-
۱۳۹۴-۰۴-۰۶ ۰۹:۱۶
گفتاری از «ابراهیم دادجو» دربارهی نظریهی «تهذیب باواسطه»؛
ساخت مکتب، برونرفت از گمگشتگی علوم انسانی اسلامی
یک اندیشمند در حوزهی علوم انسانی علوم را نفی نمیکند که مدعی باشد من چیز دیگری در حال آفریدن هستم، بلکه یک متفکر علوم موجود را بادقت میآموزد و سپس بعد از درک روش آن به تولید نظریه در دانش مورد نظر میپردازد؛ این متفکر با این شیوه در واقع تولید مکتب میکند.
-
۱۳۹۴-۰۱-۳۱ ۰۹:۱۱
گفتاری از عبدالحسین خسروپناه؛
پارادوکس تحول علوم انسانی مدرن با حکمت اسلامی
منظور از تحول علوم انسانی مبتنی بر حکمت اسلامی این نیست که میخواهیم علوم انسانی مدرن و پسامدرن موجود را با حکمت اسلامی متحول سازیم، زیرا این یک پارادوکس است و شدنی نخواهد بود، بلکه مقصود این است که بتوانیم با حکمت اسلامی یک مدل جدیدی از علوم انسانی ارائه دهیم.
-
۱۳۹۴-۰۱-۲۹ ۱۰:۰۷
محمدتقی موحدابطحی/ نقدی بر کتاب «رابطه منطقی دین و علوم کاربردی» (۱)؛
تحریر محل نزاع
چه معانیای برای توسعه ارائه شده است؟ قلمرو دین کجاست؟ آیا دین برای توسعهی اجتماعی بشر برنامه دارد؟ نقشآفرینی دین در ادارهی حکومت چه لوازمی دارد؟ محتوای علوم در قرون اخیر با سدههای قبل چه تفاوتی کرده است؟ علت رشد سریع علوم جدید چیست؟ رابطهی علم و تکنولوژی چیست؟ دانشگاهها و حوزهها در پاسخگویی به نیازهای نظام جمهوری اسلامی چه وظیفهای دارند؟ و ..
-
۱۳۹۴-۰۱-۱۷ ۰۸:۵۸
گفتاری از علیرضا قائمینیا؛
با علم نمیتوان برخورد ایدئولوژیک کرد
ما میخواهیم تکلیف خودمان را نسبت به علوم جدید مشخص کنیم و ببینیم تا کجا میتوانیم این علوم را بپذیریم، و چه موانعی از اینها را میشود پذیرفت. کاری که غرب در قرون وسطی نسبت به علوم انسانی انجام داد.
-
۱۳۹۳-۱۲-۱۹ ۰۹:۱۵
گفتاری از ابراهیم دادجو؛
برای تحول علومانسانی باید مکتب فکری ارائه داد
کسی که بتواند مکتب فکری ارائه دهد، باید بتواند تمام اینها را تفسیر کند و مکتب فکریاش پاسخگو باشد. این مکتب فکری را باید در فلسفهی علوم انسانی اسلامی ارائه داد. امیدواریم اندیشمندان حاضر بتوانند این کار را بکنند، البته اندیشمندانی همچون آیتالله جوادیآملی، آقای مصباح، آقای مصطفی ملکیان، آقای خسرو باقری و همچنین فرهنگستان علوم اسلامی در این عرصه حضور دارند.
-
۱۳۹۳-۱۲-۱۳ ۱۰:۰۸
گفتاری از علیاکبر رشاد؛
پاسخ به مغالطهای در حوزهی دغدغهی تولید علم دینی
این شبهه اگر به ذهن خطور کند که ما مسلمانان برای رهایی از نسبیگرایی معرفت نباید بگوییم که معرفت چند گونه است و بگوییم همهی معرفتها برحقند، درست نیست، بلکه ما میگوییم معرفت تحت تأثیر مبادی و منطق و غایت و دیگر عوامل تأثیرگذار تولید میشود و بسته به اینکه عوامل تأثیرگذار ایجابی یا سلبی، چگونه نقشآفرین باشند و ماهیتاً چگونه باشند معرفت حاصل میشود.
