به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایسنا؛ دکتر سیدضیاء هاشمی در مراسم تودیع و معارفه رئیس دانشگاه شهیدچمران اهواز با اشاره به نامگذاری امسال بهعنوان فرهنگ و اقتصاد با عزم ملی و مدیریت جهادی تصریح کرد: این نامگذاری ما را امیدار می کند که حرکتی نوین در حوزه فرهنگی انجام شود.
هاشمی با بیان اینکه حوزه اقتصاد حوزهای بسیار مهم و تعیینکننده و منشأ اقتدار ملی است که باید با همت همگان بهویژه دانشگاهیان به تعالی و پیشرفت برسد، اظهارداشت: همچنین حوزه اقتصاد همراه با حوزه فرهنگ که گهواره و جایگاه آن دانشگاه است، دو محور اقتدار و عزت ملی هستند که امیدواریم امسال آنچه در شأن این حوزهها در جامعه است، در کشور تصویر پیدا کند و دانشگاه هم بتواند در این مسیر ایفا نقش کند.
وی نقش دانشگاه و دانشگاهیان را در این مسیر برجسته و فرهنگ را بهعنوان روح جامعه و تعیینکننده مسیر جامعه توصیف و خاطرنشان کرد: فرهنگ تعیینکننده مقدرات و مسیر کشور است به همین دلیل اعتلای فرهنگ، همان اعتلای کشور و عقب ماندگی آن، موجب پسرفت و عقبماندگی کشور خواهد بود.
نگاه شعاری به فرهنگ، ظلم به فرهنگ است
معاون وزیر علوم اظهار کرد: همگان بر این امر اجماع دارند که اگر قابلیتها، ظرفیتها و سرمایههای بالقوه و بالفعل کشور به کار گرفته شود، وضعیت اجتماعی، سیاسی و دینی ما بسیار بهتر از شرایطی است که اکنون در آن قرار داریم؛ تردیدی نیست که قابلیتهای موجود کشور میتواند جامعه را به افقهای بهتر و بالاتری برساند و در این زمینه عامل تعیینکننده فرهنگ است که چگونگی تعامل و استفاده از سرمایهها را مشخص میکند.
هاشمی با تصریح بر اینکه فرهنگ فقط شعار نیست و نگاه شعاری به فرهنگ، ظلم به فرهنگ است، اذعان داشت: اینگونه نیست که در حوزه فرهنگ شعارها و تبلیغاتی مطرح و گفته شود باید بر اساس آن زندگی کنیم؛ در حقیقت زندگی ما در بستر فرهنگ و تعلیم و تعلم هم در بستر فرهنگی است. اقتصاد ما هم در ظل فرهنگ است بنابراین وقتی میگوییم اقتصاد و فرهنگ، به معنای این نیست که در راه خود از فرهنگ بهره ببریم بلکه ما راه را فرهنگ میدانیم.
وی فرهنگ را راهنمای و موتور محرکه اقتصاد و راهنمای سیاست، سیاستمداران، سیاستگزاران و سیاستگران توصیف و خاطرنشان کرد: سیاست در ظل فرهنگ راه خود را پیدا میکند و اقتصاد هم همینطور است و محور اصلی این فرهنگ، ارزشها، باورها و هنجارهای جامعه است.
معاون فرهنگی وزیر علوم با طرح این پرسش که کدام ارزشها محور اصلی این فرهنگ است، پاسخ داد: این ارزشها به معنای آن ارزشهایی نیست که تنها شعار آنها را میدهیم بلکه ارزشهایی است که به آنها باور داریم و همگان در ظل آن ارزشها هستند؛ ارزشها، بایدها و بایستههای مشترک یک ملت هستند که مبتنی بر مبانی فرهنگی، دینی، تاریخی و بومی تعیین میشوند.
هاشمی افزود: در این جامعه که دارای هویت اسلامیایرانی است، این ارزشها عبارت از ارزشهایی است که موجب اعتلای ایران در بستر و جهتگیری اسلامی است و این همان چیزی است که قاطبه این ملت به آن پایبند هستند و تاریخ این ملت آن را نشان دادهاست؛ این ارزشها، ارزشهای یک گروه خاص نیست و اساساً فرهنگ نمیتواند مختص یک گروه خاص باشد.
