به گزارش فرهنگ امروز به نقل از مهر؛ دومین نشست تخصصی عصر فرهنگ ملل با عنوان «موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام» با حضور سید محمدحسین هاشمی، معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، صباح زنگنه، كارشناس مسائل خارمیانه و امور بین‌الملل و سید امیر موسوی، كارشناس مسایل فرهنگی و رایزن سابق ایران در سودان، عصر دوشنبه ۱۹ آبان‌ماه، در سالن امیرخانی خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
این دومین برنامه از سلسله نشست‌های «عصر فرهنگ ملل» بود که با همکاری مؤسسه بین‌المللی الهدی و خانه هنرمندان ایران تا پایان سال برگزار خواهد شد.
هاشمی: پس از انقلاب، نمایندگی‌های فرهنگی ما در کشورهای دیگر ۱۰ برابر شده است
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این نشست تخصصی درباره روابط فرهنگی و تعریف آن گفت: روابط فرهنگی همچون دیگر روابط حوزه بین‌الملل مانند مسائل سیاسی و اقتصادی، بین كشورها وجود دارد. ما به عنوان جمهوری اسلامی ایران، روابط فرهنگی گسترده‌ای با كشورهای اسلامی و غیراسلامی از قبل از انقلاب اسلامی داشتیم كه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جهت‌گیری‌های آن تغییر یافت.
سید محمدحسین هاشمی افزود: بعد از انقلاب، روابط فرهنگی ایران بیش از غرب، به سمت كشورهای اسلامی، شرقی و آفریقایی گرایش پیدا كرد. رایزنی‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران به عنوان نماد ارتباط فرهنگی گسترش یافتند و از ۸ یا ۹ نمایندگی فرهنگی در زمان انقلاب، هم‌اكنون به ۸۰ نمایندگی فرهنگی ارتقاء یافت كه از این تعداد ۳۴ نمایندگی ما در كشورهای اسلامی فعالیت می‌كنند. یعنی ما در بیش از نیمی از ۵۷ كشور اسلامی، دارای نمایندگی فرهنگی و در نتیجه تعاملات و ارتباطات فرهنگی هستیم.
هاشمی همچنین با تأكید بر اینكه وقتی به روابط فرهنگی اشاره می‌شود، منظور نمودی از یك موقعیت است و نه یك رخداد دوجانبه، افزود: از سال‌های گذشته این طور گفته می‌شود كه موقعیت فرهنگی زاییده مشتركات فرهنگ، مراودات دیرینه تاریخی كشورها و مشتركات تاریخی و حتی دینی است. حتی اگر در صحت این گفته‌ها تردید نكنیم، باید بپذیریم كه این مقوله‌ها در دنیای كنونی تا حدی تأثیرات خود را از دست داده‌اند.
وی با بیان اینكه امروزه روابط فرهنگی كشورها بر پایه میراث فرهنگی تاریخی این كشورها نیست، اظهار كرد: كشورهایی هستند كه تاریخچه‌ای پربار از نظر میراث فرهنگی و تأثیرگذاری فرهنگی دارند؛ اما موقعیت فرهنگی‌شان به حداقل رسیده است. در مقابل، كشورهایی که هیچ پیشینه تمدنی و فرهنگی ندارند به دلیل اقتدار سیاسی، رسانه‌ای و مالی در رأس تأثیرگذاری فرهنگی قرار دارند.
وی با اذعان به این نكته كه فعالیت رایزنی‌های فرهنگی ایران در كشورهای اسلامی به معنای دارا بودن موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در این كشورهاست، گفت: بزرگ‌ترین چالش ما در روابط فرهنگی با كشورها، فراز و نشیب‌های سیاسی است. مثلاً ما در سال‌های گذشته، روابط خوبی با مصر داشتیم. همین امر سبب شده بود كه رابطه فرهنگی خوبی هم با این كشور داشته باشیم؛ اما حالا كه روابط سیاسی با این کشور نداریم، امكان برقراری روابط فرهنگی با مصر وجود ندارد. هر چند كه فرهنگ ایران در این كشور ریشه دوانده و مصر تنها كشور خارجی است كه ۵ هزار استاد تمام و ۲۰ هزار دانشجوی زبان و ادب فارسی در مقاطع كارشناسی، فوق كارشناسی و دكترا دارد.
معاون فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، در بخش دیگری از سخنان خود بیان كرد: طبیعی است که متصدیان امور فرهنگی در حوزه بین‌الملل همیشه تحت تأثیر روابط سیاسی باشند. به همین دلیل، تاكنون چند رایزنی ما در خارج از كشور، حداقل فعالیت را دارند؛ چون روابط سیاسی ما با آن کشورها دچار چالش شده است.