-
۱۳۹۳-۱۲-۰۵ ۰۹:۲۴
نقد و بررسی کتاب «در جستجوی علوم انسانی اسلامی» (۲)؛
علم و علم دینی در مقام ثبوت و تحقق خارجی
علم در مقام ثبوت، باور مطابق با واقع است و باور مطابق با واقع، شرقی و غربی و اسلامی و غیر اسلامی ندارد. اين که علم در مقام ثبوت يکی بيشتر نيست و بالطبع دينی و غير دينی ندارد، آنچه که واقعا علم است يکی بيش نيست. اما بايد توجه داشت که علم در بحث علم دينی، علم در مقام ثبوت و نفس الامر نيست، بلکه علم در مقام اثبات يا تحقق خارجی است.
-
۱۳۹۳-۱۱-۰۵ ۱۰:۴۲
گزارشی از نشست «مشكلهی علم و دين و علم دينی از كجا ناشی میشود»؛
پذیرش یک نظریهی علمی به مقبولیت آن بستگی دارد
مسئلهی دیگری که فایرابند مطرح میکند این است که اگر از دانشمندان بخواهیم روش خاصی را به کار ببندند نبوغ آنها را از آنها میگیریم، چون روش دانشمند را محدود میکند؛ مثلاً اگر شما به فیزیکدان بگویید بر اساس روش ابطال کار کن، دیگر نمیتواند کار کند. هایزنبرگ در کتاب جزء و کل وقتی با پاولی در مورد ساختار اتم با هم بحث میکنند، میگویند انرژیهایی که در داخل اتم رخ میدهند با قوانین ما سازگار نیستند...
-
۱۳۹۳-۱۰-۲۳ ۱۲:۱۴
یادداشت مدیرمسئول؛
ملزومات تحول در علوم انسانی
اینکه از اساتید و خبرگان بخواهیم تابع فرد یا افرادی در مؤسسهها یا جریانهایی شوند که حتی تحصیلات و دانش قابل توجهی ندارند و فقط به قصد کسب قدرت و بدون پشتوانهی علمی مدعی سیاستگذاری هستند انتظاری بیهوده و نابجا است. برگزاری گنگرههایی که خودِ متولیانش سخنران آن هستند و گرد هم آوردن جمعی از همفکران و نزدیکان خود در کسوت نخبه و صاحبنظر دردی از تحول درمان نمیکند.
-
۱۳۹۳/۰۹/۲۹
«ضرورت وحدت حوزه و دانشگاه» در گفت وگو با دکتر مهدی گلشنی؛
تلقی نادرست از ناکارآمدی پیوند علم و دین
وحدت یعنی وحدت بینش و این امر بدین معنا نیست که تمام دروس حوزه به دانشگاه و تمام دروس دانشگاه به حوزه برود. وحدت یعنی هدف هر دو طیف از فراگرفتن علوم، تعالی خود و جامعه برای خدا باشد و این امر مستلزم مبادله فکری دو طرفهاست.
-
۱۳۹۳-۰۹-۰۹ ۰۸:۳۵
گزارش نقد کتاب «شفاهی و مکتوب در نخستین سدههای اسلامی»؛
روایات اسلامی: نقل شفاهی یا مکتوب؟
آنچه شولر را به یک مستشرق قابل احترام بدل میکند این است که شولر به دو نکته آگاه است. نخست بر خلاف بسیاری از مستشرقین که از متُد (روش) استفاده میکنند، اما هیچ چیز درباره روح حاكم بر متُد (روش) نمیدانند، شولر به خوبی از متُد (روش) استفاده میکند. نکته دیگر اینکه شولر شروع به تشکیل دادن زنجیرههای روایی و شناسایی زنجیرههای روایی میکند، به خصوص زنجیرههای روایی مدنی و آنجا جوهره کار را نشان میدهد.
-
۱۳۹۳-۰۷-۱۶ ۱۰:۱۰
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت پنجم؛
چرخۀ توسعه و گسترش فقه فردی
واردات و پذيرش نهادها، ساختارها و نرمافزارهای مدرن شرايطی را رقم میزد كه در آن جامعه با اضطراری روبهرو میشد كه حوزههای بیاعتنا و ناتوان از توليد ادبيات و نرمافزارهای جايگزين به ناچار برای حل تعارضها و چالشهای ايجاد شده، از يك سو احكام ثانويه را توسعه میبخشيدند و از سوی ديگر با گسترش حوزهی احكام تكليفی فردی وظايف اعضای مسلمان جامعه را در مواجهه با اين تعارضها تعيين نمايند.
