به گزارش «فرهنگ امروز» به نقل از ایبنا؛ «دو قرن سکوت» دربردارنده سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول از حمله عرب تا ظهور دولت طاهریان در ایران است؛ کتابی از عبدالحسین زرین‌کوب که در سال ۱۳۳۰ براي اولين بار به چاپ رسید و مولف در مقدمه چاپ‌های بعدی به برخی تغییرات آن اشاره کرده است.
چرا «دو قرن سکوت»؟
زرین‌کوب در مقدمه ای که در سال ۱۳۳۶ بر چاپ هفتم این کتاب به این سوال پاسخ داده است که چرا نام این کتاب را «دو قرن سکوت» نامگذری کرده است. او می‌نویسد: "اما برای چه نام این کتاب را که سرگذشت دو قرن از پرماجراترین تاریخ ایران است،«دو قرن سکوت» گذاشته‌ام و نه دو قرن آشوب و غوغا؟ این موضوع را یکی از منتقدان بعد از چاپ نخست کتاب پرسیده بود."
وی در ادامه پاسخ به نظر منتقدان نوشته است:« اگر کتاب مرا از سر تا آخر با دقت و حوصله کافی خوانده بود، جواب خود را در طی کتاب می‌یافت. با این همه در چاپ جدید این کتاب، شاید مناسب بود نام تازه‌ای اختیار کنم. اما به نام تازه‌ای چه حاجت؟ این کتاب را وقتی نوزادی خرد بود بدان نام می‌شناختند چه زیان دارد که اکنون نیز، با این رشد و نمایی که یافته به همان نام سابق بشناسند؟
پرسش هایی درباره زرین کوب
برخی صاحبنظران بر این عقیده بوده‌اند که چاپ نخست کتاب«دوقرن سکوت» در واقع خالی از خلل و اشتباه نیست. دکتر زرین‌کوب نیز با تواضع تمام در چاپ هفتم کتاب خود به این انتقادات پاسخ داده و نوشته است:« آن‌چه مرا بر این داشت که در این چاپ تازه نیز، کتاب سابق را بی‌هیچ فزونی و کاستی چاپ نکنم وظیفه حقیقت‌جویی بود. اما در این تجدید‌نظری که کردم، آیا وظیفه خویش را درست ادا نموده‌ام؟
دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی در گفت‌و‌گو با ایبنا به حقیقت‌جویی مرحوم زرین‌کوب پرداخت و گفت: به واقع زرین‌کوب استادی تمام عیار در تاریخ‌نگاری بود و در طلب حقیقت، تمام وجوه آن را به روشنی می‌نگریست.
این استاد فلسفه در پاسخ به این سوال که تا چه میزان استاد زرین‌کوب آزاد‌منشی و نگاه شفاف به دین را در این کتاب رعایت کرده است؟ اظهارکرد: زرین‌کوب در عین این که تاریخ‌نگاری دقیق و مطلع است، نگاهش در«دو قرن سکوت» به اسلام و حمله اعراب با شفافیت انجام شده است، و تقدس اسلام را پذیرفته و به آن پرداخته است و از اسلام به عنوان دین آسمانی پذیرفته شده نام برده اما در ادامه اعراب را به دلیل حمله به ایران به باد نقد گرفته است.
«خدمات متقابل اسلام و ایران»
«خدمات متقابل اسلام و ایران» کتابی ارزشمند و قابل استناد از علامه شهید مرتضی مطهری است که بعد از چاپ و نشر «دو قرن سکوت» به رشته تحریر در آمد.
استاد مطهري دربخشی از این کتاب حکایت اسلام آوردن ایرانیان در مقابل اعراب را نجیب و سپاسگزارانه می داند و آن را آب گوارایی می‌داند که در کام تشنه‌ای ریخته شده باشد.
این نوشتار از سوی آیت‌الله مطهری در حالی نقل می شود که مرحوم زرین‌کوب در کتاب«دو قرن سکوت» به حمله اعراب و خونریزی‌های صورت گرفته در این حمله اشاره کرده است.
دفاع ایدئولوگ از اعراب
دکتر ابراهیمی دینانی درباره تالیف «خدمات متقابل اسلام و ایران» اظهار کرد: به نظر می‌رسد در این کتاب، نگاه آیت‌الله مطهری ایدئولوژیک است و به نوعی، از تفکر اسلامی خود حمایت کرده و در عین حال اعراب را نیز ستوده است و تفکر آزادانه در این کتاب وی کمتر دیده می شود.
روزبه زرین‌کوب: تقابلی وجود ندارد
دکتر روزبه زرین‌کوب، استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران نیز در واکنش به تقابل دکتر عبدالحسین زرین‌کوب و آیت‌الله شهید مرتضی مطهری گفت: به نظر من تقابلی در نظر گاه این دو استاد وجود ندارد، آنها از دوستان نزدیک یکدیگر بودند و تا یک هفته قبل از شهادت آیت‌الله مطهری، ایشان در منزل مرحوم زرین‌کوب بودند و با هم مجالست داشتند.
وی با بیان این‌که اختلاف نظر این دو استاد در این کتاب نمی‌تواند منشا و دلیلی برای تقابل آرا آنها باشد اظهار کرد: این اختلاف سلیقه هیچ‌گاه آنها را در تقابل با یکدیگر قرار نداد و حسن همنشینی آنها را زیر سوال نبرد، به نظرم ایجاد تقابل بین این دو استاد ناشی از یک نادانی و اقدام عمدی است.