در ابتدای این مراسم که با نیم ساعت تاخیر آغاز شد و تعداد زیادی از مردم پشت در بودند مجید سرسنگی مدیرعامل خانه هنرمندان به عنوان اولین سخنران روی صحنه حاضر شد و درباره جایگاه ناصر تقوایی گفت: سینما برترین هنر دوران ما و ناصر تقوایی از جمله نوادر و نوابغ سینمای ایران است که در این صنعت کیمیاگری‌ها می‌کند. فرهیخته ای به نام و از معدود سینماگران ایرانی آشنا با ادبیات و دست به قلم که مجموعه هشت داستان «تابستان همان سال» گواه و گویای این مدعا است.

سرسنگی در ادامه حرف هایش درباره ناصر تقوایی گفت: یکی از ویژگی های تقوایی که در آثارش هم به خوبی ظهور یافته، آرمان گرایی اوست. همین ویژگی در بسیاری از موارد سبب توقف و ناتمامی پروژه های فیلمسازی این هنرمند شده است. می دانیم که این هنرمند آثار نا تمام کم ندارد، هرچند که در روزهای گذشته خبر امیدوار کننده ای درباره بازگشت تقوایی و پیگیری و تکمیل برخی از پروژه ها و کارهای نا تمام او منتشر شد که برای ما و برای سینما ایران خجسته و مبارک است.

سرسنگی یادآور شد: سینمای امروز ما مانند بسیاری دیگری از هنرها با نقایص و کاستی های خرد و کلان روبرو است. سینمایی که یا توفیق خود را در سطحی بودن، تنزل ذائقه مخاطب و دوری جستن از مبانی ناب فرهنگ کشور جست و جو می کند یا آن چنان خصوصی، شخصی و به دور از توجه به مخاطب ایرانی است که گویی از ابتدا برای مخاطب دیگر ساخته و پرداخته شده است.

مدیر عامل خانه هنرمندان در پایان حرف هایش گفت: سینما هنری است که امروز بیشترین تاثیر را در جوامع بشری از خود به جای می گذارد و دریغ و تاسف که در کشوری با این پشتوانه غنی فرهنگی و خیل هنرمندان مستعد به دلیل سیاست های نادرست و عملکرد نادرست تر سازمان های مربوط، آن چه بضاعت  ما در خلق آثار سینمایی است عمدتا آثاری سطحی و بی مایه است که اگر نبود چرخه مفسده برانگیز روابط، این افراد قادر نبودند در عرصه فرهنگی ما جولان دهند و بر دلسوختگان واقعی این هنر از سر تمسخر نظاره کنند.

ای کاش من هم مثل ناصر فیلم نساخته بودم

سخنران دیگری در ادامه مراسم که روی صحنه رفت، یار قدیم ناصر تقوایی یعنی مسعود کیمیایی بود. این کارگردان سینمای ایران گفت: برای اولین بار است که من با نوشته ای روی صحنه می‌آیم و آن هم به این دلیل است که چیزی از قلم نیفتد، اما وسعت تقوایی آن قدر زیاد است که این اتفاق خواهد افتاد.

کارگردان فیلم «سرب» ادامه داد: ناصر تقوایی یک دوست کامل و یک محرم و یک سختی کشیده کامل است. من همیشه با خودم می گفتم که چرا ناصر فیلم نمی سازد. ما مربوط به دوره ای از سینما هستیم که فیلم را در موبایل و اتومبیل نمی بینیم . مگر می شود «سقوط امپراطور» را در موبایل دید.

کمیایی درباره ناصر تقوایی گفت: او از کارگردانانی است که در حوزه ادبیات، سینما، فیلم کوتاه و مستند هرچیزی را که خلق کرده است در زمره شاهکارها قرار گرفته است.

کارگردان فیلم «متروپل» عنوان کرد: خودت را نمی توانی ثابت کنی به کسی که در جیبش اسلحه دارد و در مقابل او بخواهی حرف از عدالت بزنی. الان که فکر می کنم می بینم که ای کاش من هم مثل ناصر فیلم نمی ساختم.

این کارگردان سینمای ایران ضمن ابراز دل شکستگی این روزهایش گفت: این روزها خیلی دلم گرفته و نمی توانم حرف بزنم. من را ببخشید اما در مورد ناصر می توانم بگویم، عزیر من و رفیق سال های دور من بوده است.   

حرف زدن راجع به تقوایی سخت است

سعید پور صمیمی از چهره های دیگری بود که در این مراسم حاضر شد و درباره تقوایی سخن گفت. پور صمیمی درباره جایگاه ناصر تقوایی گفت: حرف زدن راجع به ناصر خیلی سخت است. تقوایی از معدود کارگردان سینمای ایران در آن سال ها بود که همه چیز را باهم داشت. تسلط بر تکنیک سینما، ادبیات، سناریو نویسی، شناخت بازی بازیگر و خیلی چیزهای دیگر را با خودش آورد. قدیم سینمای ما دست کسانی بود که در یک رشته تسلط داشتند. مرحوم نصرت الله محتشم، مجید محسنی و عطا الله زاهد چهره هایی بودند که از تئاتر آمده بودند و سینما را در مدیوم نمایش می دیدند.

