به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ جلسه دوم گفت و گو با مرتضی آخوندی، مدیر انتشارات «دارالکتب اسلامیه» سه‌شنبه (23 خرداد ماه) با حضور مرتضی آخوندی، مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه و نصرالله حدادی، نویسنده و پژوهشگر حوزه نشر کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.
مرتضی آخوندی که در هفتمین نشست تاریخ شفاهی کتاب در هفته گذشته از آغاز فعالیت و برخی خاطرات خود در عرصه نشر سخن گفته بود (اینــجا)، با حضور در هشتمین نشست از این سلسله نشست‌ها به بیان بخش دوم خاطرات و فعالیت‌های خود پرداخت.
مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه درباره حق کپی‌رایت و ضررهایی که در نبود قانونی جامع در این زمینه متحمل شده بود گفت: بر اساس قانونی که در سال 1347 با عنوان قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان به تصویب رسیده بود، ناشرانی که قصد انتشار هرگونه کتابی را داشتند باید مواردی را رعایت می‌کردند که البته خلاهای موجود در این قانون، گاهی مورد سوء استفاده قرار می‌گرفت.
وی افزود: به عنوان مثال در این قانون آمده بود آثاری که برای اولین بار در خارج از کشور چاپ و منتشر شوند شامل رعایت این قانون نمی‌شوند. این موضوع در طول زمان باعث به وجود آمدن مشکلات بسیاری برای ما شد؛ به طوری که برخی از ناشران با ایجاد دفتری در کشور لبنان، برخی از کتاب‌های اصیل اسلامی و مراجع شیعه ما را با ارز دولتی چاپ می‌کردند، به طوری که قیمت آن کتاب‌ها ارزان‌تر از قیمت کتاب‌های ما تمام می‌شد. بسیاری از این کتاب‌ها در ادامه در نمایشگاه‌های کتاب عرضه می‌شد تا جایی که کار به چاپ قرآن در خارج از کشور رسید.
آخوندی با اشاره به فراگیر شدن استفاده از چاپ افست در سال 1340 گفت: گسترش استفاده از چاپ افست که نقطه عطفی در تکثیر کتاب با هزینه کمتر بود، به تکثیر کتاب‌های ناشران و نویسندگان دیگر منجر شد و توجه همگان را به قانون حق کپی‌رایت جلب کرد. در ادامه این روند بود که برخی ناشران با استفاده از خلاءهای قانونی موجود بسیاری از کتاب‌های ما را چاپ و تکثیر کردند.
مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه درباره لزوم پیوستن یا نپیوستن ایران به کنوانسیون برن درباره رعایت حق کپی‌رایت گفت: اصولاً پیوستن به قانون جهانی رعایت حق کپی‌رایت مسائل و پیچیدگی‌هایی دارد که باید به آنها توجه ویژه کرد. از آن جمله ترجمه کامل و نعل به نعل آثار غربی به فارسی است که طبیعتاً ما بر اساس قانون اساسی کشور، باید آثاری مطابق با اصول اسلامی و موازین شرعی منتشر کنیم و از انتشار آثار اختلال‌آفرین در مسائل مذهبی، قومی، ملی و فرقه‌ای بپرهیزیم. به ویژه اینکه اکثر آثار موجود در کشور در حوزه علوم انسانی، آثار ترجمه‌ای هستند.
نظارت شدید ساواک بر انتشارات دارالکتب اسلامیه
مرتضی آخوندی در ادامه با اشاره به تنگناهای موجود برای انتشار آثار اسلامی و مذهبی در دوران پیش از انقلاب عنوان کرد: تا پیش از سال 1345 برای انتشار کتاب نیازی به اخذ مجوز نبود، اما از آن سال به بعد دولت اعلام کرد که هر ناشر بعد از چاپ کتاب و پیش از صحافی آن، باید یک نسخه از آن کتاب را به کتابخانه ملی ارسال کند تا پس از بررسی کارشناسان کتابخانه ملی و ارائه شماره ثبت به آن، ناشران برای صحافی و انتشار آن اقدام کنند.
