پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ امروز

نگاهی به کتاب «کانت و مسئله متافیزیک»؛

تفسیر انقلابی هایدگر از فلسفه کانت

هایدگر در «کانت و مسئله‌ی متافیزیک» به دنبال تفسیر «نقد عقل محض» به مثابه «شالوده‌گذاری متافیزیک» است. او مسئله‌ی متافیزیک در تفسیر «نقد عقل محض» را در چهار بخش پیگیری می‌کند.

به بهانه سخنان تازه سروش درباره فقه؛

عبدالکریم سروش و مبارزه سیاسی با سیاست فقهی

سروش در مقام یک روشنفکر دینی که مرید غزالی است و مدتی هم از نزدیک با فقیهان حشر و نشر و همکاری داشته، به این نتیجه رسیده که فقه عامل اصلی آشفتگی، فلک زدگی و غقب افتادگی جامعه ماست. او با این تز و ادعا، به مقابله با حاکمان دینی و فقیهان صاحب منصب ایران برخاسته است. مبارزه سیاسی یک چیز است اما اندیشیدنِ مشکل عظیم جامعه توسعه نیافته یک چیز دیگر. فقه چرا و از کجا و از کدام راه تاریخی آمده است؟ مدرنیته بر اثر کدام ضرورت‌های تاریخی وارد شده است؟

مصاحبه با محمد درودیان، پژوهشگر تاریخ جنگ:

جنگ چرا و چگونه آغاز شد؟

من معتقدم که بنی‌صدر در فهمش اشتباه کرد و خیانت نکرد به این معنی که مایل باشد عراق به ایران حمله کند. در آزادسازی مناطق اشغالی، بنی‌صدر واقعا مایل بود که دشمن از سرزمین ما بیرون برود و واقعا در این زمینه خیانت نکرد. عین این حرف را آقای شمخانی در زمان قبلش هم گفته؛ یعنی در همان زمان هم گفته و این حرف را تکرار کرده. این‌طور نبوده که حرف جدیدی را زده باشد و ایشان موضع ثابتش این بوده.

اسلام ایرانی هانری کربن در گفتارهایی از رحمتی، مرادخانی، هوشنگی و اعوانی؛

بیش از یک سده دچار افسون تجددیم

معمولا از نظر فهم دینی قرن هفدهم یا دوران جدید را با منازعه دکارتیان و هابزیان می‌شناسیم: دکارت الهی در مقابل هابز ملحد. ولی اهمیت این کتاب در آن است که کربن در اینجا می‌گوید در این زمانه دعوایی جدی‌تر میان افلاطونیان کمبریج و دکارتیان در جریان بود. جالب اینکه افلاطونیان کمبریج چندان با هابز مشکلی نداشتند بلکه مشکل عمده‌شان با دکارت بود، چراکه دکارت با پدید آوردن ثنویتی که نمی‌شد آن را هم ‌آورد، جهان را از جان عاری می‌کرد. این پیکار در غرب به شکست افلاطونیان کمبریج انجامید.

چرا محاکم قضایی جای مناسبی برای مواجهه با انتقادات آکادمیک نیست؟

پروندۀ گشودن رمان در محکمۀ وجدان‌های آگاه

دوازدهم مرداد بیست نفر از استادان رشته‌های مختلف علوم انسانی مطلبی را در روزنامۀ شرق منتشر می‌کنند و از دستگاه قضایی تقاضا می‌کنند، کار بررسی این مسئله را به نهادهای دانشگاهی واگذار کند. آنان بیان می‌کنند که چنین رفتارهایی، باعث می‌شود آزادی بیان محدود شود و باب نقد بسته شود. فردای انتشار آن مطلب، پاینده می‌گوید که «به احترام» امضاکنندگان نامه شکایتش را پس می‌گیرد و قضاوت را به «وجدان‌های آگاه جامعۀ ادبی» واگذار می‌کند.

