به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایبنا؛ سعید کرمی، مسوول علمی انتشارات امیرکبیر گفت: مجموعه ۱۵ جلدی «تاریخ کهن و معاصر ایران‌زمین» از سوی دکتر علیاکبر ولایتی در دست تالیف است. این مجموعه تاریخ ایران پیش از اسلام تا بیداری اسلامی را شامل می‌شود. از این مجموعه تاکنون چهار مجلد منتشر شده است.
این گزارش مروری کوتاه بر این مجموعه دارد و دو عنوان کتاب با نام‌های «ایران از حمله مغول تا پایان تیموریان» و «ایران عصر صفوی» را که به تازگی منتشر شده معرفی کرده است.
در معرفی مجموعه ۱۵ جلدی «تاریخ کهن و معاصر ایران‌زمین» آمده است: «اکنون که بیش از سه دهه از پیروزی این انقلاب شکوهمند به رهبری پیر فرزانۀ جماران، حضرت امام خمینی (ره) می‌گذرد، تألیف و تدوین تاریخ‌نامه‌ای مفصل و سنجیده، که در آن، به همۀ جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی و تبار جامعه ایرانی، به‌ویژه وجوه مذهبی و آیینی ایرانیان، پرداخته شود و با نگاهی هدفمند و نظریه‌محور حوادث و رویدادهای پرشمار، متنوع و بعضا یک‌تا و بی‌همانند تاریخ کشور بزرگ و پرافتخارمان، ایران سربلند، مورد بررسی قرار گیرد یک ضرورت جدی به‌شمار می‌آید.»
مجموعه «تاریخ کهن و معاصر ایران‌زمین» کوششی است در شکل‌دهی به این نگاه هدفمند به تاریخ ایران که با بهره‌گیری از منابع فراوان و معتبر با همکاری جمعی از پژوهشگران و تاریخ‌دانان فرهیخته فراهم آمده است. در این کتاب، دکتر ولایتی در پی آن است که برجسته‌ترین تحولات تاریخی را در شکل‌دهی به حیات معاصر ایرانیان بررسی کند؛ تحولاتی که ایرانیان در حیات پر فراز و نشیب خود از سر گذرانده‌اند تا به زندگی پرافتخار دیروز و امروز خود دست یابند و فردایی پرامید پیش روی داشته باشند.
«ایران پیش از اسلام»، «ایران از آغاز دوران اسلامی تا حمله مغول»، «ایران از حمله مغول تا پایان تیموریان» و «ایران عصر صفوی» از این مجموعه ۱۵ جلدی تا کنون منتشر و روانه بازار کتاب شده است.
«ایران در عصر افشاریان و زندیان»، «ایران در عصر قاجار تا مقدمات مشروطیت»، «تاریخ مشروطیت تا ظهور سلسله پهلوی»، «ایران در عصر رضا شاه پهلوی»، «ایران از ظهور محمدرضا شاه تا خرداد ۱۳۴۲»، «ایران از خرداد ۱۳۴۲ تا انقلاب اسلامي»، «ایران از انقلاب اسلامی تا پایان رهبری امام خمینی»، «ایران در زمان رهبري حضرت آيت‌الله‌العظمي خامنه‌اي (۱۳۶۹ تا ۱۳۸۰)»، «ایران در زمان رهبري حضرت آيت‌الله‌العظمي خامنه‌اي (۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰)» و «بیداری اسلامی در جهان امروز» ۱۱ جلد دیگر این مجموعه به‌شمار می‌آید که در دست تالیف قرار دارند.
بررسی تاریخ ایران از حمله مغولان تا پایان تیموریان
کتاب «ایران از حمله مغولان تا پایان تیموریان» سومین مجلد از مجموعه «تاریخ کهن و معاصر ایران‌زمین» به شمار می‌آید و حاصل نشست‌های علمی و بحث و مناظره دکتر ولایتی با اندیشمندان و تاریخ‌پژوهان است، این مجلد نگاهی دارد به یکی از نقاط عطف تاریخی ایران که به برپایی دولت‌های ایلخانی و تیموری در ایران انجامید. مجموعه‌ای از رویدادهای پی‌درپی، این دوران را یکی از ادوار حساس تاریخی ملت ایران کرده است.
«معرفی و نقد منابع عهد مغول و ایلخانان»، «عوامل زمینه‌ساز حمله مغولان»، «خاستگاه مغولان و چنگیز»، «تاخت و تاز مغولان در ایران»، «پیامدهای حمله مغولان»، «حمله هولاکو خان»، «تاریخ سیاسی ایلخانان و سربداران»، «معرفی و نقد منابع عهد تیموری»، «تاریخ سیاسی تیموریان»، «تاریخ تشیع در ایران عهد مغولان و تیموریان» و «حیات علمی و فرهنگی ایرانیان در عهد مغولان و تیموریان» سرفصل‌های این کتاب را تشکیل می‌دهند.