وی با بیان اینکه فرهنگ مشترکات جامعه است و پدیدهای فردی نیست، تصریح کرد: آنجا که فرهنگ بهعنوان زیر مجموعهای از ارزشهای مربوط به یک گروه خاص مطرح می شود، خرده فرهنگ یعنی بخشی از یک فرهنگ مشترک نام میگیرد اما ما ارزشهای مشترک داریم که مسیر ما را مشخص میکند و یکی از این ارزشها، ارزش علم و ضرورت علم آموزی و خدمت به علم و عالمان و کانون علم (دانشگاه) است.
معاون وزیر علوم ادامه داد: خدمت به دانشگاه جزو ارزشهای ملی و دینی و خود تجلی این ارزشهاست؛ بنابراین دانشگاهیبودن یک ارزش و خدمت به دانشگاه و مدیریت در دانشگاه هم ارزش محسوب میشود.
هاشمی این ارزشها را صداقت، دانش، آگاهی، کمالجویی و پیشرفتطلبی برشمرد و خاطرنشان کرد: ارزشهای ما در خلاء نیست و فرهنگ ما یک موضوع انتزاعی نیست بلکه فرهنگ عبارت است از آن چیزی که به آن باور و دغدغه آن را داریم که اختصاص به من و شما ندارد و مشترک بین من و شما است؛ این ارزشها و آرمانهایی است که همگان باید در سایه آن و در پی دفاع از تحقق آن باشند.
وی تصریح کرد: اگر بهگونهای عمل و یا القا کنیم که عدهای کم یا زیاد خارج از این فرهنگ هستند و تصور کنیم که اکثریت خارج از این فرهنگ یا بیفرهنگ، ضدفرهنگ و یا دارای فرهنگ ضعیف هستند و من و ما نماد و محور فرهنگ، ارزشها و آرمان هستیم، این خیانت به فرهنگ و مانع رشد و تعالی جامعه است.
معاون وزیر علوم با اشاره به لزوم داشتن تعبیر درستی از فرهنگ و ضرورت شناخت فرهنگ، بر اهتمام به شاخصهای فرهنگی در این سال تأکید کرد و افزود: وقتی فرهنگ به عنوان یک پدیده جمعی دیده میشود، یکی از شاخصههای جمعی فرهنگ، قانون و قانونمندی است که حقوق متقابل ما را نشان میدهد بنابراین سال فرهنگ فرصت مناسبی برای رشد، توسعه و اعتلای قانونمندی و پایبندی همگان به قانون است.
به اعتقاد هاشمی، هر کس دغدغه فرهنگ یا ادعای دفاع از فرهنگ را دارد، باید در مسیر دفاع از وحدت، همدلی و همکاری حرکت کند؛ البته وحدت منافی اختلافنظر و سلیقه نیست ولی این فرهنگ به ما می آموزد چگونه با وجود اختلافات، اهداف مشترک و واحدی را دنبال کنیم.
وی با بیان اینکه در این فرهنگ ضابطهگرایی و نه سلیقه گرایی مبنا قرار می گیرد، تصریح کرد: هر سلیقهای در کنش جمعی اجتماعی، راه به باطل می برد. آنجا که قانون وجود دارد، حق نداریم سلیقه خود را فراتر از قانون تلقی کنیم بلکه باید به قانون تمکین داشته باشیم و با اتکا به قانون در مسیر نیکخواهی برای خود و جامعه حرکت کنیم؛ البته در این مسیر نقد و نقادی هم یک ابزار برای تعالی و نقدپذیری یک ضرورت لازم بهویژه برای مدیران است.
معاون فرهنگی و اجتماعی وزیر علوم لازمه بهرهگیری از فرصت سال فرهنگ را مبنا قراردادن نابگرایی، اخلاص و خلوص عمل عنوان کرد و ادامه داد: اخلاص عمل تنها به معنای عبادت نیست بلکه در مسیر اجتماعی، مدیریتی، سیاسی و اقتصادی باید مبتنی بر صداقت، خدمت و سلامت به پیش رفت که این به معنای اقتصاد سالم و بالنده، دانشگاه سالم و پویا و سیستمهای اداری موفق و سالم است.
