به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از فارس؛ برنامه مناظره که امروز از شبکه یک سیما پخش شد، به بررسی تحصیلات تکمیلی کشور و توسعه آن پرداخت.
در این برنامه یک سؤال مطرح شد که به نظر شما انگیزه جوانان ایرانی برای گرفتن مدارک کارشناسی ارشد و دکتری چیست؟ در جواب این سؤال دو گزینه افزایش احتمال استخدام و درآمد بیشتر و همچنین کمک به شناخت و حل مشکلات کشور مطرح شد.
در این برنامه علی آهون‌منش رئیس‌اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی کشور، سیدمهدی سیدی رئیس کارگروه نخبگان دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، سید حبیب‌الله طباطبائیان دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی، مجتبی علوی فاضل معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد و یدالله مهرعلیزاده رئیس انجمن علمی آموزش عالی ایران حضور داشتند.
در پاسخ به سؤال این برنامه، آهون‌منش و سیدی گزینه یک را انتخاب کردند. مهر علیزاده گزینه دو را انتخاب کرد، طباطبائیان به هر دو گزینه رأی داد و علوی فاضل گفت: گزینه یک، واقعیت جامعه است ولی برازنده کشور این است که گرفتن کارشناسی ارشد و دکتری در قالب کمک به مشکلات کشور باشد.
آهون‌منش رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی کشور در رابطه با توسعه تسهیلات تکمیلی گفت: امام خمینی(ره) فرمود؛ دانشگاه مبدأ همه تحولات است و مقام معظم رهبری نیز فرمودند علم رمز پیشرفت و اقتدار کشور است و بر توسعه کیفی در کنار توسعه کمی تأکید کردند.
وی با بیان اینکه از نظر تاریخی، ایران نخستین کشوری بود که در دنیا دانشگاه‌داری کرد، گفت: الگوهای غربی وارد دانشگاه‌های ما شدند ولی بدون شک در کمیت آموزش عالی مسیر بسیار خوبی را طی کردیم.
وی افزود: در سال ۵۸ حدود ۱۵۷ هزار دانشجو داشتیم که به ۴ میلیون و نیم دانشجو رسیدیم یعنی ۲۶ برابر رشد کمی داشتیم که این رشد در دنیا ۶.۵ برابر شده است.
آهومنش ادامه داد: وزارت علوم اعلام کرده است که تنها هدف افزایش کیفیت است و ما در مورد رسیدن به این هدف در بخش کمیت موفق بودیم ولی در کیفیت مشکل داریم.
در ادامه سیدمهدی سیدی رئیس کارگروه نخبگان دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی توسعه آموزش عالی را بخشی از توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور دانست و گفت: توسعه آموزش عالی باید همگام با توسعه اجتماعی و اقتصادی باشد.
وی ادامه داد: ما باید بدانیم چه تعداد دانشجو باید داشته باشیم و فارغ‌التحصیلان ما چه آینده‌ای دارند.
وی افزود: حتی اگر دانشگاه‌های ما با کیفیت خوب دانشجویان را تربیت کنند اگر کار نباشد به کشورهای دیگر می‌روند. بنابراین باید بدانیم برای چه کاری آنها را تربیت می‌کنیم.
سیدی گفت: کشور ما به این تعداد فارغ‌التحصیل نیاز داشت ولی به دلیل اینکه سایر بخش‌ها نتوانستند همگام شوند مشکل ایجاد شد.
سیدی گفت: سیاستگذاران باید بین بخش‌ها هماهنگی ایجاد کنند و باید بدانیم برنامه آموزش عالی به چه سمت و سویی می‌رود.
در ادامه سیدحبیب‌الله طباطبائیان دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی گسترش آموزش عالی را جزو دستاوردهای مهم انقلاب دانست و گفت: آموزش عالی نمره قبولی گرفته است، کمیت توسعه یافته و کیفیت هم در حد قابل قبول است. در بخش هوا فضا بیوتکنولوژی و هسته‌ای دستاوردهای بسیاری داشتیم.
وی افزود: کیفیت آموزش عالی کیفیت قابل قبولی است ولی وقتی در دو دهه توسعه کمی داشته‌ایم مقداری با افت مواجه می‌شویم که این افت باید رفع شود و اشتغال هم بهینه شود.
وی ادامه داد: در حوزه پژوهش بیش از هزار مرکز پژوهشی دولتی داریم که با گردش مالی ۷ میلیارد تومان در سال فعالیت می‌کنند و سالانه میلیاردها دلار خرید تجهیزات داریم که در این میان تحصیلات تکمیلی نقش حلقه واسطه دارند. یعنی دانش‌آموخته به صورت مسئله محور به حل مشکلات کمک می‌کند.
