به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی؛ همایش «حکیم طهران» از ساعت ۸ تا ۱۱ و سی دقیقه چهارشنبه (۱۸ دی ماه) برگزار میشود و تاکنون از حضور و سخنرانی حضرات آیات و حجج اسلام علیاکبر رشاد، سیدحسن مصطفوی، غلامرضا فیاضی، محمدتقی واعظی و احمد بهشتی خبر داده شده است.
این همایش با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی، بنیاد حکمت صدرا، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حوزه علمیه امام رضا(ع) در این حوزه دینی واقع در چهار راه سرچشمه، خیابان مصطفی خمینی، مقابل بیمارستان دکتر ستیر برگزار میشود.
برخی معتقدند اولین بارقههای حکمت نوصدرایی در دوران جدید با آقاعلی زنوزی به ظهور رسید و او نخستین حکیم صدرایی است که در اندیشه خود فلسفه صدرایی را با اندیشههای جدید وارد شده به ایران درگیر کرد و کوشید تا به پرسشهای فلسفههای معاصر غربی از لسان فلسفه صدرایی پاسخ دهد. در سال ۱۲۳۴ در اصفهان به دنیا آمد. پدرش، آقاعلی مدرس در حوزه اصفهان فلسفه صدرا تدریس میکرد و شاگردان بسیاری داشت که از جمله آنها فرزندش آقاعلی مدرس زنوزی است که جامع معقول و منقول بوده است. چندسالی در قزوین به محضر درس ملاآقای قزوینی، و از آنجا به تهران و سپس به اصفهان میرود و دیگربار به دعوت دربار و مهدعلیا به تهران آمده و حوزه بحث و تدریس خود را میگشاید.
سالها در مدرسه سپهسالار قدیم مدرس رسمی بود و از شاگردان برجسته وی میتوان به ابوالفضل طالقانی و محمدباقر اصطهباناتی (از شهدای مشروطه) اشاره کرد. اندیشههای آقاعلی حکیم از طریق میرزامحمدتقی اصطهباناتی و شیخمحمدحسین غروی اصفهانی در نجف ترویج شد و علامه طباطبایی هم از این طریق با این مکتب آشنا شد و حتی برخی بر آنند که نظریه بیسابقه و مهم اعتباریات را که علامه طباطبایی عنوان کرده، نخستین بار آیتالله محمدحسین غروی اصفهانی در بحثهای اصولی خود مطرح کرده و ایشان نیز آن را از طریق آقاعلی حکیم فراگرفته بود. میتوان گفت که به نوعی نسب فلسفی علامه طباطبایی و شاگردان او به آقاعلی حکیم میرسد.
آثار چندی از آقاعلی حکیم به جای مانده که از جمله آنها میتوان به رسالهای در اثبات معاد جسمانی (سبیل الرشاد فی اثبات المعاد)، النفس کل القوی، الرسائل و التعلیقات المختصره، مقدمه ترجمه و شرح اسرارالآیات صدرالمتأهلین و... اشاره کرد. اما مهمترین اثر وی بدایع الحکم است که در پاسخ به ۶ مسئله پیچیده در علوم عقلی نگاشته شده است. این اثر نثری پیچیده و مغلق دارد و اهمیت تاریخی و فلسفی آن از این جهت است که نقطههای آغازین و اولین کوششها در ارتباط فکر و فلسفه اسلامی با فلسفه مغربزمین است. وی در مقام پاسخ دادن به سؤالهای آن روزگار در خصوص مواجهه اندیشه غربی و اسلامی برآمده است.
در بدایع الحکم پرسشها را بدیعالملک عمادالدوله از وی میپرسد، کسی که مدتی حکمران یزد بوده و تحصیلات علمی در حوزه فلسفه اسلامی داشته است. مدتی نیز در خارج از کشور بوده و علاوه بر مهارت در زبان فرانسه با اندیشههای فلاسفه غربی مانند کانت آشنا بوده و از این منظر پرسشهایی را از آقاعلی حکیم پرسیده و به نوعی این رساله چند ده صفحهای، اولین اثر حوزه تطبیقی فلسفه غرب و فلسفه صدرایی و نخستین اثر در نقد آرای فلاسفه غربی محسوب میشود.
او در تهران به مدت چهل سال تدریس کرد: ابتدا در مدرسه قاسمخان و سپس چند سال بعد در منزل خود و بعد از آن طی بیست سال در مدرسه سپهسالار به عنوان مدرس رسمی مشغول به تدریس بود. از متون اصلی که او تدریس می کرد می توان به این آثار اشاره کرد: اسفار، المبدأ المعاد، شرح الهدایه، الشواهد الربوبیه ملاصدرا، شفای ابن سینا، شرح الحکمه الاشراق از سهروردی و قطبالدین شیرازی. وی پس از یک زندگی طولانی و پرثمر در تهران در سال ۱۳۰۷ درگذشت و در جوار حضرت عبدالعظیم در ری به خاک سپرده شد.
سیدحسین نصر درباره او میگوید: بسیاری، آقا علی مدرس را شاخصترین چهره مکتب حکمت متعالیه میشناسند. اگرچه او را باید هم سطح ملاصدرا به حساب آورد... . حکمای ایرانی بعدها از چهار حکیم (حکمای اربعه) به عنوان بنیانگذاران مکتب تهران یاد کردهاند: آقاعلی حکیم مدرس تهرانی معروف به زنوزی، آقامحمدرضا قمشه ای، میرزاعبدالحسین جلوه و میرزا حسین سبزواری. این چهار استاد مکتب تهران را بر تلاشهای ملاعبدالله زنوزی و لاریجانی بنا نهادند.
غلامحسین ابراهیمی دینانی، از اساتید برجسته فلسفه اسلامی که اثری با عنوان «معاد از دیدگاه حکیم مدرس زنوزی» را به رشته تحریر درآورده نیز درباره او و اساتیدش گفته است: یکی از بزرگ ترین پیروان ملاصدرا ملاعلی نوری است که به مدت بیست و پنج سال به تدریس آثار ملاصدرا بخصوص اسفار، اشتغال داشته است. او در حوزه فلسفی اصفهان تدریس میکرد و شاگردان بسیاری از محضرش درس فلسفه صدرایی گرفتند. او یکی از پهلوانترین متفکرانی است که فلسفه ملاصدرا را خوب میشناسد.
البته بعد از او ملاعبدالله زنوزی می باشد که او نیز فیلسوف صدرایی بزرگی است. بعد از او فرزندش آقا علی مدرس زنوزی بود که بدون اغراق باید گفت که بهترین فیلسوف صدرایی است و اظهار نظرهای بسیار بدیعی نیز دارد و در این چهارصد سال بیشترین آشنایی را با فلسفه ملاصدرا داشته است. البته او را حکیم موسس نیز نامیدهاند. او در معاد نظریه بدیعی دارد که به همین مناسبت پیرامون اندیشههای آقا علی مدرس زنوزی کتاب دارم. من فکر می کنم او از همه پیروان ملاصدرا قویتر بوده است.
برخی گفتهاند که کنت دوگوبینوی فرانسوی که معاصر آقاعلی مدرس بوده و با ایشان رفت و آمد هم داشته، از آقاعلی دعوت میکند که به فرانسه عزیمت کرده در دانشگاه سوربن فلسفه اسلامی تدریس کند، آقا علی هم میپذیرد؛ اما یکی از شاگردان وی به نام شیخ عبدالنبی مجتهد مازندرانی رأی استاد را میزند.