گفت‌وگو با دکتر نصراله پورجوادی؛

پشیمانم درباره فرهنگ ایرانی بیشتر کار نکردم

من هر روز صبح اولین کاری که می‌کنم تماشای کوه البرز از پنجره اتاقم است و این تماشا به من آرامش می‌دهد و خاطرم را جمع می‌کند که در کجا هستم و در کنار این کوه‌ها قرار گرفتم و در این خاک هستم و خورشیدی که به اینجا می‌تابد، به من حس تعلق به خاک وطن را می‌دهد.

مصاحبه رضا داوری اردکانی با روزنامه اعتماد به همراه توضیحات داوری در خصوص این مصاحبه؛

سیاست در هیچ جای جهان مبتنی بر علم نیست

اکنون دیگر پیر و ناتوان و خسته‌ام و مثل شما از طولانی‌شدن مدت ریاستم در فرهنگستان هم ناخشنودم و بارها استعفا کرده‌ام و اکنون هم خود را مستعفی می‌دانم./ اینکه گفته اند من مطلب گزینش شده روزنامه نگار محترم را «مورد بازبینی، ویرایش و اضافات مکتوب» قرار داده ام، به کلی نادرست نیست، اما طوری حرف زده اند که گویی قرار بوده است که ایشان از بین گفته های من هر چه را که می خواهند برای انتشار انتخاب کنند و من حق نداشته باشم که در این انتخاب دخالتی بکنم.

گفت‌وگو با رسول جعفریان درباره ۴ دهه تاریخ‌نگاری و کتابداری:

اندیشه دیروز پاسخگوی ایران فردا نیست

از سال ۶۰ در راه حق رفتم. آنجا پاتوق نگارش آثاری از آقای مصباح علیه مارکسیسم بود. بحث‌هایی که در تلویزیون میان آقای مصباح و سروش از یک طرف و احسان طبری وگویا فرخ نگهدار از طرف دیگر بود. این جزوات را وقتی به اصفهان می‌رفتم با خودم می‌بردم و یادم است که حداقل یک‌بار سال ۵۹ یک‌بار این جزوات را جلوی دانشگاه اصفهان می‌فروختم، از هر کدام از جزوات ۱۰ تا ۲۰ نسخه برده بودم و از جمله آن نقدهای ۷ جلدی درباره حرکت، علت و معلول و غیره که تقریبا بهترین نوشته‎های آن موقع بود. برخی را آقای مصباح و بخشی را شاید مثل جزوه حرکت، آقای دکتر احمدی نوشته بود.

درآمدی بر سیر فرزانگی و حکمت در ایران باستان؛

از آیین مغان تا مکتب جندی شاپور

پولس پارسی را باید بزرگترین فرزان و حکیم مکتب جندی شاپور یا خسروانی بدانیم که تا حدودی ، البته نه چندان زیاد ، توانست حکمت و فرزانش باستانی ایرانی را با فلسفه یونانی پیوند دهد و آن را به حکمای ایرانی مسلمان انتقال دهد کاری که بعدها حکیم بزرگ ایرانی یعنی سهروردی و بعدها صدرالدین شیرازی آن را پی گرفته و به اوج رساندند البته کار پاولوس پارسی در نگارش برخی متون و شروح به پارسی پهلوی کار بسیار ارزشمندی است و شاید بتوان گفت زبان فارسی بعد از زبان یونانی دومین زبان در جهان است که متون فلسفی برهانی بدان نگارش شده اند .

