به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛دکتر موسی نجفی در کتاب «نام‌ها و نهضت‌ها» به نقش دوازده نفر از علمای شیعه در راهبری خط بیداری اسلامی اشاره می‌کند. این نام‌ها بعد از جنگ‌های ایران و روس در پنج نهضت، هویت اسلامی ایرانی را پاسداری کرده و اعتلا بخشیدند. این کتاب حاصل دو دهه تاملات علمی نویسنده است که به مناسبتهای مختلف یا به دلیل طرح موضوعی خاص عرضه شده است که وی به مناسبتهای مختلف در همایش‌ها، نشست‌های علمی و گفت‌وگو با رسانه‌ها ارائه کرده است.
نویسنده، بخش نخست کتاب را به مقالاتی درباره دوازده عالم شیعی که به دوره احیای حوزه علمیه در ایران کمک کرده‌اند اختصاص داده است که از جمله این مقالات می‌توان به «نقش حاجی محمد ابراهیم کلباسی در استقلال عالمان شیعی در تاریخ معاصر ایران»، «مروری بر حیات سیاسی حاج ملاعلی کنی»، «شهید شیخ فضل‌الله نوری، ضابطه اجتهادی علیه بدعت غرب‌گرایی»، «بهائیت و انگلیس» و «دو زعیم شیعه مکتب اصفهان در قیام تنباکو و نهضت مشروطیت» اشاره کرد.
بخش دوم این کتاب نیز به سخنرانی و مصاحبه‌هایی از دکتر موسی نجفی (نویسنده کتاب) در محافل مختلف از جمله «یادنامه میرزای شیرازی؛ میرزا «برانداز» بود»، «مشروطه»، «مدرس و میراث مشروطه‌خواهان»، «بررسی مدل رهبری امام خمینی در نهضت انقلاب اسلامی با قیام‌های مذهبی پیشین» اختصاص پیدا کرده است.
خدشه‌دار شدن اعتماد مردم به علمای شیعی بعد از اتمام جنگ‌های ایران و روس
در نوشتار ابتدایی کتاب با موضوع «ضرورت نقد نسبت ها و تصحیح صورت سازی وجود تاریخی ما» در صفحه 17 کتاب آمده است: «تاریخ یک صد سال اخیر ایران، از طرفی با نهضت‌های پرشور شیعی و از طرف دیگر با جریان تجددگرایی و غرب‌گرایی توام بوده است. مطالعات و پژوهش‌های تاریخی در زوایای این دوره از تاریخ نشان میدهد که این دو مولفه در حلقه مشروطیت، کاملا گویا و واضح به هم رسیده است. تاریخ تحولات فکری و سیاسی قرن اخیر ما بیشتر از هر چیزی برآیند و بازتاب این دو محور بوده است. با توجه به این مهم برای تصحیح و فهم بسیاری از مشکلات مسایل پیش فرض‌ها و اهداف و آرمان‌های ملی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دوران معاصر خود ناچاریم بار دیگر این حلقه وصل و سرآغاز مهم را با نگاهی عمیق‌تر و دقیق‌تر مطالعه کنیم.»
اعتماد مردم به علمای شیعی بعد از اتمام جنگ‌های ایران و روس خدشه‌دار و برگرداندن این قداست به جامعه شیعی کار بسیار مهمی بود که نویسنده در فصل نخست کتاب به نقش «حاجی محمد ابراهیم کلباسی» در این زمینه اشاره کرده است. به زعم نویسنده علاوه بر زهد فردی، زهد اجتماعی و سیاسی در مرحوم «حاجی کلباسی» وجود داشته و از جمله علمایی بوده که به حفظ استقلال حوزه‌های شیعی توجه ویژه داشته و در این ارتباط به ملاقات فتحعلی‌شاه و محمد‌شاه رفته است.
