به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایبنا؛ رضا داوری اردکانی در آیین رونمایی از کتاب «ادراکات اعتباري علامه طباطبايي(ره) و فلسفه فرهنگ» تأليف دکتر علیاصغر مصلح که امروز (سهشنبه، ۱۳ اسفندماه) رونمایی شد، گفت: ما هنوز دربند ادراکات حقیقی هستیم، چرا که همانطور که از اسمش پیداست باید دربند آن بود، چون حقیقت است و اعتبار میگذرد.
وی ادامه داد: تالیف کتاب «ادراکات اعتباري علامه طباطبايي(ره) و فلسفه فرهنگ» کار بسیار فوقالعادهای است که توسط مصلح انجام شده است و ما باید راهی پیدا کنیم تا میان فلسفه اسلامی و زمان حاضر پیوند برقرار سازیم و کوشش علامه طباطبایی نیز در این راه بوده است.
وی با بیان اینکه ادراکات اعتباری سابقه طولانی دارد، افزود: از عصر یونانیان تاکنون مساله ادراکات اعتباری مطرح بوده در حالی که در دوره جدید چنین چیزی با این عنوان مطرح نشده، اما همواره اعتباری بودن ادراک تمام مساله است.
وی ادامه داد: از قرنهای ۱۷ و ۱۸ به بعد ادراکات حقیقی به معنایی که در فلسفه اسلامی وجود دارد، مورد قبول هیچ فیلسوفی نیست و از دکارت به بعد من فیلسوفی را نمیشناسم که بگوید علم، علم به اعیان اشیاء است و ما میتوانیم به اعیان اشیاء پیببریم.
این استاد فلسفه افزود: ارسطو در «اخلاق نیکوماخوس» ادراکات اعتباری را در بحث «فنوزسیس» مطرح کرد که فلاسفه ما این را به «فضیلت عقلی» تعبیر کردند. این نامگذاری خودش مشکلساز شد.
وی اضافه کرد: زمانی این مشکل تشدید شد که فارابی فضیلت عقلی را بعد از فضیلت نظری قرار داد و ریشه فضیلت عقلی را در فضیلت نظری دانست. شاید ارسطو هم به همین مطلب توجه داشته است اما توجهاش به حد فارابی نیست.
داوری اردکانی در بخش دیگری از سخنانش درباره مفهوم حسن و قبح ذاتی و عقلی در تاریخ تفکر گفت: فیلسوفان ما چندان به این وادی وارد نشدند و اگر حسن و قبح و ذاتی را قبول نکردند، به این دلیل است که میخواستند این دو مفهوم را عقلی بدانند، چرا که اگر حسن و قبح ذاتی باشد، ادراکات اعتباری معنا ندارد.
وی ادامه داد: عقلی بودن حسن و قبح جای بحث دارد و میتوان گفت این عقل عملی است که درباره حسن و قبح حکم میکند، اما این بحث در فلسفه ما جدی گرفته نشد و به ویژه در رد اشعریت قضیه منتفی شد.
وی یادآور شد: ما درباره مسالهای که اشعری مطرح کرد، هیچ بحثی نکردیم و صورت مساله را پاک کردیم. در واقع، ما چون اشعری را باطل میدانستیم، درباره مفاهیمی که آن مطرح کرد، صحبت نکردیم.
این چهره ماندگار فلسفه همچنین گفت: اشعری به اخلاق اعتباری معتقد بود. البته او اعتبار الهی را منظور داشت، اما مرحوم علامه طباطبایی، عالم علم اصول هم مایل بوده است که به ادراکات حقیقی اصالت دهد و مرحوم کمپانی به ادراکات اعتباری اهمیت داده است.
رییس فرهنگستان علوم با اشاره به دیدگاه شهید مطهری درباره ادراکات اعتباری عنوان کرد: شهید مطهری وقتی شرح روش رئالیسم را مینوشتند با برخی آرای علامه موافق نبودند اما احترام استاد در نظر ایشان به حدی بود که خیلی مایل نبودند. این رد و مخالفت را علنی کنند اما بعد از اینکه این مساله را به تأخیر انداختند، نظرشان را به صراحت بیان کردند. من در آن سالها به ادراکات اعتباری با نگرش دیگری مینگریستم و نمیپرسیدم که مثلا آیا ادراکات حسن و قبح عقلی است یا خیر، بلکه فکر میکردم این فتح بابی است. یک فیلسوف دانا مانند علامه آمده است و میگوید نباید ادراکات را با یکدیگر خلط کنیم.
وی افزود: من در گذشته این پرسش را مطرح کردم که آیا همه ادراکات ما اعتباری هستند یا اینکه ما دو دسته ادراکات حقیقی و اعتباری داریم یا اینکه اعتباریات علمی و عملی هستند؟
این استاد دانشگاه با طرح این سوال که «آیا علم جدید اعتباری نیست؟» افزود: وقتی میگوییم علم آبژکتیو است، یعنی ابژه امر اعتبار شده است. بنابراین علم جدید با فرضیه شروع میشود و وقتی پژوهش میکند، در پژوهش خود به این اثبات نمیرسد که علم مطابق با خارج است.
وی در بخش پایانی سخنانش یادآور شد: هیچ یک از استادان فلسفه اسلامی جز شهید مطهری متوجه اهمیت مساله اعتباریات نشده بود و اکنون نیز زمان آن رسیده است که در این باره بیشتر فکر شود و من نیز میکوشم در این وادی به جایی برسم، چرا که من محصل فلسفه هستم.
داوری اردکانی در پایان تاکید کرد: ما ناگزیریم فلسفه جدید اروپایی را بخوانیم و برای اینکه فلسفه اروپایی را در تاریخ خودمان در جایی قرار دهیم، باید بین فلسفه اروپایی و فلسفه اسلامی پیوند بزنیم و از فلسفه اسلامی برای درک جایگاه خود بهره ببریم.