دکتر ولایتی بر این باور است که: «بسیاری از جوامع متمدن امروز با مشکل گسست تاریخی خویش دست و پنجه نرم می‌کنند و آشکارا در معرض بحران‌های ژرف هویتی قرار دارند، اما جامعه متحد و یکپارچه امروزِ ایران بر خود می‌بالد که از یک پیوستگیِ تاریخی بی‌مانند برخوردار است و این پیوستگیِ تاریخی زمانی بیشتر خودنمایی می‌کند که عمق و شدت رویدادهای تهدیدکننده هویت ایرانی را دریابیم. این کار با مطالعه تاریخ این کشور و بررسی دقیق مقاومت مردم در برابر یورش‌های مصیبت‌بار بیگانگان به مرز و بوم ایران ممکن است. مردمان سربلند ایران در همه این نقاط عطف گذشته تاریخی خود، از یورش اسکندر مقدونی گرفته تا حمله چنگیز مغول، معارف اخلاقی و آموزه‌های فرهنگی خویش را، سینه‌به‌سینه، به فرزندان خویش انتقال دادند و با پاسداشت عناصر فرهنگی و فکری ایرانی، از ایجاد هرگونه گسست و شکاف در روند رو به رشد فرهنگ و تمدن کشور خویش جلوگیری کردند.»
ولایتی در این کتاب حمله مغولان به ایران را برآیند عوامل متعددی چون اختلافات چنگیز خان و سلطان محمد خوارزمشاه در موضوع قتل بازرگانان مغول در اُترار، و نیز توطئه‌های پنهانی خلیفه جبار و غاصب عباسی و پاپ واتیکان می‌داند و می‌نویسد: «هم‌سویی این عواملِ بعضا نامرتبط با هم، در آن موضع خاص تاریخی، به هم‌افزاییِ آن عوامل، و نهایتا یورش ددمنشانه قوم بیابان‌گرد مغول به ایران و ناتوانی حکومت خوارزمشاهی در مقابله با آن انجامید. فارغ از این‌که عوامل زمینه‌ساز این رویداد مهم چه بوده‌اند و هر کدام چه سهم و نقشی در بروز این رخداد تاریخی داشته‌اند، نکته مهمی که باید بدان توجه کرد این است که واقعه حمله مغولان، که هویت و اتحاد ملی ایرانیان را تهدید می‌کرد، یکی از آزمون‌های مهم تاریخی مردم ایران را رقم زد. تلاش و همت خستگی‌ناپذیر ایرانیان در حفظ و حراست از داشته‌های فرهنگی خویش سبب شد که حمله مغولان، به هیچ روی، توقفی در روند رو به رشد فرهنگ و تمدن ایران و شکافی در هویت ایرانی ایجاد نکند.»
در بخشی از کتاب درباره حوادث این دوران پراهمیت تاریخی آمده است: «در نخستین حملات مغولان به ایران، به فرماندهی چنگیز و فرزندانش، بسیاری از مردم بیگناه به شکل دردناکی قتل عام شدند، شهرهای بزرگ و آبادی تخریب شد و آثار و بناهای علمی و فرهنگی و هنری ارزشمندی نابود گردید. این ددمنشیها روح ایرانیان را بهشدت آزرده ساخت و قلبشان را مالامال از درد کرد. ارکان سلسله خوارزمشاهی، آخرین مجموعه از سلسلههای مستقل ایران که برای خود ابهت و جایگاهی ایجاد کرده بود، فرو ریخت و بنیادهای حکومت مرکزی ایران درهم شکست. در دور دوم حملات مغولان، به رهبری هولاکو خان، قلعههای اسماعیلیان تصرف و منهدم شد و بدین ترتیب، بزرگترین جنبش مذهبی ـ اجتماعی قرنهای پنجم و ششم هجری سرکوب گردید. در همین حملات، خلافت ناحق عباسیان، که بیش از پنج قرن بر بخش‌هایی از جهان اسلام فرمان رانده بود، سرنگون شد و ایران که بخشی از سرزمین‌های خلافت شرقی بود، پس از چندین قرن، از وابستگی سیاسی به حکومت آنان و رنج‌بردن از سایه سنگین حکام عباسی رهایی یافت.»
بهره بردن از تحقیقات تاریخ‌پژوهان متاخر در ایران صفوی
کتاب «ایران در عصر صفوی» چهارمین جلد از مجموعه «تاریخ کهن و معاصر ایران‌زمین» است. در این کتاب ولایتی، در پِی آن است که با بررسی منابع متقدم و بهره بردن از تحقیقات تاریخ‌پژوهان متاخر تصویری روشن از تاریخ سیاسی صفویه و حیات فرهنگی و علمی و هنری ایرانیان در آن عهد ارائه دهد. در پدیدآمدن این اثر تلاش شده از تمام منابع موجود، حتی منابع موازی عثمانی‌ها، بهره برده شود، اما با وجود این، نگارنده حاصل کار را عاری از خطا و اشتباه نمی‌داند.
کتاب «ایران از حمله مغولان تا پایان تیموریان» (۷۲۰ صفحه) و «ایران در عصر صفوی» (۶۵۶ صفحه) تالیف دکتر علیاکبر ولایتی هر کدام با شمارگان یک‌هزار نسخه از سوی انتشارات امیرکبیر در دسترس علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران قرار گرفته است. بهای هر یک از کتاب‌ها ۴۵ هزار تومان است.