به گزارش فرهنگ امروز به نقل از اعتماد؛ «در اجرای وعده رییس‌جمهور محترم و قولی که داده بودم، طرح رتبه‌بندی معلمان امروز به تصویب هیات دولت رسید. ان‌شاءالله عملیات اجرایی آن از هفته آینده آغاز شده و امتیازهای جدید از ابتدای مهر برای همه معلمان محاسبه، اعمال و پرداخت خواهد شد.» روز یکشنبه محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش و پرورش در صفحه توییترش خبر اجرای طرح رتبه‌بندی را اعلام کرد. روز بعد توضیحات آموزش و پرورش در مورد چگونگی اجرای طرح و مشمولان آن روی سایت این وزارتخانه قرار گرفت. روز گذشته روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش به نقل از علی الهیارترکمن، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش نوشت: «عملیات اجرایی رتبه‌بندی معلمان آغاز شده است و تلاش می‌کنیم به زودی رتبه‌بندی را برای فرهنگیان اجرایی کنیم. آیین‌نامه رتبه‌بندی، دارای چند جزء مشخص است که در درجه اول طرح رتبه‌بندی برای معلمانی است که مشمول طرح طبقه‌بندی معلمان هستند و همچنین شرط دوم برای معلمانی است که دارای ۲ سال سابقه خدمت و بالاتر باشند.» آیین‌نامه‌ای که او به آن اشاره دارد، پنج رتبه حرفهای تعریف کرده است و بر اساس سابقه خدمت، مدرک تحصیلی، دوره‌های آموزشی گذرانده شده، نمره‌های ارزشیابی و امتیازات حرفهای که در متن آن قید شده، فرهنگیان را در یکی از این پنج طبقه دسته‌بندی خواهد کرد. قرار است کمیته‌هایی در سه سطح به کار طبقه‌بندی معلمان مشغول شوند. الهیارترکمن می‌گوید: «کمیته‌های ارزیابی کار طبقه‌بندی معلمان را به هر یک از رتبه‌های حرفهای انجام می‌دهند که دارای ۳ سطح هستند. سطح اول منطقه و شهرستان‌ها، سطح دوم استان و سطح سوم مرکزی و ملی است که در ستاد انجام می‌شود. در ارزیابی‌های انجام شده برای هر یک از معلمان گواهینامه صلاحیت‌های حرفهای صادر می‌شود که اصلی‌ترین و معتبرترین مدرک صلاحیت حرفهای برای معلمان است.»طرح رتبه‌بندی البته راه را برای تعریف دقیق‌تر از فرهنگیان هم باز کرده است، چراکه در قانون تصریح شده این رتبه‌بندی برای «معلمان» است. معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع آموزش و پرورش گفته است: «قانون صراحت کرده که رتبه‌بندی معلمان است و معلم نیروی آموزشی است که در حال حاضر در مدرسه مشغول به تدریس است لذا باید تفکیک مشاغل اداری و آموزشی را انجام دهیم.» و البته این نکته را هم می‌افزاید که بودن در شغل معلمی قرار نیست مانعی برای اشتغال معلمان در کارهای اداری باشد: «در بخشنامه ۲۳۰ اجازه داده شده است که از معلمان در مشاغل اداری استفاده شود که باید این بخشنامه را تفویض کنیم تا با توجه به نیاز و اعلام آمادگی متقاضی، فرد باید شغل اداری یا آموزشی را بپذیرد و بر اساس پذیرش هر یک، از مزایای آن برخوردار شود. از فرهنگیان درخواست می‌کنیم که اخبار مربوط به رتبه‌بندی را فقط از طریق مسوولان ذی‌ربط در وزارت آموزش‌وپرورش و ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها پیگیری کنند و مطمئن باشند در معاونت برنامه‌ریزی و توسعه منابع به جد پیگیر احقاق حق فرهنگیان عزیز هستیم تا آیین‌نامه رتبه‌بندی به بهترین شکل انجام شده و در حق معلمان اعمال شود.»
