فرهنگ امروز/ الهام نداف: فریدون جیرانی چند قسمت اخیر برنامه اینترنتی ٣٥ را به مسائل حوزه سینما در دهه ٦٠ اختصاص داده است. پس از حضور مهدی فخیم‌زاده، محمدحسین فرحبخش و ابوالفضل پورعرب در این برنامه و حرف‌های آنها درباره اتفاقات سینمایی آن دهه، این‌بار جیرانی از عبدالله اسفندیاری برای حضور در برنامه‌اش دعوت کرد. اسفندیاری در فاصله سال‌های میان ٦٠ تا ٧٠ به مدت ده سال معاون فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی بود و به واسطه مسوولیتش در آن سال‌ها، به بسیاری از ابهامات آن دوره پاسخ داد. در بخشی از این گفت‌وگو اسفندیاری درباره ممنوع الکاری سینماگرانی چون سعید راد، ساموئل خاچیکیان، سوسن تسلیمی، جمشید هاشم پور، فردین و ایرج قادری در دهه ٦٠، توضیحاتی ارایه کرد. او همچنین به موفقیت کارگردانی چون سعید روستایی در سی و چهارمین جشنواره فیلم فجر و خاطره‌ای که ابوالفضل پورعرب از این مدیر فرهنگی نقل کرده بود، واکنش نشان داد. در ادامه صحبت‌های اسفندیاری را می‌خوانید:
سعید راد: «فارابی زمان ساخته شدن فیلم «عقاب‌ها» با حضور سعید راد همراهی کرد و من هم تا پایان مراحل تدوین در جریان روند کار بودم. به آقای مزینانی (تهیه‌کننده عقاب‌ها) گفتم سعید راد برای سینمای ایران حیف است، کاری نکن که روی او حساس شوند. اجازه بده این فیلم بی‌سروصدا دیده شود و تمام شود، اما تبلیغات وسیع و متمرکزی که مزینانی برای فیلم کرد باعث شد پیش‌بینی من محقق شود. نیم صفحه از روزنامه کیهان به عکس سعید راد که در صحنه‌ای از فیلم در حال شلیک است اختصاص داشت. در نتیجه باعث شد گروه‌هایی که در حال حاضر هم نوعی از آنها وجود دارد، نگران سینما هستند و برای آن مساله‌سازی می‌کنند، مقاله‌هایی بنویسند؛ می‌گفتند سینمای طاغوت برگشته و فشاری آوردند که نتوانستیم دوباره به سراغ سعید راد برویم.»
فردین: «حتی درمورد فردین نیز اقداماتی انجام دادیم، رایزنی‌هایی کردیم که فردین در نقش میرزاکوچک خان‌بازی کند و خودشان البته قبول نکردند، آن زمان معروف بود فارابی مثل یک پدر است که از سینما محافظت می‌کند.»
ساموئل خاچیکیان: «ما ممنوع الکارش نکردیم و برخلاف حرف‌ها او خودش خواست که «چاووش» را بسازد، او مسیحی بود اما نهج البلاغه را خوانده بود و به آن علاقه داشت و گفت می‌خواهم فیلمی در این باره بسازم. ما از «چاووش» حمایت کردیم مثل همه فیلم‌هایی که آن زمان حمایت می‌کردیم و آن سال‌هایی که کار نکرد، ربطی به ممنوع الکاری نداشت.»
ایرج قادری: «نکته‌ای که در مورد ایرج قادری وجود داشت این بود که ما به او گفتیم شما فیلم بساز اما فیلمفارسی نساز. فیلمفارسی را هم تعریف کردیم و چهارچوب آن را مشخص کردیم. ایرج قادری فیلمساز خوبی بود و همه فیلم‌هایش هم آن زمان فروخت و بعد هم فیلم «می خواهم زنده بمانم» را ساخت.»
جیرانی: «قادری در زمان مدیریت اسفندیاری آزاد نشده بلکه با آمدن علی لاریجانی به فعالیت ادامه داده است.»
جمشید هاشم‌پور: «کسی او را ممنوع نکرد. نگرانی‌ای که از سر بر آوردن دوباره فیلمفارسی وجود داشت به خاطر تیپ‌سازی خاصی که جمشید هاشم‌پور داشت (موهای تراشیده) و آن تیپ که قبلا در فیلمفارسی وجود داشت، زمینه محرومیت او را به وجود آورد. برای حفاظت سینما ایران از ابتذال اجازه ندادیم آن نوع تیپ خاص فعالیت کند و جمشید هاشم‌پور هم شامل آن تیپ بود، اما با تیپ دیگری در فیلم «پرده آخر» نقش یک کارگاه را بازی کرد.»
سوسن تسلیمی: «من به بیضایی نگفتم که سوسن تسلیمی را برای «مسافران» نگذارد و این حرف درست نیست، اینها شایعات بودند و من همه را تکذیب می‌کنم. هیچ توصیه‌ای از طرف فارابی نبوده و این فیلم با حمایت کامل فارابی ساخته شده، حتی زمان مونتاژ فیلم آقای بیضایی کمر درد داشتند و خانه‌نشین شده بودند که من میز تدوین را در حالی که نباید از جایش تکان می‌خورد به خانه او بردم.»
ابوالفضل پورعرب: «آقای پورعرب خاطره‌ای درباره پشت صحنه فیلم «عروس» اشاره کرده و گفته بود که اسفندیاری آن زمان به پینگ‌پونگ بازی کردن پورعرب و نیکی کریمی اعتراض کرده است. آقای پورعرب به خاطر دوره‌ای که بیمار بودند بعضی خاطره‌ها را پس و پیش در ذهن‌شان دارند. من سر صحنه «عروس» به عنوان نماینده فارابی نرفتم و چون با افخمی فامیل بودم با خانواده‌ام رفتیم، وقتی با خانواده جایی می‌رویم که به دنبال مجرم نیستیم. من اصلا آن پینگ‌پونگ بازی کردن را یاد ندارم و اگر بود خودم هم بازی می‌کردم. »
روزنامه اعتماد