هاشمی با بیان اینکه فرهنگ در همه ابعاد زندگی حضور دارد، نقش دانشگاه را به عنوان یک نهاد فرهنگی بارز و برجسته، بسیار پررنگ توصیف کرد و اظهار داشت: دانشگاه باید الگوی فرهنگی باشد و برای فرهنگ الگوسازی کند. دانشگاه باید بستر نقد و نقادی را برای دانشجو و دانشگاه فراهم و نماد قانونگرایی، قانونمندی و ضابطه مندی باشد.
وی نقش دانشجو و استاد را در این مسیر بهعنوان نماد قانونگرایی و پرهیز از سلیقه گرایی، مقابله با سلایق و حاکمیت سلیقهها به ضوابط دانست و خاطرنشان کرد: فرهنگی که علمدوست و جزو شاخصها و ارزشهای کشور است، باید در بستر دانشگاهی بتواند رشد و پیشرفت علمی را تحقق ببخشد و دانشگاهی که عالم، علم و فرهنگ را تولید و تربیت میکند، پیشگام و پیشتاز توسعه فرهنگی است بنابراین در سال فرهنگ، دانشگاه بهعنوان نماد و کانون فرهنگی، رسالت مضاعف و فرصتی تاریخی دارد که در خدمت جامعه ایفا نقش کند.
معاون فرهنگی وزیر علوم همچنین در این مسیر به وظایف مرکز سیاستگذاری دانشگاهها - وزارت علوم - اشاره و خاطرنشان کرد: وزارت علوم در دوره حاضر اهتمام خود را بر ترویج گفتمان علم و فنآوری، تقویت نهضت علمی و پیشرفت اقتصادیاجتماعی کشور با اتکا و بکارگیری علم قرار دادهاست.
هاشمی با بیان اینکه تولید مقالات تنها یکی از شاخصهای پیشرفت علمی است، تصریح کرد: این علم باید در مقام عمل با اقتضائات جامعه پیوند داده شود؛ به طور مثال دانشگاهی مانند دانشگاه شهیدچمران باید در ارتباط با صنایعی مانند آب، نفت، فولاد و ... فعال شود بهگونهای که این صنایع و سازمانها راه خود را به اتکا بهرهگیری از دانشگاه پیدا کنند بنابراین در اینجا دو ضرورت وجود دارد؛ نخست آنکه صنعت باید دانشگاه را باور کند و دوم دانشگاه توانمندیها و تولیدات خود را عرضه کند.
وی با طرح این پرسش که این اتفاق چگونه تحقق مییابد، به نقش دو عامل نظام بروکراتیک دانشگاه و متن بدنه دانشگاه – استاد، محقق و دانشجو - اشاره و اظهار کرد: وظیفه حوزه مدیریت دانشگاه، بسترسازی برای پویایی بدنه دانشگاه و به عبارت دیگر تقویت روحیه علمی است زیرا استادی که انگیزه نداشته باشد، تنها در حد رفع تکلیف اداری فعالیت میکند اما اگر استاد، دانشجو، محقق و دانشمند احساس کند، میتواند در مسیر تعیین سرنوشت جامعه خود چه در سطح محلی، منطقهای یا ملی ایفا نقش کند، توانمندی خود را عرضه میکند.
معاون فرهنگی وزیر علوم با تأکید بر اینکه مدیریت دانشگاه باید با مشارکت استاد و دانشجو فعالیت کند، خاطرنشان کرد: مشارکت، امید و انگیزه ایجاد میکند و امید و نشاط، ضرورت یک حرکت اجتماعی بهویژه در یک کانون علمی و فرهنگی است. بدون تردید وزارت علوم و دانشگاهها در مسیر توسعه علمی حرکت میکنند و این موضوع، اولویت حرکت آنهاست اما این حرکت علمی بدون نشاط فرهنگی نمیتواند بهخوبی محقق شود.
هاشمی با بیان اینکه توقع از دانشگاه، پیشرفت علمی در بستر فرهنگ و با اتکا به پیشرفت فرهنگی است، اظهارداشت: با ایجاد فضای مناسب برای پیشرفت و حرکت و با اتکا به قانون و همدلی، سرمایهها و توانمندیها برجسته میشود و ظهور و بروز مییابد. در این مسیر دانشگاهها وظیفهای دارند و مبنای حرکت آنها قانون است و باید از تمام توانمندیهای خود در چهارجوب قانون بهره بگیرند.
