شناسهٔ خبر: 63531 - سرویس دیگر رسانه ها

مکتب ایرانی که پس از نیم‌قرن همچنان می‌درخشد/ نمایش یک اثر کمتر دیده شده از صادق تبریزی در حراجی بونامز

  

به گزارش فرهنگ امروز به نقل از اعتماد؛ اثری کمتر دیده شده  از «پیشگام مکتب سقاخانه» چهارم آذر در حراج بونامز به فروش گذاشته می‌شود. در حراج «هنر مدرن و معاصر خاورمیانه» بونامز که ۲4 نوامبر (چهارم آذر) در نیو بوند استریتِ لندن برگزار می‌شود، 115 اثر از هنرمندان مطرح خاورمیانه به فروش گذاشته می‌شود که از آن جمله می‌توان به یکی از آثار کمتر دیده شده صادق تبریزی از مجموعه احسان یارشاطر، ایران‌شناس و دانشنامه‌نگار فقید ایرانی اشاره کرد. این اثر که «سقاخانه» نام دارد و ابعاد آن 100 در 70 سانتی متر است، سال 1342 کشیده شده و قیمت تخمینی بین 2500 تا 3500 هزار پوند برای آن در نظر گرفته شده است. احسان یارشاطر در کتاب «اوج‌های درخشان هنر ایران» درباره «سقاخانه» تبریزی می‌نویسد: «گذشته، بدان گونه که تبریزی نشان می‌دهد متمرکز شده است بر اشیایی که پیش از یورش‌های فناوری غرب کاربرد داشتند و در پیوند با شیوه زندگی سنتی بودند و هنوز هم در برخی نقاط کشور چنینند: خرمهره‌ها، قفل‌ها و کلیدهای کهنه، صفحات کنده شده از نسخه‌های خطی، ورق‌های مشق خط، مهرهای قدیمی، کاسه‌های فلزی با حاشیه محکوک، سرهای قلیان یا نارگیله، شیشه‌های رنگی یا قطعه سنگ‌های نیمه قیمتی و همه لوازمی که در سقاخانه می‌توان یافت. تبریزی همچنین از نگاره‌ها و از نقاشی‌های مذهبی و عامیانه هنرمندان مکتب ندیده بهره می‌گیرد. نکته مهم در شیوه کار او این است که می‌تواند این عناصر مختلف را در کلیتی کمابیش هماهنگ و یکپارچه سامان دهد.»