-
۱۳۹۳-۰۷-۰۸ ۱۱:۱۹
سید محمد موسوی بجنوردی؛
رابطه علم و دین
بعد از دوران رنسانس، رشد خیرهكننده علم جدید آغاز شد، و علم راه جدیدی را در پیش گرفت كه با روش گذشته آن متفاوت بود. پیش از آن، در قرون وسطی، علم و دین و فلسفه هم سرنوشت بودند. هنگامی كه علم قدیم به زمین خورد، علم جدید متولد گشت و علم جدید در درون خود نطفه تعارض با دین را داشت.
-
۱۳۹۳-۰۷-۰۶ ۱۱:۰۳
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت چهارم؛
موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزههای علمیه
یکی از موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزههای علمیه به تلقی اندیشمندان، عالمان و فقیهان کنونی حوزههای علمیه از «جامعه» و مکانیسمهای آن باز میگردد. عمده دیدگاههای موجود در بین طیف کثیری از عالمان، فقیهان و طلاب دربارهی جامعه و تعریف آن و مکانیسمهای مترتب بر آن، تلقی فردگرایانه از جامعه است. این تلقی، جامعه را حاصل جمع افراد میداند و برای آن موجودیت و ماهیتی فراتر از عوامل انسانی تشکیل دهنده قایل نیستند
-
۱۳۹۳-۰۶-۲۹ ۰۵:۱۴
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت سوم؛
بررسی جریان معتقد به جامعهی دینی با محوریت تولید علم
موضع اين جريان در قبال آسيبشناسی و ارايهی راهكار، آن است که مشكلات كنونی جامعهی ايران بعد از انقلاب به عنوان داعيهدار تأسيس و بنای يك جامعهی دينی، عمدتاً زاييدهی ناهمخوانی فرهنگ اسلامی و فرهنگ مدرنيته از يك سو، تعارض ميان سنتهای اجتماعی جوامع اسلامی با الگوهای توسعهی غربی از سوی ديگر است. از اين رو تنها راه برون رفت از اين معضلات، حركت به سوی ايجاد جامعهای نوين است
-
۱۳۹۳-۰۶-۱۲ ۱۰:۴۸
مناظره مکتوب علی پایا و حسین سوزنچی درباره علم دینی/بخش سوم؛
نقدهای «سوزنچی» محصول عدم آشنایی دقیق با رویکرد مختار بنده است
همانگونه که دکتر سوزنچی خود در ملاحظات خویش متذکر شده است و توضیحات نگارنده در ذیل بیشتر بر آن نور میتاباند، چنین مینماید که اکثریت، اگر نه تمامی، نقدهای ناقد محترم بر دیدگاه نگارنده، محصول رهزنیهای زبان و اشتراک لفظ و تفاوت اصطلاحات و عدم آشنایی دقیق با رویکرد مختار نگارنده بوده است.
-
۱۳۹۳-۰۶-۱۰ ۰۹:۵۰
مناظره مکتوب علی پایا و حسین سوزنچی/بخش دوم؛
امکان علم دینی
در علمدینی، راهکار اجرایی تحقق این امر را در کنار گذاشتن و دور انداختن مباحث علوم جدید غربی نیست، بلکه اساساً تحقق چنین علمی را نیازمند جدی گرفتن و مواجهه ی کاملاً جدی با علوم موجود است. مشکل در فضای کشور ما، و به ویژه در عرصهی علوم انسانی ـ اجتماعی، فضای مرعوبیتی است که به اسم علم در مجامع به اصطلاح علمی پدید آمده به نحوی که نظرات دانشمندان غربی(آن هم گاه دانشمندان چند نسل قبل) همواره نظر صحیح شمرده میشود.