وی ادامه داد: متولیان باید در رابطه با افت کیفی و عدم اشتغال مناسب پاسخ دهند زیرا این مسئله به سطح فراملی مرتبط می‌شود.
به گفته وی اگر بین بخش‌های مختلف هماهنگی باشد ظرفیت عظیمی داریم.
در ادامه مجتبی علوی فاضل معاون سنجش و پذیرش دانشگاه آزاد گفت: دنیا در تاریخ به دانشمندان ما افتخار کرده است. در مصوب سال ۸۳ شاخص‌های خرد و کلان، دانشگاه‌ها را به توسعه تحصیلات تکمیلی دعوت کرده است که دانشگاه را به یک موجود منفعل تبدیل نکنیم.
به گفته وی مسئولان نباید از دانشگاه بخواهند که به دنبال نهادهای دیگر باشند زیرا در انقلاب فرهنگی ما دانشگاه پیشتاز است.
به گفته وی در کشور ۱۰ میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاهی داریم. یعنی ۱۵ درصد جمعیت کشور، در حالی که در کشورهای پیشرفته این میزان ۵۰ درصد است. بنابراین دانشگاه‌ها باید پیشرو باشند.
علوی فاضل گفت: تحصیلات یک تقاضای اجتماعی است و دانشگاه‌ها موظفند به این تقاضا پاسخ دهند که اشتغال و مطالبات بازار هم باید در دستور کار قرار بگیرد.
در ادامه این برنامه یداله مهرعلیزاده رئیس انجمن علمی آموزش عالی گفت: بحران تحصیلات تکمیلی به سمت و سویی حرکت می‌کند که اگر مسئولان در مورد نحوه سیاستگذاری آن ورود نکند چالش‌های بسیار برای نظام دارد.
وی یادگیری را حق ذاتی انسان‌ها دانست و گفت: ما در اقتصاد با محدودیت منابع زندگی می‌کنیم و ناگزیر باید تخصیص منابع صحیح داشته باشیم.
همچنین در ادامه آهون‌منش گفت: نسبت شاخص بهره‌وری در ایران به شاخص بهره‌وری در کشورهای توسعه یافته همه چیز را درست نشان می‌دهد ولی در بخش تولید کالا و خدمات از طریق تحصیلات مشکل داریم.
وی افزود: کیفیت آموزش عالی کشورهایی که دانشجویان ایرانی در آنجا درس می‌خوانند جای سوال دارد ولی ما نمی‌توانیم از رفتن دانشجویان جلوگیری کنیم،اگر در تحصیل را در ایران ببندیم به خارج از کشور می‌روند ولی اگر در را باز کنیم تعداد زیادی دانشجو می‌آیند.
آهون‌منش گفت: در حال حاضر در دانشگاه آزاد یک استاد حداقل حدود ۳۰ دانشجوی ارشد و حدود ۴ دانشجوی دکتری را سرپرستی می‌کند که در این صورت دانشجویان پایان‌نامه‌ها را می‌خرند و نظارتی هم نیست.
سپس سیدی گفت: ما باید توان کشور را بالا ببریم تا تحصیلات تکمیلی را تقویت کنند ولی باید بدانیم چقدر نیاز داریم. کیفیت را باید افزایش دهیم.
* ۱۵۰ هزار صندلی خالی در آموزش عالی
در ادامه طباطبائیان گفت: ما یک عقب‌افتادگی در حوزه آموزش عالی داریم، در کشورهای در حال توسعه بالای ۴۰ درصد دانش‌آموخته دارند و ما هنوز راه زیادی داریم.
وی گفت: حدود ۱۵۰ هزار صندلی خالی داریم که بخش اعظم آن در دانشگاه پیام نور است، دانشگاه آزاد که شهریه محور است تلاش می‌کند صندلی خالی را کم کند ولی به طور کلی این تعداد صندلی خالی نشان می‌دهد ظرفیت خوبی داریم ولی این ظرفیت درست هدایت نمی‌شود.
وی ادامه داد: کشور انگلستان با تعداد دانشجوی برابر با ما دانشگاه‌های کمتری دارد بنابراین باید واحدها را تجمیع کنیم تا متمرکز شوند و کیفیت افزایش یابد.
وی ادامه داد: باید مراکز را ارزیابی کنیم که اگر ضعیف بودند تعطیل شوند ولی امیدواریم یکی از دغدغه‌های وزیر علوم آینده اصلاح راهبردهای اشتباه باشد.
علوی فاضل نیز گفت: آمار ۳۰ دانشجو برای هر استاد در دانشگاه آزاد درست نیست زیرا ما در مورد دانشجویان کارشناسی به ازای هر ۵ دانشجو و در دکتری به ازای ۱.۷ دانشجوی یک استاد داریم.