هاشمی افزود: از مواردی كه متصدیان امور فرهنگی در حوزه بین‌الملل از آن رنج می‌برند، به تولید محصولات فرهنگی و هنری بازمی‌گردد. محصولات بسیار خوب و قابل عرضه‌ای در داخل كشور تولید می‌شود؛ اما به دلیل اینكه تولیدكنندگان این محصولات فرهنگی با حوزه بین‌الملل آشنا و همچنین به فكر تولید محصولات اختصاصی برای كشورها ـ چه از نظر زبانی و چه از نظر محتوایی ـ نیستند، عرضه این آثار با مشكل همراه است.
این چهره فرهنگی كشورمان در ادامه اشاره‌ای به وضعیت حال حاضر منطقه كرد و گفت: جنبش تندروی وهابیت كه در سال‌های اخیر رشد كرده است، به زعم برخی از كارشناسان و استراتژیست‌ها، نوعی عكس‌العمل به پیشرفت ایران و موقعیت جمهوری اسلامی در جهان اسلام است. حال كه جمهوری اسلامی ایران در اوج اقتدار سیاسی و علمی خود قرار دارد، دشمنان این نظام به دنبال مقابله با آن هستند.
وی تأكید كرد: دشمنان ایران اسلامی در منطقه در راستای شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی، عنوان می‌كنند كه ایران به دنبال شیعه كردن مسلمانان منطقه است؛ در حالی كه میل جمهوری اسلامی ایران به شیعه كردن اهل سنت نبوده و نیست. ما پرچم وحدت برافراشته و با زبان تقریب سخن می‌گوییم.
ایران را دیگر با خاویار نمی شناسند
در ادامه این نشست تخصصی، صباح زنگنه، كارشناس امور بین‌الملل در سخنانی در توصیف جهان اسلام گفت: جهان اسلام، مجموعه‌ای از ملت‌ها، كشورها و تجمعاتی است كه در دایره بزرگ فرهنگی و تمدنی اسلامی شكل گرفته باشند. به هر حال، هر منطقه‌ای از جهان و هر انسانی كه از آبشخور فرهنگ و تمدن اسلامی سیراب شده باشد، می‌توان آن را جزیی از جهان اسلامی قلمداد كرد.
وی افزود: فرهنگ ایران با آغاز تمدن ایرانی شروع شد و با توسعه قدرت سیاسی آن، فرهنگ ایرانی هم در مناطق مختلف جهان نفوذ پیدا كرد. برخی از چین، شبه قاره هند، آناتولی قدیم و كرواسی، شمال آفریقا، شبه جزیره عرب، یمن، تانزانیا، زنگبار، قلب آفریقا و ... تحت تأثیر فرهنگ ایران بوده‌اند.
این كارشناس مسایل خاورمیانه ادامه داد: وقتی كه قدرت سیاسی یك حكومت اوج می‌گیرد، ناگزیر است كه قدرت اقتصادی خودش را برای تامین ابزارهای توسعه‌اش بالا ببرد. همچنین برای اقناع مردم تحت حكومتش باید قدرت فرهنگی‌اش را هم افزایش دهد. بنابراین حاكمان ایران هم به دنبال این بودند که با توسعه قدرت سیاسی خود، بر قدرت فرهنگی‌شان بیفزایند.
وی افزود: البته اكنون گسست‌هایی وجود دارد. ایران بعد از اسلام توانست اسلام را بپروراند. تقریباً تمام بزرگان مذاهب اهل سنت، فلاسفه، اطباء، مهندسان، معماران و ... ایرانی بودند. این فرهنگ، تمدن را منتقل كرده و هند و پاكستان و كشورهای آسیای میانه تحت تأثیر فرهنگ ایران بوده‌اند؛ اما تأثیر و نفوذ آن در جهان عرب كم بود. مسئولان ما باید بتوانند علت این گسست را بیابند و برای آن راه حلی اتخاذ كنند.
این تحلیلگر سیاست خارجی در ادامه با بیان اینكه پیش از انقلاب، ایران را به نفت و خاویار می‌شناختند، گفت: حالا ایران با امام خمینی (ره)، اسلام، تحول، تغییر، دموكراسی و انتخابات شناخته می‌شود؛ با این حال نتوانستیم قدرت فرهنگی خود را بسط دهیم.
وی دلیل این اتفاق را این چنین بیان كرد: ایران پس از انقلاب اسلامی، به نوع دیگری با سیاست حاكم بر جهان سخن می‌گوید و همین موضوع چالش اصلی فرهنگ ایران است.
موسوی: از ظرفیت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بهره ببریم
سیدامیر موسوی، كارشناس مسایل فرهنگی و رایزن سابق ایران در سودان، دیگر سخنران این نشست بود. وی در ابتدای سخنان خود با بیان این نكته كه جایگاه فرهنگی ایران، قبل و بعد از انقلاب كاملاً متفاوت است، اظهار كرد: پیش از انقلاب، روابط فرهنگی بین‌المللی ایران، شامل یك رابطه محدود و آكادمیك می‌شد؛ اما بعد از انقلاب، مأموریت فرق كرد و روابط فرهنگی گسترده‌ای بین ایران و جهان اسلام برقرار شد.
