز با تاکید بر اینکه باید بین سرانه کتابخوانی و سرانه مطالعه عام تفکیک قائل شد افزود: سرانه کتابخوانی شامل کتاب‌های غیرموظفی و مطالعه آزاد می‌شود در این نوع از مطالعه کتاب‌های ادعیه و زیارتی و کتاب‌های موظفی دانشگاهیان و دانش‌آموزان محاسبه نمی‌شود؛ عدد بدست آمده برای این نوع مطالعه 18 دقیقه و 30 ثانیه است ولی سرانه مطالعه عام که شامل مطالعه نشریات، روزنامه‌ها، مطالعه از طریق رایانه و.... می‌شود عددش متفاوت و آخرین آماری که بنده دارم رقم 70 دقیقه برای این نوع مطالعه محاسبه شده است.
معاون فرهنگی دولت نهم با این توضیح که اگر مشخص کردن سرانه مطالعه با هدف آسیب‌شناسانه صورت بگیرد عدد میانگین سرانه مطالعه به تنهایی فایده ندارد و باید میانه و دامنه نوسان عدد هم تعیین شود اضافه کرد: برای تعیین یک میانگین صحیح مطالعه باید گروه‌های سنی، جنسیت و شغل افراد از یکدیگر تفکیک شوند، سپس پژوهش صورت بگیرد.
وی با اشاره به شیوه تعیین سرانه مطالعه در کشورهای دیگر گفت: در کشور ما جا افتاده است که سرانه مطالعه با معیار دقیقه حساب شود که ایرادی هم ندارد در حالیکه در سایر کشورها شیوه تعیین این رقم به صورت دیگری است مثلا در کشورهای اروپایی تعداد کتاب‌هایی که فرد در طول سال می‌خواند مبنای سرانه مطالعه است و در پژوهشی که 10 سال پیش به سفارش اتحادیه اروپا انجام شد آماری از یک سوم کتاب در سال برای فرد تا 5 جلد استخراج شد که کمترین عدد مربوط به کشور دانمارک بود.
رئیس بیست و یکمین نمایشگاه کتاب تهران (سال 86) ادامه داد: در حال حاضر اوضاع سرانه مطالعه و کتابخوانی کشور ما در بین کشورهای منطقه خوب و مطلوب است اما با آنچه که باید باشیم و تصور می‌کنیم خیلی فاصله داریم و باید تلاش کنیم که به جایگاه بهتری برسیم؛
پرویز همچنین در خصوص فعالیت‌هایی از قبیل راه‌اندازی ایستگاه‌های کتاب یا کتاب مترو و اتوبوس گفت: اقداماتی از این قبیل به جهت اینکه دسترسی به کتاب را تسهیل می‌کند ارزنده است ولی به عقیده من جزو کارهای فانتزی و حاشیه‌ای است و تا وقتی که مسائل و مشکل اصلی و اساسی این حوزه حل نشود فایده ندارد چون مثلا در چنین طرح هایی افرادی که گذرشان به مترو و اتوبوس نمی‌افتد به این کتاب‌ها دسترسی پیدا نمی‌کنند؛ بنابراین باید طرح‌ها جامع ترباشد تا مخاطبان بیشتری از جامعه را در برگیرد؛ ولی به طور کلی به عنوان یک طرح آزمایشی و پایلوت طرح خوبیست.
وی در پایان بااشاره به اینکه اوضاع سرانه مطالعه در استان‌های کشور در وضعیت مطلوبی قرار دارد افزود: به غیر از دو دسته استان‌ها، یکی آنها که استان‌های مطقا محروم هستند و دیگری استان‌هایی که امکانات تفریحی اوقات فراغتی خوبی دارند بقیه استان‌های اوضاع مطاعه خوبی دارند به عنوان مثال بنده در سفری که به استان‌های کرمان،قم و تبریز داشتم در کتابخانه‌های این استان‌ها جای سوزن انداختن نبود، این در حالیست که بازدید من در ایام معمولی سال بود نه دوران امتحانات دانشجویان و دانش‌آموزان.
در پایان قابل ذکر است، گفتگو با محسن پرویز زمانی انجام شد که خبرنگار فرهنگ امروز دقایقی پیشتر با علی اکبر اشعری،رئیس کتابخانه ملی در آن روزها صحبت کرده بود و نظراتی متناقض با پرویز شنیده بود؛ به عنوان مثال اشعری اعتقاد داشت که پژوهشگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا به حال کاری در حوزه سرانه مطالعه انجام نداده است و فعالیت‌های جدا جدا در این حوزه که هرکس آماری دهد فایده ندارد یا مثلا اینکه اشعری از اینکه تا به حال کار ساماندهی در این خصوص انجام نشده انتقاد داشت.و در نهایت اینکه اشعری به خبرنگار فرهنگ امروز گفته بد که هیچ وقت آمار مطالعه 2 دقیق در روز نداده است بلکه در آن مصاحبه‌ای که با خبرنگار آن موقع داشته اعلام کرده که با تیراژ پایینی که از کتاب داریم- در آن روزها بین 500 تا 3000 جلد بود- نمی‌توانیم سرانه مطالعه بالایی داشته باشیم وی در همان مصاحبه گفته براساس نظر مشهوری، سرانه مطالعه در کشور، 2 دقیقه در شبانه‌روز است؛ اما من هرچه گشتم، جایی ندیدم که این آمار مستند باشد و بنا به انتشار یک خبر اشتباه این رقم جا افتاده است در حالیکه اون هیچ وقت آمار عددی از این سرانه نداده است. نکته ظریف اشعری در صحبت‌هایش این بود که مسئولان و مدیران در دادن آمار سرانه مطالعه نباید کار تبلیغاتی انجام دهند و خوشبینانه آمار دهند بلکه باید به فکر ارائه صحیح آمار باشند تا بتوانند تصمیم‌گیری بهتری در امور داشته باشند.
در نهایت اینکه وقتی دو مسئول فرهنگی درباره یک موضوع اتفاق نظر ندارند چگونه می توان توقع ارائه یک عدد ثابت ویکسان برای یک سرانه ملی داشت؟ شاید پاسخ این سوال را منصور واعظی، نهاد کتابخانه‌های عمومی بتواند بدهد بنابراین در گفتگوی بعدی خبرنگار فرهنگ امروز به سراغ او می‌رود تا پاسخ این سوال را از زبان او به عنوان متولی و مسئول یکی از بزرگترین نهادهای فرهنگی بشنود.
نظر شما