صادق تبریزی در حالی پاییز سال 96 در سن 79 سالگی در لندن بدرود حیات گفت که طی سه سال فقدانش به انحای مختلف شاهد تلاش برای تمدید یاد و نام او در حراج‌ها و نمایشگاه‌های مختلف بوده‌ایم؛ هنرمندی که هر چند پیش از مرگش قدر ندید، ولی در سومین سال رفتنش به ‌طور صحیح بر صدر نشسته و آثارش خصوصا در حراج‌ها خواهان زیادی پیدا کرده. سال 2016 اثری از او به کریستیز دوبی راه یافت و سه دوره هم در حراج تهران خوش درخشید. اخیرا هم تابلوی «لیلی و مجنون» او در حراج آنلاین ساتبیز لندن به مبلغ 15 هزار پوند فروخته  شد. 
حراج پیشِ روی بونامز، به ارایه آثار هنر مدرن و معاصر کشورهای ایران، ترکیه، مصر، عراق، لبنان، سوریه، سودان، فلسطین و مراکش اختصاص دارد. تابلوی «خانه به‌دوش» از محمود سعید، هنرمند فقید مصری با برآورد  قیمت 350 تا 500 هزار پوند  گران‌ترین  اثر این حراج  است.
اما در این حراج مارکو گریگوریان با تابلوی صحرا شماره 3 به قیمت 20 تا 30 هزار پوند حضور دارد. اثری از پروانه اعتمادی هم 20 تا 30 هزار پوند قیمت‌گذاری شده است. سه اثر از حسین کاظمی دو تای‌شان به مبلغ 10 تا 15 هزار و سومی که نوازنده سه‌تار نام دارد 2 تا 3 هزار پوند قیمت‌گذاری شده. «لا لا سر» عنوان اثر حسین زنده‌رودی است که 120 تا 180 هزار پوند قیمت‌گذاری شده است.
 «شکار رنگ»، «گل عدن» و «لیلی و مجنون» سه اثر از رضا درخشانی است که 25 تا 35، 15 تا 20 و 15 تا 25 هزار پوند قیمت‌گذاری شده‌اند. باله کالیگرافیک و جنبش یک از فریدون هویدا 4 تا 6 هزار پوند قیمت‌گذاری شده. سرزمین مادری و برج سیراک ملکونیان 7 تا 10 و 10 تا 15 هزار پوند برآورد قیمت شده است. زندگی هنوز هست و زن با یک آینه و زوج از ناصر اویسی 6 تا 10 و 5/2 تا 5/3 و 5 تا 7 هزار پوند قیمت‌گذاری شده. سقاخانه پرویز کلانتری نیز 4 تا 6 هزار پوند برآورد قیمت شده است. دیگر برآوردهای این حراج به این قرار است: «G1-46 شماره یک» از مرتضی سازگار 5 تا 8 هزار پوند و اثر دیگر او 6 تا 10 هزار پوند. «الله» و «یزدان» از محمد احصایی 3 تا 5 و 40 تا 60 هزار پوند. «گل‌ها»ی ابوالقاسم سعیدی 18 تا 25 هزار پوند، «بانوی کتابخوان» لیلی متین دفتری 15 تا 20 هزار پوند، بدون عنوان رضا مافی 15 تا 20 هزار پوند، «باغ رویاها»ی ناصر عصار 6 تا 10 هزار پوند، 14 اثر از اردشیر محصص بین قیمت‌های 800 تا 1000 و 4 تا 6 هزار پوند، «هلال» از مسعود عربشاهی 8 تا 12 هزار پوند، 10 اثر از سُمبات دِر-کیورقیان بین قیمت‌های 800 تا 1000 و 1200 تا 1800 پوند. مهرداد فلاح،  نقاش و نماینده هنری خانواده تبریزی  درباره حراج پیشِ روی بونامز می‌گوید: «در پی اتفاق خوبی که در حراج اخیر ساتبیز برای تبریزی افتاد و نشان داد هنر ایران همچنان پتانسیل بالایی برای دیده شدن دارد اثر سقاخانه این هنرمند نیز وارد حراج بونامز شد.» فلاح درباره اثر تبریزی در این حراج اضافه می‌کند: «این اثر با تکنیک تکه چسبانی با آینه، مهره‌ها و قفل‌ها اجرا شده. این اثر جزو مجموعه آثار خاص تبریزی است.»  به اعتقاد این نقاش، «میان سنت و نوآوری تضادی در بین است؛ سنت می‌خواهد همان بماند که هست اما نوآوری می‌خواهد آن‌چنان ‌که هست نماند. با این ‌همه از آمیزش سنت و نوآوری است که فرهنگ، چنان نمادی از تحول انسان آفریده می‌شود. بر  بنیاد سنت است که فرهنگ در طول زمان یگانه و استوار می‌ماند و در پرتو نوآوری است که فرهنگ پیش ‌می‌رود و تکامل می‌یابد. اگر سنت در کار نمی‌بود، فرهنگ همچون آب در مرداب می‌گندید. تبریزی در آثار خود همواره تلاش کرده سنت را با نوآوری درهم ‌آمیخته و طرحی نو دراندازد.»
فلاح عرضه آثار این هنرمند پیشگام را در حراج‌ها و نمایشگاه‌های خارج از کشور تلاشی برای تمدید یاد و نام پیشگام مکتب سقاخانه می‌داند. به اعتقاد او تبریزی در این سال‌ها نشان داده که پتانسیل این را دارد که قیمت آثارش بالا برود و این آثار مسیر خوبی را هم طی می‌کند. همچنین با اقدامات خانواده و همکاری گالری‌داران دست جاعلان از آثار این هنرمند کوتاه شده است.  صادق تبریزی نخستین بار سال 1338 نقاشی‌خط را روی یک پنل سرامیکی کار کرد و به گواه برخی کارشناسان و منتقدان کار این هنرمند روی این پنل سرامیکی، نخستین اثر نقاشی‌خط است که کلماتش به قصد خوانده شدن نوشته نشده است. تبریزی اوایل دهه ۱۳۴۰ نزد استاد علی‌اکبر کاوه خوشنویسی را فرا گرفت و پس از آن همزمان با رواج مکتب سقاخانه در میان شماری از هنرمندان، به سبک نقاشی‌خط روی آورد. او در کنار پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، فرامرز پیلارام، مسعود عربشاهی و منصور قندریز از پیشگامان مکتب سقاخانه است؛ مکتبی که ریشه در مکتب‌های قدیمی و میراث فرهنگی ایران داشت و قرار بود پلی میان سنت و دنیای نو بنا کند. آخرین نمایشگاه این هنرمند ایرانی بهمن 98 در حالی در گالری سهراب برگزار شد که این گالری میزبان آثاری از تمام دوره‌های کاری او شد؛ نمایشگاهی از دوره‌های مختلف کاری تبریزی حدفاصل سال‌های 1338 تا 1392 شامل نقاشی‌خط‌ها، کارهای فیگوراتیو و فیگوراتیو مدرن و مینیاتور مدرن برای آشنایی مخاطبان و هنردوستان و دانشجویان با هنرمندی که زندگی پرماجرا و پرفراز و نشیبی داشت؛ شبیه خطوط سرکش، سحرآمیز و کوبنده نقاشی‌هایش.
گفتنی است حراج پیشین بونامز که ژوئن 2020 (22 خرداد 99) در لندن با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و حضور محدود علاقه‌مندان در سالن حراج برگزار شد، با ارایه 99 اثر هنری از کشورهای ایران، ترکیه، مصر، عراق، لبنان، سودان، فلسطین و... با فروشی بیش از 2 میلیون پوند به کار خود پایان داد.