وی ادامه داد: ما ابزار کیفیت را بر روی شقیقه آموزش عالی گذاشته‌ایم. آیا کیفیت مانع اشتغال شده است؟ آیا برای دیپلمه‌ها اشتغال‌زایی کافی وجود دارد؟
وی افزود: هدف از تحصیلات تکمیلی اشتغال نیست بلکه زمینه‌سازی اشتغال وظیفه دولت‌ها است.
به گفته وی در بخش دکتری ۲۴۰ هزار داوطلب داشتیم که ۱۱ هزار نفر پذیرش کردیم آیا باید این حق اجتماعی را معطل نگه داریم به دلیل اینکه بقیه بخش‌ها وظایف خود را معطل نگه داشتند؟ حاصل این کار خروج از کشور و سرخوردگی است.
وی گفت: گره زدن تحصیلات تکمیلی به اشتغال جواب نمی‌دهد، تعدادی از دانشجویان دانشگاه ازاد شاغلان هستند زیرا دستگاه‌ها نیاز به افزایش تحصیلات نیروی انسانی خود دارند.
علوی فاضل گفت:دانشگاه آزاد ابراز آمادگی می‌کند که نیاز دستگاه‌ها را پاسخ دهد.
در ادامه آهون‌منش گفت: دانشگاه آزاد ۲۹۲ هزار دانشجوی کارشناسی ارشد دارد ۲۴ هزار دکترای حرفه‌ای و تخصصی که حدود ۹۵۰۰ استادیار دارد.
علوی فاضل در پاسخ به وی گفت: آمار شما درست نیست.
پس از آن مهرعلیزاده اظهار داشت: مسئله بیکاری و عدم سیاستگذاری صحیح باعث شده است تا در تله تقاضای اجتماعی بیفتیم و این بحث را مطرح می‌کنیم که چون دانشگاه نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند پس مفید نیست در حالی که در تمام دنیا بر مبنای سرمایه انسانی و یا اجتماعی دانشگاه را توسعه می‌دهند.
وی با اشاره به ناهماهنگی بین سند علمی کشور و ظرفیت آموزش عالی گفت: ۵۰ درصد مشکلات آموزش عالی عدم انطباق بوده است.
علوی فاضل در ادامه گفت: دانشگاه آزاد ۳۲ هزار هیات علمی تمام وقت دارد که با پیام نور و غیر انتفاعی قابل مقایسه نیست، ۱۲ هزار استادیار به بالا دارد که از مهر ماه ۶ هزار نفر افزوده می‌شود و ۵ هزار نفر از مربیان در حال تحصیل هستند.
آهون‌منش در پاسخ گفت: شما ۷ هزار نفر از مربی‌های خود را تبدیل به دکترا می‌کنید.
علوی فاضل گفت: با تجمیع واحد علوم و تحقیقات کیفیت را به توازن رسانده‌ایم.
در ادامه سیدی گفت: آمریکا در سال ۲۰۱۲، ۴۲۰ میلیارد دلار بودجه تحقیقات داشته است. وزارتخانه‌های ما نیز باید نیازهای خود را به دانشگاه‌ها ابلاغ کنند.
وی افزود: در تدوین برنامه ششم اگر هماهنگی نباشد مطمئنا اشتغال هم ایجاد نمی‌شود.
وی ادامه داد: در سال ۸۴ شش دهم درصد از GDP به پژوهش تخصیص داده شد که در سال ۸۷ به ۱.۳۷ صدم درصد رسید.
طباطبائیان گفت: بودجه پژوهشی کشور باید به ۳ درصد GDP می‌رسید که امسال کمتر از ۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد اعتبار است یعنی ۷ دهم درصد GDP.
وی ادامه داد: در شورای عتف طرح‌های کلان ملی داشتیم که در سال ۹۰، ۲ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای آن مصوب بود ولی در حال حاضر کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان است. یعنی این طرح‌ها تقریبا تعطیل است.
در ادامه آهون‌منش گفت: در طول برنامه‌های توسعه جایی که پول نفت زیاد است دولت خرید می‌کند و جایی که تنگنا است یقه دانشگاه را می‌گیرد.
* هرم آموزشی ما وارونه شده است
وی افزود: هرم آموزشی ما وارونه شده است در حالی که باید تعداد تکنسین زیاد و دکترا کم باشد در عمل برعکس شده است.
علوی فاضل در ادامه گفت: این که تحصیل کنندگان کشور مشکل ایجاد می‌کنند درست نیست زیرا وظیفه دولت‌ها است که از آنها حمایت کنند.
علوی فاضل در پاسخ به آهون‌منش مبنی بر اینکه وقتی تحصیل در رشته هوا فضا آسان باشد کسی در بخش کشاورزی تحصیل نمی‌کند، گفت: یکی از کم‌طرفدارترین رشته‌های ما هوا فضا بوده است و در رشته محیط زیست نیز تقاضا کم داریم.