-
۱۳۹۳-۰۵-۲۳ ۰۸:۱۷
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت پایانی؛
نسبت حوزویان با مسائل جامعه چیست؟
در قسمتهای گذشته ضمن بررسی و معرفی جریانهای فکری عمدهي موجود یا برآمده از حوزههای علمیه، به بررسی برخی موانع تولید علوم اجتماعی اسلامی در حوزههای علمیه پرداخته شد. در این قسمت نیز برخی دیگر از این موانع بررسی و تشریح شدهاند.
-
۱۳۹۳-۰۵-۰۴ ۱۲:۲۹
یادداشت مهمان/ دربارۀ دیدگاههای مطرح شده در نشست اخیر اصحاب علوم اجتماعی:
یک گام به پیش، دو گام به پس!
اما اینک، در نظر گرفتن آن ملاحظات، روا و بجا نیست و میباید در عرصۀ عمومی، با صراحت سخن گفت. اگر صحنۀ بازی معرفتی را خالی کنیم یا به اشکالات پاسخ ندهیم، جریانهای رقیب – همچون اخباریها، فرهنگستانیها، هایدگریها و ... – در دهۀ آینده برداشتی از انقلاب اسلامی و علوم انسانی متناسب با آن عرضه میکنند که فرسنگها فاصله با اندیشههای معمار انقلاب، امام خمینی، خواهد داشت.
-
۱۳۹۳-۰۴-۱۸ ۱۰:۴۹
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت دوم؛
بررسى جریان معتقد به ترکیب فقاهت و کارشناسی
از منظر اين نگرش بايد به تربیت كسانی همت گمارد كه در شخصيت آنان بتوان هر دو امتياز موضوعشناسی و حكمشناسی را جمع نمود و اين گسيل منطقی و متديك ميان اين دو حوزه را با ايجاد چنين سازماندهی مؤثری ترسيم كرد. اين راهكار با آن چه جريان اول برای اسلامی شدن جامعه تجويز میكرد و صرفاً از ضرورت وجود كارشناسان متعهد، مؤمن و موثق به عنوان تكيهگاه كارشناسی فقهای صاحب رأی سخن گفت، بسيار متفاوت است.
-
۱۳۹۳-۰۴-۱۵ ۱۲:۰۴
چرایی فقدان تولید علوم اجتماعی در حوزههای علمیه/ قسمت اول؛
جریانشناسی آرا و اندیشههای حوزوی در باب تولید علوم اجتماعی
جریان اول در برخورد با مسألهی مدرنيته و غرب، تحول و دگرگونی اجتماعی و فرهنگی بنیادی ناشی از ورود موج مدرنيته يا تجدد را جدی و اساسی تلقی نمیكند و در نتيجه موضع و نسبتش با غرب در بسیاری از حوزههای مواجهه در يك وضعيت انفعالی قرار دارد.
-
۱۳۹۳/۰۴/۰۸
مناظره مکتوب علی پایا و حسین سوزنچی درباره علم دینی/بخش اول؛
امتناع علم دینی
در بحث از علوم انسانی، داشتن درک دقیق از معنا و مفهوم علم به طور کلی و علوم انسانی به نحو خاص ضروری است. بسیاری از بحثهایی که از دههی 1960 تاکنون در شماری از کشورهای اسلامی و هم اکنون در ایران در میان گروههای مختلف از اندیشه وران مسلمان جریان داشته است و دارد، به واسطهی بیتوجهی به این جنبه اساسی، در مسیرهای بهکلی نادرست و غیرزایا و احیاناً خطر خیز از حیث تبعات اجتماعی آنها سیر کرده است.
-
۱۳۹۳-۰۳-۲۹ ۰۹:۴۴
مظفر اقبال؛
طرح بحثی پیرامون اسلامیسازی علم
گسترش مرزهای جغرافیایی و در پسِ آن، فراوردهی فرهنگی، پیوسته تیزهوشترینهای زمانه را به پاسخ قاعدهمند به حجم زیادی از سؤالاتی میکشاند که از میان مسائل دیگر برمیآمد، مسائلی همچون دغدغههای جدید دینی، نیازهاي خاص تودههای تغییریافته و مهاجر و پدید آمدن مقررات اداری و مالی میان دولت و شهروندان.
