به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایکنا؛ مسئله معاد یکی از اصول دین مبین اسلام است که بین اندیشمندان اسلامی، در حالی که همگی بر حق بودن آن امعان نظر دارند، در نحوه تبیین و تصویر آن اختلافاتی دیده می‌شود. در این میان ملاصدرا با طرح معاد جسمانی مبحث پرچالشی را طرح کرده است که مورد توجه فیلسوفان و متکلمان پس از وی قرار گرفته است. مقاله «عینیت بدن اخروی و بدن دنیوی در تفکر صدرایی و سازگاری آن با آیات قرآن»، یکی از مقالات سی و سومین شماره فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اندیشه نوین دینی» است که نویسنده آن، مصطفی مؤمنی، به تبیین این مطلب پرداخته است که بدن اخروی‌ای که ملاصدرا آن را مبرهن کرده است، با آن چه در قرآن آمده ناسازگار نیست.
برخی از متکلمان و عامه فقها، جسم اخروی را همین جسم دنیوی دانسته‌اند که با برانگیخته شدن در جهان آخرت، لذت خواهد برد و یا الم خواهد کشید. اما فلاسفه بر اساس برخی اصول، این دیدگاه را نمی‌پذیرند. در این میان مشائیون بر روحانی بودن معاد تأکید کرده‌اند و بسیاری از بزرگان فلسفه و عرفان بر روحانی و جسمانی بودن معاد تأکید دارند. این دسته نیز خود به دو گروه قائلان به مثالی بودن بدن و قائلان به عنصری بودن بدن در معاد تقسیم می‌شوند.
نویسنده مقاله به اجمال به طرح نظر ابن‌سینا درباره معاد که نهایتاً به اتخاذ موضعی ایمانی در قبال معاد از سوی ابن‌سینا منجر می‌شود، پرداخته و سپس نظر ملاصدرا در باب معاد جسمانی را مورد توجه قرار می‌دهد و به این نکته اشاره می‌کند که برخلاف ابن‌سینا، ملاصدرا بر این باور است که باید بر اساس اصول و قواعد فلسفی و برهانی به اثبات معاد جسمانی پرداخت.
مؤمنی ضمن اشاره به تفاوت تلقی ملاصدرا از بدن اخروی با تلقی جمهور متکلمان، مقدمات بحث ملاصدرا در باب معاد جسمانی را بر اساس کتاب «اسفار» برشمرده و سپس به شرح مقصود ملاصدرا از معاد جسمانی پرداخته است.
وی سپس در نقد و بررسی برهان صدرالمتألهین، ضمن اشاره به این‌که معاد جسمانی مورد اعتقاد و اثبات وی، با آن چه نزد سایر فلاسفه و متکلمان به عنوان معاد جسمانی شناخته می‌شود، تنها اشتراکی لفظی دارد، اشکالات وارد شده به ملاصدرا در مبحث معاد را ناشی از این پیش‌فرض دانسته است که معاد بدن اخروی که در قرآن طرح شده است، با بدنی عنصری است.
نویسنده سپس با استفاده از آیات قرآن و دسته‌بندی آن‌ها بر این نکته تکیه می‌کند که آن‌چه مورد وفاق و تأکید همه آیات است، مسئله عینیت بدن اخروی محشور با بدن دنیوی و پوسیده‌شده است؛ عینیت و این‌همانی‌ای که ملازمتی با عنصری بودن ندارد. قرآن نسبت به عنصری بودن یا غیرعنصری بودن بدن اخروی ساکت است و در عین حال، آیاتی که دال بر اختلاف سرای دنیا و آخرتند، تفاوت بدن اخروی با هر کیفیتی را با بدن عنصری محفوظ می‌دارند.
یادآور می‌شود، فصلنامه «اندیشه نوین دینی» نشریه‌ای علمی ـ پژوهشی است که به صاحب امتیازی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه معارف اسلامی، معاونت پژوهشی و مدیرمسئولی ابراهیم کلانتری و سردبیری احمد بهشتی منتشر می‌شود.
نظر شما