وی افزود: بر این اساس معمولاً یک سری از کتاب‌های ممنوعه اعلام می‌شد که برخی از آنها کتاب‌های کمونیستی بود که ما با آنها کاری نداشتیم و برخی از آنها نیز کتاب‌های مذهبی بود که در حوزه فعالیت‌های ما جای می‌گرفت. بر این اساس بسیاری از کتاب‌های ما مورد بررسی و سخت‌گیری‌های شدید قرار می‌گرفت؛ به‌ویژه آثاری که مرحوم هاشمی رفسنجانی ترجمه می‌کردند و در اختیار ما می‌گذاشتند بسیار مورد بررسی قرار می‌گرفتم و ساواک ما را بارها برای چاپ و انتشار این کتاب‌ها فراخوانده بود.
مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه درباره نظارت شدید ساواک بر این انتشارات گفت: گزارش‌هایی که اخیراً از سازمان اسناد و کتابخانه ملی دریافت کرده‌ام نشان می‌دهد که ساواک دستور داده بود که چند مرکز مانند برخی مساجد که در کارهای سیاسی فعالیت داشتند و همچنین انتشارات دارالکتب اسلامیه به شدت زیرنظر ماموران امنیتی باشند. به دلیل همین نظارت شدید ما هیچوقت نتوانستیم رساله امام خمینی (ره) را چاپ کنیم.
تضعیف اتحادیه به دلیل وجود سلایق سیاسی متفاوت اعضاء
وی درباره حضور خود در اتحادیه کتابفروشان و ناشران نیز توضیح داد: اتحادیه کتابفروشان و ناشران قدیمی‌ترین تشکل صنفی در حوزه نشر کتاب است که طبیعتاً من نیز از ابتدای تأسیس این اتحادیه در آن حضور داشتم. اما ایجاد سلیقه‌های مختلف سیاسی در اتحادیه باعث به وجود آمدن مشکلاتی در روند فعالیت آن شد. به عنوان مثال خانم شهلا لاهیجی یکی از شرکت‌کنندگان در کنفرانس برلین در حدود سال 77 بودند؛ کنفرانسی که سراسر ضد نظام جمهوری اسلامی ایران بود و همه اعضای حاضر در آن کنفرانس از طرف دستگاه قضایی کشور مورد پیگیری قرار گرفتند.
آخوندی ادامه داد: یکی از اعضای اتحادیه به شدت اصرار داشت که ما الان باید به عنوان اتحادیه ناشران و کتابفروشان از خانم لاهیجی به عنوان یک ناشر حمایت کنیم و برویم و از ایشان دفاع کنیم. اما از آنجا که موضوع کنفرانس برلین یک موضوع مهم سیاسی و بین‌المللی بود که امنیت ملی و نظام ما ارتباط داشت، من اعلام کردم که این کار را نخواهم کرد و به همین دلیل بود که در نهایت از عضویت در اتحادیه استعفا دادم.
مدیر انتشارات دارالکتب اسلامیه درباره برخی هجمه‌های صورت گرفته علیه خود نیز توضیح داد: در ادامه رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان سرمقاله‌ای در یکی از نشریات کشور منتشر کرده بودند که در آن عنوان کرده بودند که یکی از ناشران مذهبی کشور با نشانه‌هایی که همگی نشانی بنده بود، با زد و بندهای اداری با وزارت ارشاد، چند میلیارد تومان کتاب به این وزارتخانه فروخته است. مجموعه این اتفاقات و این مطلب باعث شد که من در آن سال‌ها در اتحادیه بایکوت شدم.
آخوندی ادامه داد: آنجا بود که ایشان متوجه اشتباه خود شده بود. اشتباهی که به هجمه‌های بسیاری علیه من در میان همکارانم منجر شد. ایشان نیز پس از پذیرش این موضوع هیچ تلاشی برای برطرف کردن این شبهه و حرمت ضایع شده نکردند و حتی اصلاحیه‌ای بر سرمقاله خود نیز منتشر نکردند. این اتفاقات در حالی رخ داد که من در طول عمرم به خاطر ندارم که به نهاد یا دستگاهی برای خرید از کتاب‌هایم مراجعه کرده باشم.