-
۱۳۹۳-۰۲-۰۷ ۱۲:۰۸
مهدی جمشیدی/پاسخ به شبهاتی پیرامون علوم انسانی اسلامی؛
علوم انسانی اسلامی و مسئله بینالاذهانیت
گزارهها و آموزههای دین یا بهصورت «مستقیم» و یا بهصورت «غیرمستقیم» تأیید عقلی یا تجربی دریافت میکنند و به این واسطه، متصف به صفت «بینالاذهانیت» میشوند و برای فرد غیرمسلمان نیز اعتبار و حجیت معرفتی پیدا میکنند.
-
۱۳۹۳-۰۲-۰۴ ۱۱:۴۹
مظفر اقبال/ اسلام و علم مدرن(قسمت دوم)؛
دورنمایی به ظهور گفتمان جدید اسلام و علم
مسلمین، مقهور شدنِ نظامیشان را ناشی از فقدان علم و تکنولوژي تصور کردند و رهبرانشان به آنها گفتند که شکوه ازدسترفتهشان به محض آنکه آنها [بتوانند] علم و تکنولوژي اروپاییان را کسب کنند، اعاده خواهد شد.
-
۱۳۹۳/۰۲/۰۳
محمدعلی مرادی/ اشاره به برخی ریشههای فلسفی بحث علم و ارزش؛
از تئولوژی تا علم دینی
گفتوگوی مکتوب با محمدعلی مرادی/ دکتری فلسفه از دانشگاه برلین
نگرش دینی یا بینش دینی چه تفاوتی با فهم دینی دارد؟ آنگاه باید بدانیم ادراک دینی چه صیغهای است و تجربهی دینی کجا است؟ آنچه بسیار مهم است این مطلب است که علم دینی در واقع تئولوژی است، اما اگر بخواهیم در سنت اسلامی صحبت کرده باشیم نمیتوان از تئولوژی سخن گفت.
-
۱۳۹۳-۰۱-۲۸ ۱۱:۲۸
مظفر اقبال/ قسمت اول؛
اسلام و علم مدرن
وجوه مختلف گفتمان جدید اسلام و علم که در این مقاله مورد بحث قرار میگیرد، پهلوبهپهلوی گفتمانی با ریشههای عمیقتر و کمتر ظاهری وجود دارد، گفتمانی که به دنبال این است که به علم مدرن از چشمانداز سنت اسلامی آنگونه که در سدههای قبلی شکل گرفته بود، بنگرد.
-
۱۳۹۳-۰۱-۱۳ ۱۸:۳۹
سیدحسین حسینی؛
علومانسانیِ اسلامی و تحقق وحدت فرهنگی
در نظریۀ «تاسیس روش»، حقیقت محتوای علوم انسانی اسلامی باید بر مبنای وحی و تعبد به آن، بنا نهاده شود و این علوم از موضع برتر، حاکم بر علوم انسانی معاصر تلقی میشود. طرفداران این نظریه، علوم انسانی را به سه دسته اسلامی، التقاطی و الحادی تقسیم کرده و معتقدند که علوم انسانی اسلامی بخش محوری و بنیادی آن را تشکیل میدهد.
-
۱۳۹۲-۱۲-۲۶ ۰۹:۴۰
گفتوگو با پروفسور سیدفرید العطاس؛
آیندۀ دانش اسلامی
تولید دانش اسلامی بسیار فراتر و عمیقتر از «استعمارزدایی ذهن» است. اما وقتی به بحثهای مربوط به این مسأله در کشورهای اسلامی مختلف نگاه میکنیم، بیشتر همان «استعمارزدایی ناتمام» را میبینیم. در بسیاری از موارد، اسلامیسازی دانش مربوط به دغدغههای متافیزیکی نیست، بلکه امری سیاستزده است.
-
۱۳۹۲-۱۲-۱۱ ۱۰:۴۷
رسول جعفریان؛
علوم شرعی و غیر شرعی از دیدگاه غزالی
فکر در جهان اسلام از مسیر ساده دینی آن و همزمان با فربه شدن، به دو راهی عقل و نقل رسید. البته در هر کدام اینها، دیگری هم حضور داشت. کسانی که پایه را عقل قرار دادند نقل برایشان در حاشیه بود و به عکس، کسانی که نقل را پایه قرار دادند، عقل برای آنان در حاشیه بود.