به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ پنجاه و نهمین نشست خانه نقد کتاب، به بررسی کتاب «دانشنامه فلسفه اخلاق» اثر دکتر ان‌شالله رحمتی اختصاص یافت. این نشست (دوشنبه ۲۷ مهرماه) با حضور کامران فانی، پیسکسوت حوزه کتابداری، حجتالاسلام دکتر حمید شهریاری، متفکر و پژوهشگر حوزه اخلاق و دکتر ان‌شالله رحمتی، متفکر و مترجم اثر در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد. مسعود صادقی دبیری نشست را برعهده داشت.
«اخلاق» استوارترین مبنای قابل اتکا
رحمتی گفت: با توجه به وضعیت بشر در قبال سنت‌های فکری و اختلاف‌نظرها و پیدا شدن شکل تکثری ادیان، استوارترین مبنایی که بشر می‌تواند به آن تکیه کند، «اخلاق» است. در جوامع دانشگاهی، استادان بحث «نسبی‌گرایی اخلاقی» را می‌پذیرند. باید به این نکته توجه کرد که پیش از این بین اخلاق و عرف و اخلاق و سنت، تمیزی وجود نداشت، جدی شدن مساله اخلاق برای من از مباحثی بود که در دانشگاه آن را مطرح کردم و همین امر انگیزه‌ای شد تا در زمینه فلسفه اخلاق کاری را به انجام برسانم.
این متفکر با بیان این‌که، اگر فلسفه حرفی برای گفتن دارد، باید از طریق اخلاق بیان کند، اظهار کرد: اصلاح در بین انسان‌ها نیز از طریق اخلاق است، منطق دین، نیز منطقی اخلاقی است و در کل اخلاق در تمام شئون زندگی ما سیطره دارد.
مترجم کتاب «معبد و مکاشفه» ادامه داد: ضعیف‌ترین کتاب‌ها در حوزه اخلاق تالیف میشود. این کتاب‌ها سرشار از مضامین تکراری است و یکسری توصیه‌هایی بدون مبنا در آن گنجانده میشود. در فرهنگ ما، زمینه‌هایی برای تفکر اخلاقی وجود دارد، اما کتاب‌های امروز آنها را بازیابی نمی‌کند.
رحمتی با اشاره به این‌که، از میان نحله‌های فلسفی «فلسفه تحلیلی» اهتمام بیشتری به «اخلاق» دارد، اظهار کرد: بهترین دانشنامه تخصصی «دانشنامه فلسفه پل ادواردز» است که در سال ۱۹۶۷ به چاپ رسیده است و بعدها خلاق‌ترین مباحث درباره فلسفه اخلاق در آنها به چاپ رسیده است.
وی با بیان این‌که دو بحث جدید با عناوین «بحث معرفت‌شناسی اخلاق» و «بحث روانشناسی اخلاق» به کتاب اضافه شده است، گفت: بنا نداشتم، موضوعات کتاب به صورت مرتب در کنار هم قرار بگیرد، بیشتر قصد دارم این کتاب به عنوان کتاب کمک درسی در اختیار پژوهشگران قرار بگیرد. چهار حوزه اصلی این کتاب، «فلسفه اخلاق»، «اخلاق هنجاری»، «روانشناسی اخلاق» و «فرا اخلاق» نام دارد.
درک مفاهیم جدید در پرتو گفتمان
حجتالاسلام دکتر حمید شهریاری، پژوهشگر نیز در ادامه نشست نقد و بررسی «دانشنامه فلسفه اخلاق» گفت: ما باید، وضعیت حوزه فلسفه اخلاق را بسنجیم و وضعیت جاری خودمان را در آن تببین کنیم. در حال حاضر در حوزه فلسفه اخلاق دچار نوعی مونولوگ هستیم و هیچ ارتباطی بین حوزه‌ها و سنت‌ها وجود ندارد. از طرفی با دانشنامه‌ای این‌چنینی مواجه هستیم که عده‌ای زحمت می‌کشند و آن را به فارسی ترجمه می‌کنند و از سوی دیگر در یک سنت دینی یک عده‌ای زحمت می‌کشند و این دو ارتباطی با یکدیگر ندارند.
وی ادامه داد: ما با یک سنت دینی مواجه هستیم که سنگ بنای آن در حوزه‌های علمیه گذاشته شده و ریشه هزار و چهارصد ساله دارد و توسط علمای تشیع و تسنن در حال تبیین است و مجموعه‌ای از گزاره‌های دینی را توصیف می‌کند.
شهریاری در ادامه سخنانش به برخی تحولات اخلاقی و حقوقی پرداخت و اظهار کرد: به قول «مکینتایر» فیلسوف حوزه اخلاق، سنت‌ها در حوزه معرفت‌شناسی در تعارض هستند و از یک دنیای دیگر، مفاهیم جدید اخلاقی سر می‌زند که حاصل زندگی در دنیای جدید و مدرن است. حالا باید به قول این فیلسوف این مساله را بررسی کرد که سنت‌ها چگونه توانستند از پس بحران بربیایند. اگر سنتی قوی‌تر باشد، می‌تواند به راحتی از پس این بحران بربیاید.
این پژوهشگر افزود: ما شواهدی داریم که نشان می‌دهد متون دینی ما به قرآن استناد کرده است. سنت نیز باید بتواند واجد محتوایی باشد که پاسخ متناسب با روزگار معاصر را بدهد. درک مفاهیم جدید در پرتو گفتمان است که اتفاق می‌افتد.
مسعود صادقی، دبیر این نشست نیز در سخنان کوتاهی گفت: ترجمه این دانشنامه در فضای کنونی، مرحمتی است که مترجم در حق فلسفه داشته است. برخی از مدخل‌ها را با متن اصلی تطابق دادم و نسبت به ترجمه خوب آن مطمئن شدم. «دانشنامه فلسفه اخلاق» در برخی حوزه‌ها نسبت به دانشنامه آنلاین «استنفورد» بسیار قوی ظاهر شده است.