در ادامه برنامه سوالات حضار آغاز شد که آهون‌منش در پاسخ به یکی از حضار در رابطه با عدم کیفیت دانشگاه‌های غیر انتفاعی گفت: وزارت علوم بر دانشگاه‌های غیر انتفاعی نظارت دارد و اگر تخلفی صورت بگیرد اعلام می‌شود تا دانشگاه تعطیل شود.
همچنین سیدی در رابطه با گره زدن ارتقای اساتید به انتشار مقالات گفت: باید برای فعالیت‌ها یک شاخص تعیین کنیم که یکی از شاخص‌ها مقاله است ولی باید سیستم نظارت برای پایان‌نامه‌ها و مقالات داشته باشیم.
طباطبائیان نیز در مورد فساد علمی و پایان‌نامه فروشی گفت: ۸۰۰ شرکت دانش‌بنیان ما احراز شرایط شده‌اند ولی هنوز در معافیت مالیاتی مشکل دارند، مشکل ما عدم هماهنگی وزارتخانه‌های صنعتی با وزارتخانه‌های علمی است.
علوی فاضل نیز گفت: دانشگاه آزاد کلاس‌هایی را با سقف ۲۵ نفر تشکیل می‌دهد و مدعی کیفیت است ولی در رابطه با این دانشگاه نگاه بدی القا می‌شود ولی دانشگاه آزاد انحصار را شکسته است.
همچنین مهرعلیزاده گفت: برای تحول پیش‌نیازهایی لازم داریم که یکی از آنها مقاله است ولی تاکید بیش از حد بر تولید مقالات مشکل ایجاد می‌کند، سرعت رشد تولید مقالات ما بالا است ولی ارجاعات نیز مهم است.
در ادامه آهون‌منش گفت: انتخاب دانشگاه غیر انتفاعی از سوی داوطلبان دانشگاه سراسری در رده‌های پایین است زیرا این دانشگاه ناشناخته است، ورودی ما ضعیف است ولی خروجی ما کیفیت دارد و در قبولی‌های کارشناسی ارشد از دانشگاه آزاد بهتر عمل کرده‌آیم.
در ادامه سیدی گفت: این فارغ‌التحصیل با کیفیت داشته باشیم ولی بیکار باشند ناامیدی ایجاد می‌کنند باید در برنامه‌ریزی کلان باید این حمایت‌ها را ببینیم.
آهون‌منش در ادامه گفت: معاون پیشین وزارت علوم گفته بود هر دانشجوی کارشناسی ۱۰۰ میلیون هزینه دارد ولی وزیر سابق علوم کامران دانشجو گفت برای یک دوره ۴۸ میلیون تومان هزینه کارشناسی است، در حالی که دانشگاه غیر انتفاعی برای یک دوره ۶ میلیون تومان دریافت می‌کند و بهره‌وری بالایی دارد.
وی ادامه داد: نزدیک به ۴۴۰ هزار دانشجو تربیت می‌کنیم که دولت باید ۱۸۰ هزار میلیارد تومان برای اینها هزینه می‌کرد ولی این هزینه را دانشگاه غیر انتفاعی به دولت کمک می‌کند.
پس از آن طباطبائی گفت: باید به دانشجویان کمک کرد، امسال ۵ هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان اعتبار پژوهشی داشتیم که باید در راستای اولویت هزینه شود.
وی ادامه داد:شورای عطف مسئول تخصیص اعتبارات پژوهشی است که رئیس جمهور رئیس این شورا است ولی در هیچ یک از این دولت‌ها رئیس جمهور در جلسات شورا شرکت نمی‌کند، در دولت یازدهم نیز هنوز روحانی شرکت نکرده است ولی جهانگیری شرکت می‌کند که سبب ایجاد تحرک شده است.
در پایان مجری برنامه خواست تا هر یک مناظره‌کنندگان خواسته‌ای را از رئیس جمهور داشته باشند.
آهون‌منش گفت:رئیس جمهور یک نهاد را برای تصمیم‌گیری در مورد آموزش عالی تعیین کند.
سیدی اظهار داشت: به بخش علم و فناوری و ارتباط صنعت و دانشگاه توجه بیشتری شود.
طباطبائیان عنوان کرد: رئیس جمهور در شورای عطف شرکت کند و رفع اشکالات راهبردی دغدغه وزیر علوم آینده باشد.
علوی فاضل خاطر نشان کرد: دولت به آموزش عالی غیر دولتی کمک کند تا فشار از بودجه دولتی برداشته شود.
مهرعلیزاده نیز در تقویت دانشگاه‌ها افزایش هیات علمی و حمایت از مدیران مجرب تاکید کرد.