وی تغییر مدیریت در دانشگاهها را همانند دیگر سیستمهای سازمانی امری طبیعی خواند و خاطرنشان کرد: این ظلم به یک مدیر دانشگاهی است که در جایگاههای مدیریتی قرار بگیرد و تغییر نکند زیرا وی قبل از آنکه یک مدیر باشد، یک استاد و محقق است که باید به فعالیتهای تحقیقاتی خود هم بپردازد بنابراین این تغییر نباید موجب حذف نیروها شود بلکه باید موجب تعالی و همافزایی باشد.
معاون فرهنگی وزیر علوم با بیان اینکه با این نگاه دانشگاه میتواند برای حوزههای دیگر الگو باشد، تغییر را امری طبیعی و واکنشهای گوناگون محافل، سازمانها و مواضع رسمی و غیررسمی نسبت به تغییر را امری عجیب دانست و افزود: تغییر عجیب نیست. چرا برخی تصور میکنند تغییر حتماً باید پشتوانه سیاسی، اجتماعی یا حقوقی داشته باشد و یا عدهای تغییرات را جدید میدانند در حالیکه هم در دانشگاهها و هم وزارت علوم، میزان تغییرات در این مدت، کمتر از دوره مشابه قبلی است.
هاشمی ادامهداد: به طور طبیعی با تغییر دولتها بخشی از مدیران هم تغییر میکنند زیرا بعضی از مدیران قبلی نمیتوانند با سیاستهای جدید کار کنند اما به هیچ وجه معنی این تغییرات، تنش نیست در حالیکه حوزههایی این تغییرات را بهگونهای بازنمایی میکنند که گویا داس تغییر در دولت امید به راه افتاده است. مسیر تغییر با اتکا به جلب مشارکت دانشگاهیان و حرکت به سمت وضعیت بهتر در چارچوب ضوابط و قوانین و در یک فرایند منطقی و آرام اتفاق افتاد.
وی این تغییرات را جزو حقوق و وظایف مدیران ارشد جهت اتخاذ بهترین تصمیمات با توجه به شرایط و زمینههای اجتماعی موجود دانست و خاطرنشان کرد: این تغییرات نباید در داخل و خارج از کشور بهگونهای بازنمایی شود که موجب حذف قابلیتهای قبلی شود.
معاون فرهنگی وزیر علوم با بیان اینکه البته در این فرایند ممکن است دغدغههایی مطرح شود، وجود اختلافنظر و سلیقه را در یک جامعه پویا امری بسیار طبیعی توصیف و تصریح کرد: نظام مردمسالار دینی جمهوری اسلامی فرصتی را ایجاد کرده که اختلاف سلایق در یک چارچوب قانونی موجب پویایی و بالندگی شود بنابراین تغییر دولت ها در یک مکانیزم تعریف شده قانونمند اتفاق می افتد.
هاشمی افزود: در این تغییرات دیدگاه های منتقد وضع موجود میتوانند خود را عرضه کنند و به این معنا نیست که دیگرانی وجود ندارند بلکه اکثریت در جایگاه مدیریت قرار میگیرند و البته اقلیت هم حقوقی دارند و باید دغدغههای خود را مطرح کنند. این دغدغه ها و تنوع دیدگاهها باید موجب هم افزایی و بالندگی شود.
وی با تأکید بر اینکه بیان نقدها باید به شکل مشفقانه و صادقانه و نه مخربانه و ناصادقانه باشد، اظهار داشت: نباید گمان کنیم اگر رویهای موردپسند ما نیست، برای حذف یا تغییر آن از همه مقدسات خرج کنیم. مقدسات، امور مشترک و سرمایه کلان دینی، ملی و فرهنگی ماست.