وی با شاره به اینكه فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران همواره از نوع نرم‌افزاری بوده است، گفت: عكس‌العمل كشورهای هدف، رفتارهای سخت‌افزاری در قبال فعالیت نرم‌افزاری جمهوری اسلامی ایران بود.
رایزن سابق ایران در سودان گفت: درست یك روز پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، یعنی در ۲۱ بهمن سال ۵۷، مردم سودان در خارطوم، به تأسی از حركت انقلابی به راه افتاده در ایران، یك راهپیمایی میلیونی به راه انداختند. همان ایام در تونس تظاهرات گسترده‌ای علیه دیكتاتوری وقت در این كشور انجام شد. در عراق مخالفت‌ها در سراسر كشور تبدیل به قیام ملی شده بود. مردم پاكستان و مصر و تعدادی از كشورهای منطقه هم پیام انقلاب اسلامی را دریافت كرده و مخالفت‌هایی با حكام دیكتاتور خود داشتند. همین زنگ خطری بود برای آنها كه نمی‌خواستند حكومتشان را از دست بدهند.
وی ادامه داد: بنابراین عكس‌العمل‌های آنها با رهبری عربستان سعودی در قبال ایران كه به صورت نرم‌افزاری كار می‌كند، به شكل سخت‌افزاری است. آنها تكفیری‌ها را تجهیز كردند. ترور شهدای ما در عرصه فرهنگ توسط تكفیری‌ها به حدود ۲۰ سال قبل و به زمان شهادت شهید گنجی می‌رسد.
موسوی با تأكید بر اینكه فعالیت فرهنگی ایران دینی و مذهبی نیست، افزود: در برنامه نمایندگی‌های فرهنگی ایران، بیش از ۷۰ درصد فعالیت‌ها مربوط به برنامه‌های فرهنگی و هنری مانند سینما، كتاب، خطاطی و هنرهای مختلف است. كمتر از ۵ درصد فعالیت این نمایندگی‌ها دینی و مذهبی هستند؛ اما تبلیغات دشمنان عكس آن را نشان می‌دهد و جمهوری اسلامی ایران را به این متهم می‌كنند كه به دنبال شیعه كردن اهل سنت است.
این كارشناس مسایل خاورمیانه و جهان اسلام همچنین گفت: در یک دوره کوتاه، تبلیغات افراطیون وهابی و حرکت تکفیری‌ها علیه محبوبیت جمهوری اسلامی کارگر شد؛ اما در ماه‌های اخیر با انتشار جنایات داعش و مشخص شدن حمایت‌های پشت پرده عربستان، تركیه و قطر از این جریان تكفیری، همچنین بیان منطق اعتدال جمهوری اسلامی ایران سبب شد تا وجهه جمهوری اسلامی ایران در منطقه بهبود یافته و به سمت روزهای اوج خود گام بردارد كه برای تحقق آن نیازمند حركت فرهنگی جدید با منش جدید است.
وی در پایان سخنان خود با اشاره به اهمیت فضای مجازی در ارتباطات كنونی جهان، بر استفاده از شبكه‌های اجتماعی برای انتقال فرهنگ و حتی راه‌اندازی مراكز بین‌المللی برای استفاده از این ظرفیت با هدف برقراری روابط فرهنگی تأكید كرد.
موسوی با ذکر خاطره‌ای از سفر عبدالعزیز بن عبدالله، فرزند پادشاه عربستان به تهران برای شرکت در اجلاس غیرمتعهدها گفت: من در خودروی شخصی عبدالعزیز نشسته بودم که از خیابان ولی‌عصر تهران عبور می‌کردیم. او دستور داد تمام خودروهای کاروان عربستان توقف کنند و با تعجب از من پرسید: «واقعاً اینجا تهران است؟» او از نشاط و شادابی مردم ایران تعجب کرده بود.
این کارشناس مسائل خاورمیانه در پایان سخنان خود با بیان اینکه باید از فضای مجازی بیش از گذشته بهره ببریم، خاطرنشان کرد: اکنون وسایل ارتباطی مانند وایبر، فیس‌بوک و توئیتر در دنیا بسیار کارساز است و ما برای انتقال برخی پیام‌های ارزشمند نظام جمهوری اسلامی ناگزیریم از این وسایل و شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم و ظرفیت آنها را نادیده نگیریم.
دومین نشست تخصصی عصر فرهنگ ملل با موضوع «موقعیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام» شامگاه دوشنبه پس از دو ساعت بحث و تبادل نظر با پرسش حاضران و پاسخ سخنرانان پایان یافت.