  گفت‌وگو با حمیدرضا یوسفی، استاد دانشگاه کوزانوس آلمان؛

جهان پیش و پس از کرونا

اگر روند افزایش قدرت مثلث چین، روسیه و ایران ادامه پیدا کند و میزان ریسک‌پذیری آنها با سیاست صلح جویانه و گفت‌وگویی در جهان افزایش پیدا کند، نظم فعلی جهان که سرنخ‌های پنهان قوه مقننه، قضاییه و مجریه گفت‌وگو و کلیه مراودات آن در دست‌های پنهان و آشکار غرب است، دچار لرزش جدی خواهد شد. کشورهایی مثل برزیل و هندوستان نیز در مسیر مشارکت جهانی حرکت می‌کنند و در نظم نوین جهان به عنوان کانون‌های قدرت حضور خواهند داشت. ویروس کرونا و همکاری‌های بین‌المللی فراسوی همه سیاه‌نمایی‌ها و سیاسی‌کاری‌ها نشانگر این است که تکتازی امریکا یا قبیله‌گرایی سیاسی غرب یا باید به پایان برسد یا تغییرات اساسی و بنیادین در آن صورت بگیرد.

رضا داوری اردکانی؛

انسان، زندگی و دانایی

ما کمتر اندیشیده ایم که علم در چه شرایطی رشد و بسط می‌یابد و چگونه می‌تواند به سیاست مدد برساند. مخصوصاً درنیافته ایم که سیاست‌ها به استقلال نمی‌توانند جایگاه علم و شرایط پیشرفت آن را معین کنند، زیرا این دو به هم بسته اند و با هم پیش می‌روند یا با هم شب و روز را تکرار و دوره می‌کنند. در زمان ما سیاستی که نتواند مقام و شرایط علم را درک کند امکان‌های عمل سیاسی را هم نمی‌شناسد. سیاست وقتی علم را نشناسد که خود معرف خویش است، مدیریت و برنامه ریزی و اولویت کارها را چگونه بشناسد؟

تاملی در یونان دوستی اشکانیان و غرب دوستی مشروطه خواهان؛

امری از سر ناچاری

باید غرب دوستی مشروطه خواهان را همانند یونان دوستی اشکانیان امری از سر ناچاری و اضطرار و یا فرمایشی و دستوری دانست که خود در حکم مقدمه و تمهیدی برای ارتقا به وضعیت بهتر و پیشرفته تر بود ، نه ناشی از خود باختگی و وادادگی فرهنگی و هویتی .

فردوسی و شاهنامه در گفت‌وگو با جلال خالقی مطلق؛

شاهنامه آچار فرانسه نیست

مساله این نیست که شاهنامه چه مشکلی را حل می‌کند، مشکل حل کردن با یک اثر ادبی متعلق به هزار سال پیش است که معنایی ندارد. ضمن آنکه شاهنامه حس ملیت را در ما تقویت می‌کند و پشتوانه بزرگی برای زبان فارسی ماست. این امور نشان‌دهنده اهمیت شاهنامه است.

نگاهی به نمایش ترس و لرز در  گفتگو با فرزاد امینی و  روزبه صدرآرا؛

تامل با فیگورها

فرزاد امینی: در نظر من فیگور نه به معنای مایم است. مثلا من می‌خواهم نشان بدهم که طناب می‌کشم. طناب کشیدن را مایم می‌کنم. فیگور نه به مثابه مایم که پانتومیم از او تولید می‌شود  این فیگور که مد نظر است، فیگور اکسپرسیونیستی است.

کرونا یک بیماری پست‌مدرن در گفتار رضا داوری اردکانی؛

نجات آنجاست که خطر آنجاست

کرونا با حمله قلبی و سرطان تفاوت دارد. آنها امور ممکنند و معلوم نیست که کجا هستند و کی می‌آیند، پس بهتر است به حکم طبع خویش و به سفارش بعضی فیلسوفان مانند اسپینوزا بگوییم، زندگی باید کرد و مرگ را باید به فراموشی سپرد.

کرونا و روزگار ما در گفت‌وگو با احسان شریعتی؛

تهاجمی که بشریت را خانه‌نشین کرده است

در این ماجرا خود انسان و انسانیت او، به‌ زبان فیلسوفان وجود-اگزیستانس- چون کرکگور و..، مبتلا به نوعی نومیدی یا «بیماری تا پای مرگ» شده یا به ‌تعبیر نیچه انسانیتی مستهلک، فرسوده و «خسته» شده است. آنجا که می‌گوید: «هیچ‌انگاری امروز چیست اگر همین خستگی نیست؟... ما، امروز از انسان خسته ‌شده‌ایم.