معاون فرهنگی وزیر علوم با بیان اینکه اگر جایی قانون اجرا شود و مجموعهای نپسندد، حق ندارد طبق سلیقه خود موضعگیری کند، خاطرنشان کرد: باید تلخی اجرای قانون را بپذیریم زیرا اگر چه قانون گاهی تلخ است اما در کلان و در نهایت به نفع همه ما است. همانطور که عدالت هم که از ارزشهای اصلی دینی ما است، اینگونه است؛ اجرای عدالت تلخ است اما عبور از عدالت تلختر است بنابراین باید اجرای قانون را بپذیریم و سلایق خود را مبنا قرار ندهیم و اجازه دهیم حرکتی که با ایجاد امید و نشاط آغاز شده، در مسیر خود به پیش برود.
هاشمی عدالت را یک امر مهم، اساسی و مطلوب همگان، به معنای ظلم ستیزی، مقابله با ظلم و ایفای حقوق همگان تعریف و با اظهار تأسف از اینکه گاهی عدالت را به معنای "ظالمستیزی" تلقی و بعد کسانی را به اعتبار ظلمی که انجام دادند نماد ظلم قرار داده و عدالتطلبانه در صدد حذف آنها بر میآییم، این کار را مصداق عینی ظلم دانست و گفت: همه ما ممکن است در موقعیتهایی ظلمی را مرتکب شده باشیم که این ظلم به معنای خطا در حق دیگران است اما هر کس خطایی در حق دیگران مرتکب شد، باید در چارچوب قانون با خطای او برخورد شود ولی حقوق دیگر او را هم باید بهعنوان موضع عدالتطلبانه بپذیریم.
وی افزود: این همان فرهنگی است که زندگی را تسهیل و ایجاد همافزایی می کند و همگان میتوانند با وجود اختلاف سلیقه و روش، در کنار یکدیگر تلاش و جامعه مشترک یا دانشگاه واحدشان را به پیش ببرند. در دانشگاه هم اختلافنظر امری طبیعی و اجتنابناپذیر است اما این اختلافنظر نباید منجر به تنش و تعارض شود. در سطح کلان هم چنین است.
معاون وزیر علوم با تصریح بر اینکه وزارت علوم متعهد به حرکت علمی کشور، کیفیتبخشی به آموزش، ارتقای پژوهش، توسعه پارکهای علم و فناوری و جلوگیری از رویههای غلطی است که موجب توسعه کمی و نازلشدن سطح دانشگاهها شده است، افزود: در حال حاضر در دانشگاههای دولتی برخی از دانشگاهها از وضعیت خوبی برخوردار هستند اما در بعضی دانشگاهها هم گاهی یک استاد در مقابل چند صد دانشجو است که این ظلم تاریخی به ساحت علم و دانشگاه است.
هاشمی همچنین وضعیت شاخصهای دانشگاه شهیدچمران را امیدوارکننده و نه مطلوب خواند و تصریح کرد: باید به سمت وضعیت بسیار بهتر حرکت کنیم اما به هر حال نباید فراموش کرد که دولت و وزارت علوم یک تعهد تاریخی، اجرایی، عقلی و اخلاقی برای تلاش در جهت ارتقای کیفیت دارد و زمینههای خوبی هم در ساختارها، فرایندها و روشها وجود دارد و این امر دارد اتفاق می افتد؛ البته مستلزم همدلی، همکاری و همراهی همگان است.
وی با بیان اینکه این توقع در دانشگاه شهیدچمران بهعنوان یکی از دانشگاههای مهم کشور با قابلیتهای بسیار، وجود دارد، افزود: سابقه علمی، تاریخ بسیار دیرینه، کهن و معاصر، اساتید و فارغالتحصیلان زبده و تولنمند دانشگاه، وجود انجمنهای علمی، کانونهای فرهنگی، نشریات دانشجویی و... فرصتهای ارزشمندی در این دانشگاه هستند که باید آنها را قدر شناخت. علاوه بر این سرمایهها واستعدادهایی وجود دارد که هنوز شکوفا نشدهاند و باید بستر لازم برای شکوفا شدن آنها فراهم شود.
معاون فرهنگی وزیر علوم با تأکید بر اینکه نباید از تنوع بهراسیم، خاطرنشان کرد: سیاست وزارت علوم این است که همه استعدادها را در چارچوب قانون به رسمیت بشناسد. ما در اجرای قانون هیچگونه تردیدی نداشته و به آن التزام داریم اما در اجرای این قانون تابع سلیقهها نخواهیم بود. تنوع سلیقهها را به رسمیت میشناسیم بنابراین وجود سلایق، اندیشهها و دیدگاههای مختلف در دانشگاهها که امری بدیهی است، باید هم در حوزه علمی و فرهنگی تسهیل و ترغیب شود.