اقدامات شیخ فضل‌الله نوری در مبارزه با بدعت غرب‌گرایی
نجفی در فصل دوم به طرح مقاله‌ای درباره «سید محمدباقر شفتی و نفی سلطه استعمار» و «مروری بر حیات سیاسی حاج ملا علی کنی» در فصل سوم می‌پردازد. نویسنده در ادامه به شهید شیخ فضل‌الله نوری در فصل چهارم با عنوان «شهید شیخ فضل الله نوری، ضابطه اجتهادی علیه بدعت غرب گرایی» پرداخته است. از نظر نویسنده شیخ فضل‌الله برنامه‌های ظریف و عمیقی برای رفع بدعت و التقاط از انقلاب به کار برده و به وسیله آن تعدادی از دوستان با صداقت را از قرار گرفتن در موضع مخالفش نجات داد. هر چند که شبهاتی در زمان مشروطیت مبنی بر اینکه اصولا شیخ فضل‌الله از همان ابتدا مخالف انقلاب بود، وجود داشت که البته وی درباره این دروغ در همان زمان در مقام پاسخ‌گویی برآمد.
آقا نجفی و حاج آقا نورالله در فهرست علمای سیاسی دوران قاجار
در ادامه به معرفی دیگر روحانیونی که در راهبری خط بیداری اسلامی فعال بودند به نام «آقا نجفی» و «حاج آقا نورالله» از علمای مکتب اصفهان و موثر در قیام تنباکو و نهضت مشروطیت می‌رسیم. نجفی در معرفی این دو نفر در صفحه 115 کتاب آورده است: «نام آقا نجفی و حاج‌آقا نورالله در صدر فهرست نام علمای سیاسی جنجالی و پرشور دوران قاجاریه است... این دو زعیم و مجتهد اصفهانی، سردمدار جریانی بودند که علیه این انحطاط و زوال حرکت می‌کردند...»
نویسنده، فصل ششم کتاب با عنوان «مرکز دعوت الاسلامیه، صفاخانه» به رقابت و ارتباط مبلغان عیسوی با اقلیت مسیحی ایران، ارتباط مبلغان مسیحی با دربار ایران و رقابت برای کسب اجازه فعالیت، ابعاد فعالیت مبلغان عیسوی در ایران، ابعاد خارجی فعالیت‌های یهودیان و عیسویان در شام، تاسیس انجمن صفاخانه اصفهان و روزنامه الاسلام پرداخته و به بخش‌هایی از گفت‌وگوی مبلغ مسیحی و اسلامی اختصاص داده است.
ارتباط آشکار بهائیت و انگلیس و اعطای نشان عالی به «عباس افندی»
«بهائیت و انگلیس» عنوان فصل هفتم کتاب و به رابطه میان آن می‌پردازد. نجفی پیوند میان بهائیت و دولت انگلیس را از مسائلی می‌داند که مورد اجماع مورخان و مطلعان رشته تاریخ و سیاست از جمله احمد کسروی، فریدون آدمیت، محمود محمود، مهدی بامدادف و بسیاری دیگر است. دلیل مورخان نام برده‌شده، رابطه آشکار فرقه بهائیت با بریتانیا و اعطای لقب و نشان عالی از پادشاه انگلیس به «عباس افندی» رهبر وقت این فرقه بوده است.
«کودتای 28 مرداد، ماهیت نهضت نفت و شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با نهضت‌های بزرگ ملت ایران» عنوان فصل هشتم این کتاب را تشکیل میدهد. در این فصل به حرکت ملی شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد و حرکت 15 خرداد گوشه چشمی داشته است. مولف در این بخش و در صفحه 187 کتاب آورده است: «درباره تحولات سال‌های 1320 تا 1332که بیش از یک دهه از تاریخ ایران را در برمی‌گیرد، می‌توانیم به حرکت ملی شدن صنعت نفت و سپس کودتای 28 مرداد اشاره کنیم و در این زمینه سه مقطع را درنظر بگیریم: زمینه‌ها و ماهیت و آسیب‌شناسی.»
بخش دوم کتاب نیز شامل سخنرانی و مصاحبه‌هایی از نویسنده به شکل سخنرانی و گفت‌وگوی مستقیم است که در هشت فصل گردآوری شده است.
چاپ نخست کتاب «نام‌ها و نهضت‌ها» در 334 صفحه، شمارگان یک‌هزار نسخه و با قیمت هفت هزار تومان توسط نشر آرما منتشر شده است.