هیاهوی بسیار
وزیر آموزش و پرورش گفته است طرح رتبه‌بندی معلمان در گام اول با ۲۰ هزار میلیارد ریال وارد مرحله اجرا خواهد شد. طرحی که در یک‌سال گذشته مدام بر سر اجرا شدن و زمان اجرایش حرف و حدیث بوده است و هفته‌ای در حوزه خبرهای آموزش و پرورش بدون ذکری از نام این طرح نگذشت. این طرح اما چقدر می‌تواند به تناسب با هیاهویی که بر سر آن به پا بود در زندگی حرفهای و معیشتی معلمان تغییر ایجاد کند. مهدی بهلولی، آموزگار و کنشگر صنفی به «اعتماد» می‌گوید که این هیاهو اگر هم بر سر هیچ نباشد، دست‌کم تناسبی با این حجم از خبرهایی که روز و شب در مورد آن منتشر شد، ندارد. «راستش در مورد بودجه در نظر گرفته شده برای این طرح هنوز ابهام وجود دارد چون معلوم نیست آن ۲ هزار میلیارد تومانی که ادعا می‌کنند در بودجه سالانه دیده شده یا نه از چه طریقی قرار است، تامین شود. اما گذشته از این موضوع و حتی با فرض رسیدن این بودجه، به نظر من این طرح موفقیتی در بهبود آموزش نخواهد داشت.» چرا؟ بهلولی معتقد است که طرح رتبه‌بندی معلمان یکی از روش‌های اصلاحی است که مبنای آن انگیزه‌های بیرونی است و این‌گونه روش‌ها آنقدری که انتظار می‌رود توفیق به همراه ندارند: «طرح‌های اصلاحی آموزش و پرورش را می‌توانیم به دو دسته تقسیم کنیم. یک دسته بر اساس انگیزه‌های بیرونی یعنی پاداش و تنبیه عمل می‌کنند و دسته دوم بر اساس انگیزه‌های درونی. این طرح جزو دسته اول است چون می‌گوید
بر اساس شاخص‌هایی مانند سابقه کار، مدرک تحصیلی و ساعت‌های آموزش ضمن خدمت و اینها حقوق را افزایش می‌دهند. یعنی می‌گوید اگر این فاکتورها را دارید، این میزان پاداش بگیرید. اما طرح‌های دیگری هم هستند که بر اساس انگیزه‌های درونی عمل می‌کنند، مثلا اختیارات معلم را گسترش می‌دهند، استقلال مدرسه را بیشتر می‌کنند و فرهنگیان را در تصمیم‌گیری‌های آموزشی دخالت می‌دهند و باعث می‌شوند آموزگار با انگیزه بیشتری کار کند و حس کند خودش در این کار نقش‌آفرینی دارد. اما از آنجایی که آموزش و پرورش ما متمرکز است، این طرح نمی‌تواند چنین طرز فکری را منتقل کند، بنابراین تا جایی که من مطالعه داشته‌ام، طرح‌های گروه اول طرح‌های چندان موفقی در زمینه آموزش نیستند.» با همه این احوال او معتقد است که این طرح حتی در دسته اول هم طرح کامل و بی‌نقصی نیست که بتواند با شیوه پاداش و تنبیه ایجاد انگیزه کند، چرا؟ بهلولی توضیح می‌دهد: «برای این طرح ۲ هزار میلیارد تومان در نظر گرفته‌اند و اگر آن را با یک میلیون نفر فرهنگی مقایسه کنید، می‌بینید همان‌طور که خود وزیر هم گفته است از ۲۰۰ تا حدود ۶۰۰ یا ۷۰۰ هزار تومان قرار است به معلم‌ها تعلق بگیرد که میانگینش حدود ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومان می‌شود. شما نمی‌توانید با افزایش حقوقی در این حد انگیزه خاصی در افراد به وجود آورید. همین بحث سوخت