هاشمی دانشگاه را نمونه و الگویی برای جامعه با وجود داشتن زمینهها و سرمایههای بسیار و بسترهای مناسب دانست و اظهار داشت: وظیفه مدیریت دانشگاه، تقویت این بسترها و فراهم کردن زمینه برای شکوفایی این استعدادها است.
وی بار دیگر با آرزوی موفقیت برای دکتر رعایایی در مسیر مدیریت دانشگاه، از تلاشهای ارزشمند دکتر مروتی در سالهای گذشته و توفیقات وی قدردانی و خاطرنشان کرد: این تجربیات در کنار دیدگاه های جدید میتواند زمینه انجام کارهای بسیاری را ایجاد کند. امیدواریم در این سال که به نام مدیریت جهادی نامگذاری شده، مدیریت دانشگاه شهید چمران هم با عزم جدی و مدیریت جهادی به خلق و نه فقط جلب فرصتها اهتمام داشته باشد زیرا هم باید منابع موجود را شناسایی کرد و در خدمت دانشگاه و دانشگاهیان قرار داد و هم منابع جدیدی را خلق کرد و تفاوت مدیریت جهادی با مدیریت عادی در خلق فرصتهای جدید است.
معاون فرهنگی وزیر علوم با بیان اینکه مدیریت جهادی به معنای مدیریت شعاری نیست، خاطرنشان کرد: مدیریت جهادی به معنای بهرهگیری از همه توان مدیریت علمی و کارشناسی و امکانات و فرصتهای موجود و خلق فرصتهای جدید برای تحقق یک حرکت جهشی است.
هاشمی با ابراز امیدواری از اینکه دکتر رعایایی در چارچوب اصول خود و همچنین اصول و سیاستهای دولت، قوانین و نظام در این مسیر موفق شود، افزود: امیدوارم این همدلی هم در سطح دانشگاه و وزارت علوم حفظ شود و تداوم یابد؛ البته این همدلی و همراهی به معنای عدم وجود مخالف نیست. بین قوای مختلف هم اختلاف دیدگاه وجود دارد اما هنگامی که دیدگاهها مطرح میشود در فرایند تعامل و تبادل، گاهی یک همافزایی شکل می گیرد و گاه منجر به اختلافنظر خواهد شد اما وجود اختلافنظر به این معنی نیست که برای مثال مجلس تابع دولت باشد و یا بالعکس.
وی با بیان اینکه تفکیک قوا به معنای این است که قوا مستقل هستند، اظهارداشت: اگر نظرات اکثریت، نظراتی باشد که طبق قانون و در چارچوب قانون مورد تأیید دولت قرار گیرد، قطعاً اجرا میشود اما اگر نظرات کارشناسی دولت غیر از آن باشد، دولت موظف است در چارچوب قانون به نظرات کارشناسی خود عمل کند. البته این موضوع هیچ مشکلی ایجاد نمیکند و ساختارهای کشور قویتر از آن است که با اندک اختلافاتی، مشکل و تنش ایجاد شود.
معاون وزیر علوم با درخواست از رسانهها برای اینکه انعکاس وقایع و رخداداها به گونهای نباشد که القای تعارض کند، تصریح کرد: این اختلافها در نظرات و روشها و نه اهداف و آرمان هاست. در مسیر پیشرفت ممکن است اختلاف نظر وجود داشته باشد اما به هیچ وجه معنای آن این نیست که معنی یکی از آن درست است.
هاشمی همچنین با اشاره به نهادهای مختلف فعال در دانشگاه ها که نقش مهمی در تکمیل کار و همیاری مدیریت دانشگاه دارند، یکی از این نهادها را دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری ذکر کرد و افزود: نهاد رهبری در دانشگاه شهید چمران با حضور حجت الاسلام و المسلمین شفیعی، این فرصت ارزشمند را برای مدیریت دانشگاه فراهم کرده است که زمینه توسعه و رشد فرهنگی بیشتر و امکان بیشتر برای بهره گیری از توانمندی های موجود دانشگاه ها فراهم شود.