میراث لنین در زادروز ۱۵۰ سالگی او؛

یادگاری های لنین

اتحاد جماهیر شوروی به عنوان بزرگترین دستاورد سیاسی لنین آنقدر ارزشمند است که حتی ولادیمیر پوتین نمی‌تواند ارزش آن را نادیده بگیرد. پوتین که قدرت خود وامدار پایان بخش اتحاد جماهیر شوروی، یعنی بوریس یلتسین است، فروپاشی شوروی را بزرگترین فاجعه ژئوپلتیک قرن بیستم می‌داند.

رسالتِ فرزند کشی در تراژدی یونانی؛

مده آ به مثابه یک زن طاغی

میتوانیم مده آ را زنی الگو برای تمامیِ امروزِ روزِ جهان بنامیم . زنانی که از هر طرف با فشار ها و ظلم های نابرابرانه تهدید میشوند شاید  شخصیت طاغی مده آ بتواند آن ها را از نو بزایَد و آن ها را متذکر به قدرت در حال کمون داخل خویش بکند .

نقدی بر انتحال های صورت گرفته در یک کتاب؛

موردِ عجیبِ کتاب انگیزش و هیجان

نگارندهٔ این سطور در بررسی کتاب انگیزش و هیجان نتوانست اصیل‌بودنِ حتی یک صفحه از کتاب را به‌طور متقن تأیید کند، زیرا تقریباً یکایک جملات کتاب در منابعی که تاریخ انتشار آنها پیش از تاریخ چاپ کتاب است، یافت می‌شود. این موارد عمدتاً بدون هیچ اشاره‌ای به نویسندهٔ منبع اصلی صورت گرفته‌است. از طرف دیگر، نمی‌توان کتاب را صِرفِ مجموعه‌ای از رونویسی‌ها دانست، زیرا مؤلف در بسیاری از موارد، متنِ منبع را تغییر داده و اطلاعاتی غلط در آن گنجانده‌است.

چگونه نظریه " ایران بزرگ فرهنگی " می تواند  راهبردی برای دیپلماسی ایران باشد؟

نوروز ابزاری برای منافع ملی

حفظ وحدت سرزمینی و تقویت "ایران بزرگ فرهنگی " بیش از هر زمان دیگری  در مقابل تهدیدهای بزرگ قدیمی و تاریخی  ائتلاف " وحدت غلامان ترک و دستکاه خلافت" نیازمند تقویت و استحکام است و آن تقویت وحدت ملی ایران در پرتو رشد و ارتقای اهداف عالیه "دفاع از کیان ملی ایران "است.

گفت و کو با فواد حبیبی به بهانه انتشار کتاب بازیابی مکرر: قدرت اسپینوزا از کجا می‌آید:

کرونا می‌تواند با رویکرد اسپینوزایی کاتالیزوری برای دگرگونی «خوب» تلقی شود

از منظر اسپینوزا این مهم است که چه توزانی از نیروها بر سر کرونا مانند هر پدیده دیگری شکل می‌گیرد. اگر کرونا موجب شود که ناتوانی، درماندگی و فلاکت نظم موجود و نهادها و کارگزاران آن عیان شود و نیروهای انبوه خلق چنان بسیج، متصل و تشدید شوند که «وضعیت فعلی امور» تغییر یابد، باید آن را همچون کاتالیزوری برای دگرگونی «خوب» تلقی کرد.

چگونه علوم انسانی در جامعه مدنی به گردش افتاد؟

فرار از دانشگاه

در بحث ما تاریخ میدان روشنفکری از حیث تولید مستقل گفتارهای موازی اهمیت دارد. اگر دانشگاه در دوره پساانقلابی با قسمی از انسداد یا دست‌کم رکود تولید گفتار دست به گریبان بوده، میدان روشنفکری، در عوض، پیوسته دست‌اندرکار عرضه انبوهی از گفتارهای جورواجور بوده است. محض نمونه، مداخلات «حلقه کیان» یا «حلقه ارغنون» در دهه ۷۰ و ۸۰ را در نظر آورید.