را در نظر بگیرید. من همین امروز از حدود ۳۰ معلم پرسیدم و یک نفرشان شامل یارانه حمایتی نشده‌اند، یعنی حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان را از این منظر از دست می‌دهند و حالا با رتبه‌بندی معلمان مثلا ۲۰۰ یا ۳۰۰ هزار تومان قرار است به حقوق‌شان اضافه شود. به نظر من این میزان نه می‌تواند انگیزه مثبت و مهمی برای شان به وجود آورد و نه حتی در معیشت آنها تغییری به وجود آورد.» این معلم به تورم به وجود آمده اشاره می‌کند و عدد و ارقامی که طرح رتبه‌بندی با خود می‌آورد را در برابر افزایش‌قیمت‌ها تقریبا بی‌اثر می‌داند و البته هیاهویی که بر سر طرح در جریان بوده است را مایه شرمندگی معلمان توصیف می‌کند: «الان یک‌سال است که در رسانه‌ها در مورد این طرح مدام حرف می‌زنند. الان مردم فکر می‌کنند که مثلا قرار است نفری یک میلیون تومان به حقوق معلمان افزوده شود یعنی فقط باعث بی‌آبرویی فرهنگیان شده. خودتان حساب کنید ببینید این ۲۰۰ هزار الی ۷۰۰ هزار تومان با این تورم ۵۸ درصدی آبان ماه در اقلام خوراکی چقدر تناسب دارد؟ خب بعد از یک‌سال اضافه شدن چنین رقم‌هایی به حقوق معلمان دیگر این قدر سروصدا ندارد! برای همین است که به هیچ عنوان خوش‌بین نیستم که این طرح در انگیزه معلمان به لحاظ کاری و وضعیت معیشتی آنها تغییر خاصی به وجود آورد.»
رویای معلمان بالاخره به واقعیت رسید
از ابتدای دهه ۸۰ که دولت اصلاحات می‌خواست قانون مدیریت خدمات کشوری را اجرا کند، معلمان و پرستاران دو گروه مشخص بودند که نسبت به اجرای این طرح توقع و حرفهای بسیار داشتند. حالا بعد از ۱۵ سال، این طرح با نامی جدید و البته با تفکیک گروه معلمان از سایر اقشار حقوق‌بگیر جامعه، چنین می‌نماید که یک رویای دوردست به واقعیت پیوسته است. بالاخره هر طرح جدید، موافقان و مخالفانی دارد و تا عملیاتی نشود و از روی کاغذ به صحنه میدان نیاید، ضعف و قوت آن معلوم نمی‌شود.
محمد داوری؛ کارشناس حوزه آموزش و پرورش در نگاهی به طرح رتبه‌بندی معلمان به «اعتماد» می‌گوید: «کلیات طرح قابل دفاع است زیرا مبنای طرح این است که معلمان کارآمد انگیزه پیدا کنند و با کارآمدی بیشتر مشمول ارتقای رتبه بشوند و حقوق و مزایای آنها هم افزایش یابد. یکی از مزایای این طرح می‌توانست، عدالت در پرداخت با رعایت تفاوت‌های کارآمدی باشد؛ به این معنا که هر که کارآمدتر است، حقوق بیشتر بگیرد. این طرح روی کاغذ خیلی طرح خوبی است اما نگرانی ما در اجرای این طرح است. باید در نظر داشت که این طرح باید بر اساس شاخص‌های حرفهای ارزیابی از عملکرد معلمان اجرا شود؛ شاخص‌هایی که با حرفه معلمی مرتبط باشد و نه دیگر شاخص‌های کمی یا غیرمرتبط. اگر این طور شود این طرح می‌تواند بر مبنای شاخص‌های معلمی، رقابت و انگیزش را در میان معلمان ایجاد کند بنابراین از این لحاظ فلسفه و چارچوب این طرح قابل تامل و مثبت است.