بازیگر فیلم «تک درخت ها» ادامه داد: سال ها گذشت و  عده ای بیهوده به سینما آمدند. بیهوده فیلم ساختند و بیهوده از سینما محو شدند. خانه نشین شدن تقوایی از کجا نشات گرفت؟ باید به بعضی ها که موفق شدند او را خانه نشین کنند تبریک گفت. این حرکت آن ها نخبه کشی نبود بلکه آن ها خودشان را کشتند. ناصر تقوایی تا ابد تقوایی است و نمی توان او را حذف کرد.

تقوایی تا زنده است شناخته نخواهد شد

در ادامه مرضیه وفا مهر همسر این کارگردان سینما روی صحنه آمد و گفت: در سن ۲۱ سالگی باید مهمترین تصمیم زندگی ام را می گرفتم و بهترین انتخاب ممکن را انجام دادم.

او ادامه داد: تقوایی یگانه است و ایمان دارم هیچ کس نتوانسته مدرن تر از او به هنر نگاه کند. از نظر من او در سینمای خود بالاتر از تمامی سینماگران جهان است، اگر قدر او شناخته شود. او بیش از نیم قرن سالم زندگی کرد.

در ادامه مراسم مسعود فروتن با فراخواندن مسعود کیمیایی، مجید سر سنگی، سعید پورصمیمی، سیف الله صمیدیان روی صحنه، از ناصر تقوایی تجلیل و نشان سرو هنر را به این کارگردان سینمای ایران اعطا کردند.

ناصر تقوایی بعد از دریافت نشان سرو هنر پشت تریبون رفت و گفت: دوستان امشب حرف هایی را درباره من زدند. صحبت از ممنوع الکاری من شد اما باید در این جا بگویم که هیچ کس جلوی من را نگرفته و نگفته است که فیلم نساز. در جو و شرایط فرهنگی ما نمی توانی کار خودت را انجام بدی و من برای همین است که سال هافعالیت نکردم. هیچ وقت هنر و فیلم ساختن وسیله امرار معاش من نبوده است.

تقوایی ادامه داد: خیلی از دوستان حرف ها را زدند، مسعود گفت که ای کاش من فیلم نساخته بودم. فیلم هایی که او ساخته در حد و اندازه های او بوده است. ما خودمان دستی دستی به جامه خودمان را بدهکار کردیم و سطح توقع ها را بالا بردیم. سینما در وهله اول چیزی است که برای یک ملت خلق می شود. این روزها داریم بر می گردیم به زمان فیلم فارسی و این خطرناک است. من و داریوش و مسعود هرسه در آن زمان فیلم هایی ساختیم که  وجهه جهانی سینمای ایران حاصل همان دوران است.

کارگردان فیلم «ناخدا خورشید» یاد آور شد: اتفاقا من خیلی هم در این سال ها پر کار بودم ، سه روز از هفته به کار تدریس مشغول هستم و برای جوانان وقت می گذارم و به آن ها تفاوت فیلمنامه نویسی و داستان نویسی را می گویم تا بدانند که فیلمنامه، داستان نیست. در تمام این سال ها در بحث تولید ذهن فعال تر از گذشته بودم و فیلم های کوتاهی ساختم که شاید از یک نسخه بلند سینمایی هم جذاب تر باشد.

تقوایی یادآور شد: ۱۰ سال تمام با بنیاد سینمایی فارابی صحبت کردم تا برای هر استان کشور فیلم مستند بسازیم و این طرح را عملی کنیم اما اتفاقی نیفتاد.

ناصر تقوایی همچنین در بخش دیگر مراسم گفت: کشور ما در دو مقطع دچار یک بیماری شد‌ و آنهم این بود که ما مدام نام‌ها را عوض می‌کردیم. همه جای دنیا وقتی روی چیزی اسمی می‌گذارند‌، بقیه دنیا آن را به همان اسم صدا می‌زنند. چطور است که تلویزیون را به عنوان یک واژه خارجی قبول کردیم اما هلی‌کوپتر را می‌گوییم «چرخ‌بال». هلی‌کوپتر چرخ دارد؟ بال دارد؟ آن هواپیما و پرنده است که بال دارد نه هلی‌کوپتر و آن چیزی که آقایان مدنظرشان است، ملخک است. جالب است که چنین چیزی را فرهنگستان زبان و ادب فارسی ما تصویب کرده است.

کارگردان فیلم «کاغذ بی خط» گفت: ادبیات هیچ وقت گریزگاه من نبود و حرفه اصلی من بوده است. اما در حوزه ادبیات اوضاع خراب تر از سینما است. به مقوله سانسور مضمونی نگاه نمی شود و این روزها کار به جایی رسیده است که واژگان را سانسور می‌کنند. واژه می را از دامنه واژگان حذف کردند. مگر می شود این واژه حذف شود؟ با اشعار حافظ چه می کنید؟ کجای دنیا واژه ها مجرم هستند؟

تقوایی در پایان حرف هایش گفت: من در تعجبم که  متولیان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که اغلب چهره های شناخته شده در حوزه فرهنگ هستند این مساله را نادیده می گیرند.  

حاشیه ها:

مراسم با نیم ساعت تاخیر برگزار شد و عده زیادی از مردم پشت درها بودند.

تعداد زیادی از خبرنگاران و اهای رسانه برای ورود به سالن با مشکلات فراوانی همراه شدند.

مرضیه وفا مهر همسر ناصر تقوایی شعری را به سبک متقاوت خواند که باعث حیرت حاضران شد.

مسعود کیمیایی دست نجف دریابندری را برای وارد شدن به سن گرفت و او را همراهی کرد.