بسترهای تاریخی مفاهیمی که در زمان حال وجود دارند؛

کرونا و تاریخ مفهومی

مورخان خواه ناخواه با مفاهیم عصر خود درگیر هستند. این مفاهیم اگرچه در زمان حال جریان دارند اما دارای بسترهای تاریخی بوده و گویای روند تجربیات انسانی از گذشته به حال هستند. مورخان با ورود به زمینه شکل گیری مفاهیم، از دوره معاصر خود به درک و شناخت عمیق تری از ماهیت تحول زبان تاریخی- مبین فرایند تحولات تاریخی در فضای تجربی - پی خواهند برد.

کرونا، علم و جامعه در گفت‌وگو با حسین شیخ‌رضایی پژوهشگر مطالعات علم؛

بازگشت به بدویت؟

ما امروزه در وضعیت بی‌اعتمادی مطلق هستیم، یعنی حتی به پدر و مادر و همسرمان نمی‌توانیم اعتماد کنیم و دست آنها را بگیریم. وقتی در قبال نزدیک‌ترین افرادمان چنین هستیم، چقدر می‌توانیم به دانشمندان یا به دولتمردان یا به نظام سلامت یا به پیش‌بینی‌ها یا به علم و... اعتماد کنیم. گویی ما به وضعیت اولیه هابزی بازگشته‌ایم که در آن قرار است همه‌چیز از اول ساخته شود.

گفت‌وگو با صادق پیوسته، جامعه‌شناس درباره پیامدهای جهانشمول کرونا؛

کرونا جوامع را هم‌سرنوشت کرد

زمانی در تئوری سیاسی می‌گفتند دولت بزرگ منقرض شده است و پس از این دولت باید کوچک و کوچک‌تر شود. البته این تئوری بیشتر بر پایه اقتصاد بود اما امروز به نظر می‌رسد که تشکیکی در این تئوری ایجاد شده است. نام این پدیده را می‌توان «ضربه سرنوشت مشترک» گذاشت؛ چراکه بسیاری فهمیده‌اند مرکز بدون پیرامون نمی‌تواند به زندگی ادامه دهد. وقتی حاشیه وجود دارد، در هنگام پاندمی یا حتی اپیدمی‌های گسترده نمی‌توانیم از حاشیه انتظار رعایت بهداشت را داشته باشیم.

«علم» ، «امید» و «بحران کرونا»

آدمی در مرز بین هستی و نیستی، جهان مرئی و نامرئی، واقعیت و رؤیا، هشیاری و ناهشیاری، خاطره و پیشگویی قرار دارد و هستی او همواره بین نومیدی و امید در نوسان است. حس فقدان مهم‌ترین سرچشمه امید به شمار می‌رود. جهانی را تصور کنید که کوچکترین فقدانی در آن نباشد و همه چیز سر جای خود قرار داشته باشد، در این جهان به چه چیزی می‌توان امید بست؟ امید و فقدان مثل «بالا» و «پایین» هم‌بودِ یکدیگرند؛ هر جا فقدان و محرومیت است امید هم هست. اما خیر و شر چگونه می‌توانند هم‌بود هم باشند؟

به بهانه انتشار تازه ترین کتاب سیدجواد طباطبایی؛

منطق اندیشیدن منافع ملی

جواد طباطبایی در کتاب "ملّت، دولت و حکومت قانون: جستار در بیان نصّ و سنّت"به مخاطبین خود می آموزد در قلمرو سیاست تنها می توان ملی اندیشید و تنها منطق این نوع اندیشیدن منطق منافع ملی است . زیرا سیاست عرصه تدبیر عمومی و تامین منافع ملی است. و در این راستا ، سیاستمدار حرفه ای متولد می شود.